Những dòng lịch sử chiến tranh

11:25 20/07/2019
Trước nay lịch sử chiến tranh ở Việt Nam chủ yếu được viết theo khía cạnh đó là một lịch sử chiến đấu để chống lại ngoại bang. 

Các sách giáo khoa phổ thông hay các giáo trình dạy môn Lịch sử ít đề cập đến lịch sử nội chiến ở Việt Nam trong quá khứ. Đó là những trang sử đau thương, và có lẽ nhiều người muốn quên đi vì tính chất tiêu cực của nó.

Song cũng có những trang sử nội chiến đã được sử dụng để minh họa cho các cuộc chiến tranh thống nhất đất nước. Cuộc nội chiến đầu tiên có thể kể đến là "loạn 12 sứ quân" trong thế kỷ X.

Kết quả nghiên cứu mới nhất cho thấy, dù số lực lượng quân sự có thể lớn hơn con số mười hai kia, thì quá trình Đinh Bộ Lĩnh tiêu diệt các sứ quân đó, thực chất vẫn nằm trong phạm vi của một cuộc nội chiến. Đinh Bộ Lĩnh là người đã chống lại nhà Ngô trong 15-17 năm (từ 950-đến 965-967). Cuộc chiến tại Hoa Lư năm 950 giữa họ Đinh và hai vua Ngô là một cuộc chiến tranh nội bộ.

Đến năm 965, khi Ngô Xương Văn chết, Tham tá Ngô Xử Bình đem thi hài vua về đảo chính ở Cổ Loa, gây nên tình trạng nội chiến thực sự vào giai đoạn này. Khi 500 con cháu nhà Ngô phải chạy khỏi Cổ Loa, các thứ sử nhà Ngô đã tiến đánh Ngô Xử Bình và Đinh Bộ Lĩnh.

Năm 967, liên minh Đinh - Trần tiêu diệt Đỗ Cảnh Thạc cùng con cháu nhà Ngô ở trận Ô Man và trận Đỗ Động Giang.  Từ đó trở đi, Ngô Xử Bình cùng 8/10 thứ sử nhà Ngô lần lượt đã bị họ Đinh tiêu diệt. Toàn bộ quá trình động loạn xã hội cuối thời Ngô có lẽ không phải từ cái "loạn 12 sứ quân" (được nhìn từ phe chiến thắng viết sử), mà cần nhìn từ góc độ: các thế lực chính trị dùng bạo lực quân sự để tranh giành quyền lực. Đó là cuộc nội chiến lớn đầu tiên trong lịch sử thế kỷ X.

Đền thờ Vua Đinh Tiên Hoàng ở Hoa Lư, Ninh Bình.

Từ góc độ "giống nòi", Phan Bội Châu là sử gia đầu tiên cho rằng, Đinh Bộ Lĩnh chiếm vị trí thứ yếu, sau cả Ngô Quyền lẫn Lê Hoàn. Ông quan niệm rằng, dù Đinh Bộ Lĩnh hay bất kỳ ai trong số các sứ quân giành chiến thắng thì đất nước này vẫn là đất nước của người Việt.

Trong khi đó, Ngô Quyền với chiến thắng Bạch Đằng trước quân Nam Hán là "ông tổ trung hưng thứ nhất của dân tộc", và chiến thắng của Lê Hoàn là một chiến thắng quan trọng hàng đầu trong thế kỷ X, vì đó là chiến thắng đầu tiên trước nhà Tống - một đế chế của toàn cõi Hoa Hạ rộng lớn và thống nhất. Như thế, dù không hiển ngôn, Phan Bội Châu cho rằng, cuộc chiến của Đinh Bộ Lĩnh là mang tính chất của một cuộc nội chiến.

Cứ theo góc nhìn như vậy, thì lịch sử Việt Nam có hàng loạt những cuộc nội chiến khác đã từng diễn ra, chủ yếu trong quá trình "đổi vạc" giữa các triều đại, hoặc trong quá trình tranh chấp quyền lực giữa những nhóm người khác nhau. Lê Hoàn tiêu diệt các thứ sử nhà Đinh để lên ngôi Hoàng đế.  Hồ Quý Ly tiêu diệt các cuộc "nổi dậy" của tông thất nhà Trần.

Cuộc chiến cung đình giữa các thế lực Lê Tương Dực - Lê Uy Mục - Lê Chiêu Tông làm xuất hiện thêm nhiều nội chiến khác giữa các nhóm quyền lực. Mạc Đăng Dung tiêu diệt các vua Lê, lên ngôi vua khiến cho phong trào "phù Lê diệt Mạc" dìm trong bể máu.

