Nguyên thiếu tướng KGB Oleg Kalugin và vụ phản bội liên thế kỷ

Tuy nhiên, những bí mật xung quanh hoạt động gián điệp của Kalugin cho tới hôm nay dường như vẫn chưa được phát giác hết. Tháng 6-2009 trên truyền hình Nga vừa chiếu lại bộ phim "Siêu chuột chũi của CIA trong đội ngũ KGB" mà theo đó, Kalugin đã bắt tay với Cục Tình báo Trung ương Mỹ không chỉ sau khi Liên Xô tan rã mà trong nhiều thập niên trước, kể từ cuối những năm 50 của thế kỷ XX.

Trước đó, ngay từ năm 2002, trong quá trình điều tra vắng mặt vụ án của viên tướng KGB về hưu này, tòa án Moskva đã xác định được rằng, Kalugin đã quy thuận các cơ quan an ninh tình báo Mỹ từ năm 1958-1959, khi ông ta đang thực hiện công vụ ở New York. Lúc đó, Kalugin núp dưới danh nghĩa một sinh viên thực tập ở Trường Đại học Tổng hợp Columbia, sang Mỹ theo chương trình trao đổi văn hóa giữa Liên Xô và Mỹ. Cũng từ thời điểm đó, Kalugin đã hoạt động gián điệp chống lại Tổ quốc mình và trong hơn ba mươi năm (cho tới khi Liên Xô tan rã), ông ta đã cung cấp cho FBI và CIA vô số những tài liệu về hoạt động của KGB.

Đó là một thông tin về việc sử dụng các chức vụ làm vỏ bọc trong các cơ quan ngoại giao Xôviết ở nước ngoài. Ông ta cũng cung cấp cho FBI thông tin về việc thành lập trong biên chế Tổng cục Chính trị KGB Cục "K" (phản gián đối ngoại) và các mục tiêu của cơ quan này. Kalugin cũng đã cung cấp cho kẻ thù những chi tiết về các nguồn tin đặc biệt quý giá của KGB ở Canada, Australia và ở các cơ quan an ninh tình báo Pháp... Chính vì những tội lỗi đó nên Kalugin đã bị kết án vắng mặt 15 năm tù giam. Tòa án Moskva cũng kết tội Kalugin phản bội tổ quốc, tước quân hàm Thiếu tướng của ông ta cũng như mọi huân, huy chương khác mà ông ta từng được nhận trong hơn 40 năm đứng trong hàng ngũ KGB. Ông ta cũng bị tước quyền nhận lương hưu...

Kalugin bắt đầu làm việc trong hàng ngũ KGB từ năm 1952. Cuối những năm 50, ông ta được gài sang học ở Trường Đại học Tổng hợp Columbia ở New York. Tại đó, ông ta đã mau mắn tuyển mộ được một điệp viên người Mỹ khá có giá trị (về sau, của đáng tội, điệp viên này đã bị lộ mặt và phải cấp tốc chạy sang Moskva cư trú). Dẫu sao thì cũng chính vụ tuyển mộ đó đã tạo cho Kalugin một cú hích quan trọng trên hoạn lộ. Và rồi vào cuối những năm 60 của thế kỷ trước, Kalugin lại được cử sang công tác ở Mỹ thêm một lần nữa.

Đầu những năm 70, tuân theo phương châm khuyến khích đội ngũ cán bộ trẻ có năng lực, trong hàng ngũ KGB bắt đầu chú ý tới việc bổ nhiệm những sĩ quan trẻ năng nổ, thông thái, giàu triển vọng. Kalugin được chuyển từ tình báo chính trị sang củng cố tình báo đối ngoại. Đề cử ông ta là hai vị tướng rất có uy tín trong hàng ngũ KGB hồi đó: tướng B. Salomatin và tướng B. Ivanov.

Những bước thăng tiến nhanh chóng của Kalugin bắt đầu vào năm 1970. Ông ta trở thành Cục phó rồi Cục trưởng của Cục "K" trong Tổng cục Chính trị KGB. Việc thăng chức cho viên sĩ quan tình báo trẻ, dáng vẻ trí thức, khéo léo và mau mắn Oleg Kalugin khi đó được coi như một dấu hiệu tốt lành cho một giai đoạn phát triển mới. Thế nhưng, trong vòng bí mật, Kalugin đã tận dụng vị trí công tác này của mình để làm không ít việc có hại cho tổ quốc mình...

Trong phiên tòa xét xử vắng mặt Kalugin, sự phản bội của viên cựu Thiếu tướng này đã được xem xét như một kết thúc tất yếu trong quá trình làm việc công ít tội nhiều của Kalugin. Hóa ra là, việc Kalugin lọt được vào hàng ngũ KGB cũng là do quen biết cá nhân chứ không phải do những phẩm chất con người và chuyên môn thích ứng. Trong giai đoạn ông ta làm việc ở KGB, ông ta đã bị nhận xét là người "luôn thích thú lối sống phóng túng" và "ham muốn cao độ trong việc tìm kiếm các mối quan hệ có ảnh hưởng lớn". Hơn nữa, với tính khí đỏng đảnh, ông ta rất không giữ mồm giữ miệng và thỉnh thoảng lại khích bác đồng nghiệp gièm pha cấp trên. Các đồng nghiệp của Kalugin đã không chỉ một lần để ý tới những sự việc này và báo cáo lên thượng cấp những lệch chuẩn của ông ta...

