Cựu Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad: Tạo sóng từ hậu trường

Ông Mahathir còn tố cáo Thủ tướng Najib hối lộ cho các quan chức thuộc đảng cầm quyền Tổ chức Dân tộc Mã Lai Thống nhất (UMNO) để đổi lấy sự ủng hộ. Tuy nhiên, những động thái này đã khiến ông “gặp hạn” khi cảnh sát Malaysia mới đây tuyên bố sẽ sớm triệu tập cựu Thủ tướng để thẩm vấn. Hiện vẫn chưa rõ liệu rằng ông Mahathir có bị truy tố vì những phát ngôn trên hay không, nhưng sức ảnh hưởng của nhân vật này không hề giảm, thậm chí ngày càng gia tăng và vẫn còn lan toả mạnh mẽ trong hàng ngũ quan chức đảng UMNO.

Lãnh đạo… xuyên thế kỷ

Mahathir Mohamad là một trong những nhà lãnh đạo có thời gian cầm quyền lâu nhất châu Á. Ông sinh ngày 20/12/1925 tại Alor Setar, phía bắc Malaysia, trong một gia đình Mã Lai khá nghèo. Tuy nhiên, ông may mắn có cha là một nhà giáo còn mẹ là một người phụ nữ khoan dung. Ông được gia đình nuôi ăn học và kèm cặp để trở thành một người công dân có trách nhiệm. Do nhà nghèo, và thực sự không có nhiều lựa chọn, nên ông phải theo học ngành y để trở thành bác sỹ với học bổng tại đại học Malaya.

Khi mới 21 tuổi, ông đã gia nhập và trở thành một trong những thành viên đầu tiên của đảng UMNO. Trong thời gian này, ông cũng mở một phòng mạch tư ở quê nhà và hành nghề y suốt 7 năm với biệt danh “Bác sĩ M”. Năm 1964, Mahathir Mohamad được bầu làm nghị sĩ ngay trong cuộc chạy đua tranh cử lần đầu tiên. Tuy nhiên chưa đầy 5 năm sau, ông mất ghế trong Quốc hội và bị đưa ra khỏi đảng UMNO vì chỉ trích các chính sách của Thủ tướng khi đó là Tunku Abdul Rahman không quan tâm đến cộng đồng người Malaysia. 

Năm 1970, Mahathir Mohamad viết cuốn sách Thế bế tắc của Mã Lai, nhưng lại không được lưu hành ở Malaysia mà chỉ xuất bản ở Singapore. Cuốn sách cho thấy trí tuệ và kiến thức uyên thâm của ông về lịch sử và xã hội Mã Lai, về tầm nhìn và những ý tưởng lớn cho sự phát triển của Malaysia mà ông dành cả cuộc đời để theo đuổi.

Trong cuốn sách này ông đã thực hiện một cuộc đại phẫu, mổ xẻ tỉ mỉ những yếu kém cơ bản của dân tộc, xã hội và nền kinh tế của người Mã Lai trong suốt thế kỷ trước. Từ đó, Mahathir Mohamad - một bác sĩ trở thành chính trị gia - đã đưa ra các giải pháp và phác đồ điều trị hiệu quả cho sự phát triển của đất nước Malaysia. Sau này, chính sách kinh tế mới (NEP) của Malaysia, do chính phủ khởi xướng và thực hiện từ năm 1971 kéo dài tới năm 1990, đã vay mượn nhiều ý tưởng từ cuốn sách này.

Cũng trong năm 1970, Thủ tướng Tunku Abdul Rahman nghỉ hưu, dọn đường cho sự trở lại đảng UMNO. Bốn năm sau, ông Mahathir được bầu lại vào Quốc hội, được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Bộ Giáo dục. Đến năm 1976, ông trở thành Phó Thủ tướng. Ngày 16/7/1981, Mahathir Mohamad lên nắm quyền Chủ tịch đảng UMNO, và sau đó ít lâu tuyên thệ trở thành Thủ tướng thứ tư của Malaysia sau khi người tiền nhiệm từ chức vì vấn đề sức khoẻ. Bắt đầu từ đây, “Bác sĩ M” có cơ hội đưa những ý tưởng của cá nhân vào thực tế.