Cuộc giằng co Lê- Mạc diễn ra trên dưới 70 năm, được gọi là giai đoạn Nam- Bắc triều hay nội chiến Lê - Mạc. Từ cuộc chiến Lê - Mạc, những thủ lĩnh phù Lê như Nguyễn Kim - Trịnh Kiểm- Vũ Văn Mật xuất hiện và biến lướt.  Đến khi nhà Mạc bị tiêu diệt, vua Lê quay lại nắm quyền, mở ra giai đoạn Lê trung hưng, thì các họ Trịnh họ Nguyễn lại tiếp tục tạo nên cuộc phân chia Nam - Bắc, và cuộc nội chiến dai dẳng qua hơn hai trăm năm giữa Đàng Trong và Đàng Ngoài.

Thế kỷ 17, Trịnh - Nguyễn đã có 7 cuộc đại chiến (1627, 1633, 1643, 1648, 1655-1660, 1661-1662, 1672). Một thế kỷ chiến tranh khiến cả hai đều nhận ra rằng "hưu binh" là có lợi cho cả hai phía. Và bản đồ phân mảnh này chỉ bị xóa, khi nội bộ một bên lục đục.

Từ năm 1765 trở đi, Trương Phúc Loan lũng đoạn triều đình họ Nguyễn, thuế má nặng nề, khiến quân Tây Sơn nổi lên vào năm 1771. Sự xuất hiện của Tây Sơn khiến cho cục diện nội chiến biến đổi liên tục. Anh em Nguyễn Nhạc dựng cờ nghĩa với khẩu hiệu "lấy của người giàu chia cho người nghèo" để thu phục nhân tâm. Khi chiếm xong Quy Nhơn, họ nêu cao khẩu hiệu "diệt Trương phù Nguyễn".

Quân Trịnh do Hoàng Ngũ Phúc sau khi lấy danh "diệt Trương giúp Nguyễn" tiến vào Đàng Trong thì chuyển sang chủ trương "diệt Tây Sơn giúp Nguyễn" đã vào  Phú Xuân tiêu diệt họ Nguyễn.

Nguyễn Phúc Thuần bỏ chạy vào Quảng Nam. Tây Sơn tranh thủ ra đánh bồi, khiến Phúc Thuần thua chạy vào Gia Định. Đến khi Nguyễn Phúc Dương trốn chạy khỏi bàn tay Tây Sơn (để thoát khỏi tình trạng con tin chính thống), thì ông hoàng này cũng bị Tây Sơn tiêu diệt. Lần đầu tiên sau 200 năm, quân Bắc Hà mới chinh phục được Nam Hà.

Tây Sơn thắng Nguyễn, nhưng lại thua Hoàng Ngũ Phúc, phải chạy về Quy Nhơn. Tây Sơn thấy gió đổi chiều liền quay sang hàng Trịnh, xin làm quân tiên phong để giúp tập đoàn Trịnh tiêu diệt nốt nhà Nguyễn.  Rồi sau đó, Tây Sơn lấn lướt "diệt Trịnh phù Lê", và nhanh chóng chuyển sang giai đoạn "diệt Lê lập quốc". (Xem thêm George Dutton, Cuộc nổi dậy của nhà Tây Sơn - The Tây Sơn Uprising, Nxb Tổng hợp TP HCM, 2019) Bàn cờ chính trị của ba nhà Lê-Trịnh- Nguyễn đã chuyển sang một lực lượng mới đầy năng động.

Nhưng chính lúc này, Nguyễn Ánh đã trở lại và dần lớn mạnh. Cuộc nội chiến không chỉ diễn ra giữa Nguyễn Ánh với Tây Sơn, giữa bên cần vương của nhà Lê với nhà Tây Sơn, mà còn trong nội bộ giữa ba anh em họ Nguyễn gốc Hồ, hay trong nội bộ hàng ngũ của Nguyễn Huệ.

Cổng vào cố đô Hoa Lư.

Nguyễn Huệ hãm thành khiến Nguyễn Nhạc phải kêu khóc, cũng giống như sau này Quang Toản dìm chết ông anh con bác Nguyễn Bảo để tập trung quyền lực cho mình và các bề tôi phe mình. Khi những thủ lĩnh/ ông vua "lưng ngựa" đã chết, những công thần Tây Sơn lại quay sang đánh giết lẫn nhau, tạo đà cho thế lực Nguyễn Ánh tràn lướt từ nam ra bắc. Có thể nói, chiến thắng của Nguyễn Ánh trước nhà Tây Sơn đã kết thúc giai đoạn 30 năm nội chiến hỗn loạn.

Vậy là, họ Trịnh vượt qua Đèo Ngang và Sông Gianh vào năm 1774, thì đến năm 1786 họ Trịnh bị Tây Sơn tiêu diệt. Nếu như sự càn lướt của nhà Tây Sơn có tác dụng xóa bỏ bản đồ 2 chúa 1 vua thời Lê - Trịnh - Nguyễn, thì sự chiến thắng của Nguyễn Ánh có tác dụng chấm dứt 30 năm nội chiến, chấm dứt hơn 200 năm phân rẽ bắc nam, và mở ra giai đoạn "đại nhất thống" của quyền lực trên mảnh đất lần đầu tiên ghép đủ hình chữ S.