Quá trình điều tra cho thấy, chính nhờ các mối quan hệ của cha mình mà Kalugin đã lọt được vào hàng ngũ KGB. Cha ông ta vốn là một nhân viên an ninh trong lĩnh vực bảo vệ các cơ quan đại diện ngoại giao. Mặc dù người cha này chỉ ở mức quân hàm Thượng úy nhưng trong giai đoạn đó, thế cũng đủ để tạo dựng những mối quan hệ cần thiết. Kết quả là Kalugin (con) đã rất nhanh chóng trở thành vị tướng trẻ nhất trong hàng ngũ KGB.

Đã có tin đồn là ông ta có họ với nguyên soái Dmitri Ustinov (Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Liên Xô cũ), thậm chí có họ với cả Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô cũ Aleksey Kosygin... Tuy nhiên, đó chỉ là những tin đồn nhảm, được tung ra để đánh bóng cho Kalugin mà thôi...

Là một vị tướng của KGB nhưng trong giai đoạn cải tổ, Kalugin đã mau chóng đổi màu và lên giọng "dân chủ" để phê phán các đồng đội cũ. Chính vì thế nên ông ta đã bị các cán bộ KGB coi như "chiên ghẻ", thậm chí vào đầu những năm 90, đã một lần bị kỷ luật ở cấp cao nhất. Đến thời ông Boris Yeltsin lên nắm quyền, Kalugin đã được phần nào sử dụng lại, thậm chí còn được cử làm tư vấn cho người lãnh đạo mới của KGB (vốn không phải dân tình báo chuyên nghiệp) nhưng rồi ông ta cũng không thể hòa đồng được với các cán bộ KGB nòng cốt.

Rốt cuộc là trong những biến động ở Nga sau khi Liên Xô tan rã, Kalugin đã tìm được cách chuồn sang Mỹ theo một hợp đồng hoàn toàn hợp pháp với công ty truyền thông vInterkon vào năm 1994. Sang Mỹ rồi, thoạt tiên Kalugin xin được làm giảng viên tại một Trường Đại học Tổng hợp Thiên chúa giáo ở Washington. Tiếp theo, ông ta trở thành một trong những giám đốc của Viện bảo tàng Tình  báo Quốc tế ở thủ đô Mỹ.

Cũng có một giai đoạn ông ta đã làm người hướng dẫn du lịch trên xe bus trên hành trình quen thuộc "KGB ở Mỹ". Ông ta kể cho những thị dân Mỹ tò mò các câu chuyện thực hư lẫn lộn về những địa danh vang dội chiến công của các tình báo viên Xôviết tại Washington. Ông ta đã sáng tác ra nhiều giai thoại nói xấu KGB, thêm thắt nhiều chi tiết cho xôm trò và, cũng kỳ lạ thay, dần dà đã được không ít người ở phương Tây đánh giá như một chuyên gia phân tích về lĩnh vực an ninh tình báo.

Tiếp theo, Kalugin mở ra một công ty tư vấn riêng và kiếm được khá nhiều tiền. Các phóng viên đã thống kê rằng, Kalugin tại Mỹ đã bỏ túi khoảng gần 900 nghìn USD bằng việc tư vấn về các vấn đề an ninh tình báo. Theo báo Nga "Luận chứng và sự kiện", có thể tin được con số thống kê này. Ngay từ khi Kalugin còn ở Moskva, các doanh nghiệp nước ngoài đã trả cho những lời giới thiệu của ông ta về việc có nên đầu tư vào các xí nghiệp của Nga hay không mỗi vụ tới 50.000 USD hoặc cao hơn nữa...

Không chỉ thỏa mãn với số tiền trên, Kalugin còn quyết định viết hồi ký kiếm ăn và không chỉ một cuốn: "Nhìn từ Lubyanka" (đây là địa danh đặt trụ sở của KGB), "Đốt cầu", "Ban giám đốc đệ nhất"., "Siêu chuột chũi"... Tới giữa những năm 90 của thế kỷ trước, tại Mỹ đã xuất hiện cuốn sách có lẽ là tai tiếng nhất của Kalugin "Tổng cục 1. 32 năm trong ngành tình báo chống lại phương Tây". Tại Nga, cuốn sách này được in với nhan đề "Vĩnh biệt Lubyanka". Chính trong cuốn sách này, theo nhận định của các cựu chiến binh KGB, Kalugin đã làm lộ danh tính một số điệp viên KGB đang hoạt động ở Mỹ. Chính vì thế nên các phương tiện thông tin đại chúng Nga đã buộc cho Kalugin tội hợp tác với CIA.

Có dấu hiệu là nhờ cuốn sách trên của Kalugin mà về sau tại Mỹ các cựu điệp viên như Robert Lipka, từng cộng tác với KGB trong giai đoạn 1965-1967 và công dân Mỹ gốc Nga, Đại tá George Trofimoff đã bị bắt. Chính Đại tá Trofimoff trong 25 năm liền đã cung cấp cho tình báo Xôviết những thông tin về các vấn đề quân sự của Mỹ... Cho tới thời điểm bị bắt, Robert Lipka đã không còn hợp tác với KGB nữa nhưng vẫn bị FBI bẫy để buộc phải nhận là đã cung cấp cho KGB hơn 20 tài liệu quan trọng...

Cũng vì thế nên tòa án Moskva năm 1995 đã coi cuốn hồi ký trên của Kalugin là bằng chứng của tội phản bội tổ quốc và kết án 15 năm tù đối với ông ta theo Điều 275 Bộ luật Hình sự của LB Nga... Những nguồn tư liệu Nga cho biết, còn những tội lỗi khác của Kalugin chống lại Tổ quốc mình mà theo dòng thời gian, có thể sẽ được dần dà công bố