Lấy cảm hứng từ Nhật Bản, Mahathir Mohamad bắt đầu chính sách xây dựng nền công nghiệp thay thế cho nhập khẩu. Ông đặc biệt chú trọng đến sự phát triển của các ngành công nghệ cao và đây là nền tảng để biến Malaysia trở thành quốc gia xuất khẩu điện tử đứng hàng thứ 17 trên thế giới. Dự án uy tín nhất nhằm thúc đẩy niềm tự hào quốc gia bao gồm tòa tháp đôi Petronas, và chuyển đổi một đồn điền dầu cọ gần thủ đô thành trung tâm siêu đa phương tiện đầu tiên của thế giới, với mục tiêu đưa Malaysia thành một cường quốc không gian mạng nhằm cạnh tranh với Thung lũng Silicon ở California (Mỹ).

Năm 1987, Mahathir Mohamad giành chiến thắng sít sao trong cuộc bỏ phiếu kín của ban lãnh đạo đảng UMNO. Nhưng nhóm đối lập yêu cầu huỷ bỏ kết quả này gây ra sóng gió trong chính trường Malaysia. Ngay lập tức, ông tiến hành xây dựng đảng UMNO mới và cấm cửa những nhân vật đối lập tham gia. Ngoài ra, Thủ tướng Mahathir còn cho bắt hơn 100 nhân vật chống đối, đóng cửa 4 tờ báo. Cùng thời gian này, Mahathir Mohamad cách chức cấp phó Anwar Ibrahim. Ông này sau đó đã bị bắt và kết án 15 năm tù vì tội tham nhũng, tạo nên làn sóng chống chính phủ kéo dài trong vài năm.

Sự nghiệp chính trị của Mahathir Mohamad gặp phải sóng gió lớn nhất ở vào thời điểm Malaysia rơi vào cuộc khủng hoảng tài chính năm 1997. Thủ tướng Mahathir khi ấy đã phê phán gay gắt giới thương nhân nước ngoài, đặc biệt là nhà tài phiệt George Soros, và buộc tội họ gây ra mọi chuyện. Ông không hề cho rằng các kế hoạch vĩ đại của mình là một phần nguyên nhân gây ra khoản nợ khổng lồ của Malaysia. Sau đó, ông lại có động thái gây nhiều tranh cãi khi cách ly nền kinh tế bằng việc kiểm soát các nguồn vốn ngắn hạn để không cho ngoại tệ rời khỏi Malaysia.

Các ý kiến chỉ trích chính sách này của Thủ tướng Mahathir chỉ dứt khi thời gian chứng minh ông đã đúng. Malaysia phục hồi nhanh chóng về tăng trưởng GDP từ năm 1998, chính thức vượt qua cuộc khủng hoảng tài chính châu Á một cách nguyên vẹn. Sau hơn một năm buộc tội những “kẻ đầu cơ lừa đảo” người phương Tây là nguyên nhân gây ra khủng hoảng kinh tế ở châu Á, Thủ tướng Mahathir tuyên bố kiểm soát hoàn toàn các nguồn vốn. Trên lĩnh vực kinh tế, chính sách của ông Mahathir đã giúp Malaysia ít bị ảnh hưởng bởi khủng hoảng so với các nước láng giềng và cuối cùng Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) đã phải công nhận điều này.

Cuộc chiến bền bỉ

Kể từ khi giành độc lập năm 1957 đến nay, Malaysia đã trải qua nhiều đời thủ tướng, trong đó riêng Mahathir Mohamad đã có thời gian cầm quyền bằng cả 3 người tiền nhiệm cộng lại. 22 năm lãnh đạo đất nước, “Bác sĩ M” nổi tiếng với những ý kiến gai góc chỉ trích phương Tây, cùng chính sách thực dụng được ủng hộ và biến Malaysia thành con hổ kinh tế châu Á. Mahathir Mohamad được nhìn nhận như một nhân vật vừa thực tế vừa viển vông. Nhưng các chuyên gia khó tính nhất cũng phải thừa nhận, ông đã thực hiện thành công việc kiểm soát chặt chẽ nền kinh tế đất nước.

