Cuộc chiến viễn thông: Bức tâm thư phút 89

1. Trong góc đại sảnh, Phó TGĐ Tập đoàn Viettel Tào Đức Thắng nấn ná đứng lại với cánh phóng viên một lúc mà không yên. Dồn dập các cuộc điện thoại, cả trực tiếp, lẫn cả Viber kiêm tin nhắn... xoay quanh khâu tổ chức buổi lễ trọng thể sắp diễn ra... khiến câu chuyện cứ liên tục bị ngắt quãng. Nhưng vị thượng tá không có ý định dừng mạch chuyện. Có lẽ, ở sát cái thời điểm Halotel sắp được chính thức khai sinh, hồi tưởng lại những giờ phút khó khăn đã từng trải qua, cũng là một niềm vui.

...Tháng 5/2014, “chuyên gia xử lý sự cố” Tào Đức Thắng được điều chuyển từ vị trí Tổng Giám đốc Công ty mạng lưới Viettel sang làm Tổng Giám đốc Tổng Công ty Cổ phần Đầu tư Quốc tế Viettel (Viettel Global). Thời điểm đó, trên bàn làm việc của vị tân Tổng giám đốc là một vấn đề gai góc: dự án đầu tư tại Tanzania. 

Lùi lại thời điểm trước đó 2 năm, tháng 10/2012, Viettel Global đã bỏ ra 18 triệu USD để mua lại 65% cổ phần của công ty EGOTEL (Epocha@Golden Ocean Tanzania Limited) từ phía nhà đầu tư BITMAP của Singapore. Đây là khoản đầu tư ban đầu cho một dự án dự kiến lên tới 337,7 triệu USD tại Tanzania. Viettel Global cam kết sẽ “bơm” thêm 61,7 triệu USD sau khi nắm quyền sở hữu, và huy động thêm 146,1 triệu USD cho EGOTEL theo hình thức vốn vay cổ đông bằng tiền hoặc thiết bị.

Thị trường Tanzania cũng không hoàn toàn là miền đất hứa. Kể từ thời điểm tháng 10/2012 khi Viettel Global mua lại cổ phần của BITMAP, các đoàn đàm phán của Viettel đã phải liên tục làm việc với các cơ quan chủ quản của Tanzania để thương thảo mọi điều kiện để doanh nghiệp có thể trụ lại và đứng vững tại thị trường đã có tới 33 triệu thuê bao di động này. Thống trị trên thị trường viễn thông Tanzania thời điểm đó là hàng loạt các ông lớn tầm cỡ thế giới: Vodacom Tanzania (Vodafone của Anh), Tigo Tanzania (Millicom của Thuỵ Điển), Airtel (Bharti của Ấn Độ), Zantel (Etisalat của Tiểu Vương quốc Ả-rập Thống nhất). Xét về tiềm lực, nhân lực, và cả kinh nghiệm hoạt động quốc tế, thẳng thắn mà nói, Viettel ở “cửa dưới” khi so sánh với những người khổng lồ này.

2. Đã từng kinh qua những vị trí “trực chiến” như Giám đốc Trung tâm Kỹ thuật của Viettel Telecom, Tổng Giám đốc Công ty Mạng lưới Viettel... ông Thắng hiểu rõ điểm cốt tử: nếu phụ thuộc hoàn toàn vào hệ thống cáp quang đi thuê lại, không những phải bỏ ra một chi phí cao cho suốt vòng đời dự án, mà gần như “mạch máu” của Halotel sau này sẽ nằm dưới sự quyết định của người khác.

Không những vậy, hệ thống cáp quang “độc quyền” nằm trong tay một công ty nhà nước của Tanzania ấy 10 năm nay mới chỉ xây dựng được có 7.560 km. Đó là chưa kể đến, một hệ thống cáp quang bị phân mảnh, nằm rải rác trong các thành phố lớn, không có một đường trục kết nối chúng lại với nhau. Nền tảng thiếu thốn ấy không phù hợp với chiến lược phát triển cốt lõi, với kỳ vọng phát triển mạnh mẽ theo triết lý phải luôn dẫn đầu nếu không sẽ thất bại của Ban lãnh đạo Viettel. (Lấy một so sánh nho nhỏ, chỉ trong vòng 1 năm kể từ khi nhận được giấy phép, Halotel đã phát triển được 18.000km cáp quang)

...Trong đêm tháng 7 năm 2014 ấy, thượng tá Tào Đức Thắng đã có buổi trình bày cặn kẽ với Thiếu tướng Nguyễn Mạnh Hùng, Tổng Giám đốc Tập đoàn. Cả một quãng thời gian dài trực tiếp làm việc với Tổng thống, Thủ tướng và gần như tất cả đại diện cơ quan công quyền của Tanzania, ông Hùng hiểu rõ mong muốn và sự nhiệt thành của lãnh đạo quốc gia đã có mối bang giao suốt 50 năm với Việt Nam... ủng hộ cho dự án của Viettel như thế nào. Cái mối thâm tình ấy, bao nhiêu công sức thăm dò, đầu tư, bao nhiêu mối quan hệ đã trang trải chừng nấy thời gian, không thể nói dừng là dừng.

Chưa kể đến, còn có lời cam kết của chính Thủ tướng Tanzania Mizengo Pinda với Chính phủ Việt Nam về cơ hội đầu tư của tập đoàn Viettel. Nhưng kinh doanh là kinh doanh, với “điểm chẹn” nơi yết hầu là cái thế độc quyền của hệ thống cáp quang nhỏ bé không thể đáp ứng được nhu cầu như vậy, Halotel non trẻ sẽ không thể nào đạt được tâm nguyện.