Thành công của Malaysia là đã biết đa dạng hóa từ lúc chỉ xuất khẩu dầu cọ và cao su chuyển sang xuất khẩu hàng điện tử. Sự biến chuyển của nước này trong vòng hai thập kỷ qua rất ấn tượng và ông Mahathir là người có công lớn trong sự biến chuyển đó. Ngoài ra, Thủ tướng Mahathir cũng là người được coi là có công đầu mang lại sự ổn định về chính trị, hàn gắn các chia rẽ về sắc tộc tại Malaysia.

Tháng 6/2002, Mahathir Mohamad khiến cả nước Malaysia sững sờ khi tuyên bố nghỉ hưu. Ngay sau đó, ông đã rút lại quyết định từ chức vì ban lãnh đạo UMNO đã đề nghị ông ở lại và ông đồng ý nắm quyền thêm 16 tháng như một sự chuyển tiếp. 

Sau quyết định rút lui chính thức vào ngày 31/10/2003, dấu ấn xuyên thế kỷ của người đàn ông đầy quyền lực này khó có thể phai mờ trong lịch sử phát triển Malaysia, tạo nên những thách thức không nhỏ đối với những người kế cận. Bởi lẽ, cũng như Lý Quang Diệu gắn với sự phát triển của Singapore, Mahathir Mohamad chính là người dẫn dắt đất nước Malaysia trong những năm tháng quan trọng trở thành một quốc gia thịnh vượng.

Phía sau những thành tựu to lớn, những số liệu thống kê đầy tính thuyết phục về sự phát triển vượt bậc của Malaysia lại là vô vàn khó khăn vất vả. Mahathir Mohamad đã vượt qua rất nhiều, từ việc đương đầu với những chống đối ngay trong nội bộ đảng UMNO đến những thách thức ngoài đảng, trong nước và quốc tế; hay những thăng trầm trong quan hệ với Singapore, xung đột giữa người Hoa và người Mã Lai và những lần bầu cử quyết liệt để đảm trách vị trí thủ tướng tới 22 năm. 

Không chỉ nhận được những lời ca ngợi, Mahathir Mohamad còn phải đối mặt với nhiều sự chỉ trích và chống đối mạnh mẽ, từ những chính khách trong đảng, hay xung đột với phe đối lập. Ngay cả đến khi từ giã chính trường, ông cũng vô cùng trăn trở để đưa ra quyết định sau cuối.

Mahathir Mohamad hoàn toàn có thể tự hào và hãnh diện là ông đã để lại một di sản đồ sộ với nhiều thành tựu quan trọng, điều mà nhiều nhà lãnh đạo khác không thể làm được. Ông đã chiến đấu bền bỉ trong suốt những năm tháng tuổi trẻ để theo đuổi mơ ước phát triển đất nước Malaysia. Khi bước chân vào hoạt động chính trị, trở thành đảng viên đảng cầm quyền UMNO, người bác sỹ trẻ Mahathir không mơ rằng có ngày mình sẽ bước lên đỉnh cao quyền lực, bởi lúc đó các lãnh đạo đảng đều xuất thân từ những gia tộc lớn, danh giá và theo học ngành luật.

Và tất nhiên, bị khai trừ khỏi đảng khi ở tuổi sung sức nhất, Mahathir cũng không mơ có ngày ông được đảng UMNO đón nhận trở lại, thăng tiến và rồi bất ngờ trở thành vị thủ tướng thứ tư của Malaysia, và là thủ tướng đầu tiên không thuộc giới quý tộc. Trên hết, Mahathir Mohamad luôn là một nhà lãnh đạo đầy lôi cuốn, và có sức ảnh hưởng lan tỏa, xứng đáng đứng trong hàng ngũ những nhà kiến tạo quốc gia xuất sắc trên thế giới…