Quyết định cuối cùng được đưa ra. Dưới sự chỉ đạo của TGĐ Nguyễn Mạnh Hùng, Thượng tá Thắng nhận nhiệm vụ ngồi soạn một lá thư, đúng hơn là một bức tâm thư. Nội dung của bức thư đề cập thẳng tới vấn đề mấu chốt là hệ thống cáp quang. Với nội dung rất thẳng thắn, bức thư nói rằng, hệ thống hạ tầng trục cáp quang là nền tảng tiên quyết để công nghệ viễn thông và thông tin của một quốc gia phát triển hay không. Nếu hệ thống ấy chỉ giao cho một người, một công ty nhà nước độc quyền... thì sẽ rất hạn chế. Nếu cứ như vậy, Tanzania không chỉ mãi mãi lạc hậu so với thế giới, mà còn lạc hậu so với cả các nước trong khu vực.

Bức tâm thư ấy được gửi đi, đem theo biết bao kỳ vọng!

3. Đến đoạn gay cấn nhất là phản hồi từ phía bạn như thế nào, vị Phó tổng giám đốc Viettel bỗng đột ngột dừng lại, rồi kéo tôi ra phía đám đông. “Chuyện này thì để một người khác kể lại sẽ khách quan hơn”, ông Thắng giải thích, rồi dẫn tôi đến trước mặt một người phụ nữ duyên dáng, với vóc dáng cao lớn nổi bật trong đám đông. “Đây là Juliet, người giúp đỡ Halotel rất nhiều, và chứng kiến rất nhiều điều”, ông nhấn mạnh.

Juliet R. Kairuki, một cái tên quá nhiều danh tiếng! Juliet R.Kairuki, một “nữ tướng” tài năng hiếm hoi trong nội các của Tổng thống Tanzania Jakaya Kikwete. Năm 2005, sau khi tốt nghiệp khoá học bổng Chương trình các nhà lãnh đạo mới nổi do Viện Đại học Duke và Đại học Standford uy tín và danh giá bậc nhất thế giới đồng sáng lập, bà đảm nhận vị trí Quản lý Dự án Liên kết Công-Tư tại Hiệp hội Ngân hàng Cộng đồng phát triển Nam Phi. Sau đó, bà Juliet R. Kairuki được mời về đảm nhận trọng trách Giám đốc Điều hành Cục xúc tiến Đầu tư Tanzania (TIC).

...Nhớ lại mốc thời gian quan trọng tháng 7/2014 ấy, bà Juliet không khỏi nở một nụ cười. “Đó thực sự là một thời điểm đáng nhớ! Nhận được hồi đáp của Viettel, đích thân Thủ tướng Tanzania đã chỉ đạo các bộ ngành, đặc biệt là Bộ Công nghệ, Khoa học và Truyền thông trực tiếp sát cánh cùng Cục xúc tiến Đầu tư Tanzania để giải quyết vấn đề. Yêu cầu của Thủ tướng là bằng mọi cách, bằng sự thiện chí lớn nhất, hãy giữ Viettel lại với Tanzania”, bà Juliet hồi tưởng.

“Trong chuyến sang thăm Việt Nam năm 2009, Thủ tướng chúng tôi cực kỳ ấn tượng với hình ảnh những người dân ở vùng sâu vùng xa của Việt Nam được sử dụng điện thoại, Internet với tốc độ cao, và ông mong ước những người dân ở các vùng hẻo lánh của Tanzania cũng như vậy. Ông nói với chúng tôi: hãy ngồi với nhau đi, và xem chúng ta đang còn thiếu những gì? Tăng cường an ninh bằng cách kết nối các đồn cảnh sát ư? Trường học, bệnh viện khắp cả nước chưa được kết nối ư? Dân nghèo vùng xa xôi hẻo lánh chưa có 3G ư? Hãy đưa ra những điều kiện đi, và để cho Viettel làm trục cáp quang”.

Và thế là, chỉ trong vòng 1 tuần, như lời bà Juliet thừa nhận, là một tốc độ hiếm có trong cung cách làm việc của chính quyền Tanzania, câu trả lời đã được chuyển sang cho tổng bộ Viettel tại Việt Nam: Tanzania chấp thuận cho Halotel được phép xây dựng trục cáp quang. 

Nhưng Halotel cũng phải đảm bảo một số nghĩa vụ xã hội cụ thể sau: kết nối sóng viễn thông đến 4.000 ngôi làng của Tanzania trong vòng 3 năm (từ tháng 10/2014 đến tháng 10/2015 lắp đặt 3G ở 2.000 ngôi làng, tới tháng 10/2016 phải lắp thêm ở 1.800 làng, và đến tháng 10/2017 lắp nốt 3G ở các làng còn lại); phải hoàn thành kết nối 13.000km cáp quang (thực tế đã thực hiện được 18.000 km); phải kết nối internet đến tất cả các bệnh viện quận, các cơ quan cảnh sát, 65 điểm bưu điện, 3 ngôi trường mỗi quận... bằng cáp quang.

...Nhận được công văn trả lời chính thức của Chính phủ Tanzania, Thượng tá Tào Đức Thắng thở phào nhẹ nhõm. Quãng thời gian 1 tuần chờ đợi dài dằng dặc. Cất một bản sao của bức thư đã được gửi đi vào trong tủ, đối với ông Thắng, đó là một vật chứng khó quên trong đời binh nghiệp.