Nhưng Nguyễn Ánh cũng giống như Đinh Bộ Lĩnh, chỉ thống nhất được quyền lực trong phạm vi nội bộ quốc gia, thì ngược lại Nguyễn Huệ lại từng đánh bại hai thế lực ngoại xâm ở hai đầu đất nước: quân Xiêm và quân Thanh.

Dù rằng, quân Xiêm là viện binh - đồng minh của Nguyễn Ánh, hay quân Thanh là viện binh trá hình, thì việc đánh bại hai loại viện binh này không giúp cho Nguyễn Huệ tránh được việc phải đối đầu với các lực lượng khác trong nước. Chính cái chết của ông đã khiến cho cuộc chiến với Nguyễn Ánh dang dở, và sự lục đục, thanh trừng, chém giết lẫn nhau trong nội bộ nhà Tây Sơn là cơ hội cho Nguyễn Ánh làm nên chiến thắng.

Những phác thảo sơ lược trên cho thấy, nội chiến (hay bạo lực quân sự giữa các phe nhóm chính trị) vừa là công cụ để "chia sớt" quyền lực - vật lực - và danh lợi, lại vừa là động năng để thâu tóm quyền hành và thống nhất lãnh thổ. Nội chiến dù sao đi nữa vẫn là một hiện tượng "nồi da xáo thịt", và đó chính là cái cớ cho những cuộc xâm lăng của ngoại bang. Lê Hoàn diệt Đinh khiến nhà Tống cất quân. Họ Hồ diệt Trần khiến quân Minh xâm lược. Tây Sơn giết Lê, khiến nhà Thanh xuất mã. Đấy là bài học lịch sử cho những màn nội chiến.

Hoặc như, nội chiến Lê - Mạc, nội chiến Trịnh - Nguyễn, các triều đại Trung Hoa cho thấy họ đã cố tình kéo dài sự phân mảnh quyền lực của Đại Việt, để dễ bề thao túng và điều khiển các nhóm quyền lợi. Đây là một bài học khác mà cho đến nay vẫn còn giá trị tham khảo. Bài này mới chỉ giới thiệu chung về nội chiến, còn các loại hình chiến tranh khác xin được đề cập đến ở bài sau.

Trần Trọng Dương
# chiến tranh Việt Nam lịch sử chiến tranh lịch sử Việt Nam loạn 12 sứ quân
Facebook Twitter Link gốc
Các tin khác
Hai băng nhóm mua bán, vận chuyển hơn 245 kg ma tuý bị triệt xoá ra sao?

Tối 3/5, Phòng Tham mưu Công an TP Hồ Chí Minh cho biết, liên quan đến Chuyên án “VN10” truy xét đường dây mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy từ Pháp về TP Hồ Chí Minh liên quan đến vụ việc 4 nữ tiếp viên hàng không bị lợi dụng vận chuyển trái phép chất ma túy, phát hiện tại sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất vào ngày 16/3/2023, mới đây Công an TP Hồ Chí Minh đã triệt xóa thành công thêm hai băng nhóm hoạt động liên tỉnh, bắt giữ 27 đối tượng, thu giữ và ngăn chặn kịp thời hơn 245 kg ma túy các loại chuẩn bị thẩm lậu ra xã hội.

VKSND Tối cao hủy bỏ quyết định giải quyết khiếu nại vụ TNGT ở tỉnh Vĩnh Long

Ngày 3/5, theo thông tin từ Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND) Tối cao đã yêu cầu Viện trưởng VKSND tỉnh Vĩnh Long hủy bỏ quyết định không khởi tố vụ án hình sự vụ TNGT xảy ra ngày 4/9/2024, tại ấp Vĩnh Lợi (xã Vĩnh Xuân, huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long) làm 1 cháu bé tử vong, đồng thời chuyển hồ sơ đến cơ quan điều tra có thẩm quyền để giải quyết theo quy định của pháp luật.

Gây rối vào thời điểm cấm đường để bảo vệ đoàn cấp cao, một đối tượng bị khởi tố

Việc Đỗ Xuân Long gây rối xảy ra tại nơi công cộng, vào thời điểm cấm đường để bảo vệ Đoàn cấp cao theo phương án của Công an TP Hà Nội.... Đồng thời, khi sự việc diễn ra, có đông đảo người dân tham gia giao thông đang chấp hành việc cấm đường chứng kiến, có người đã quay video đăng lên mạng xã hội, gây bất bình, dư luận xấu trong nhân dân, ảnh hưởng xấu đến tình hình ANTT tại địa phương.

Đại sứ Kazakhstan tại Việt Nam: Quan hệ hai nước đang bước vào "giai đoạn vàng"

Nhận lời mời của Tổng thống Cộng hòa Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev, Tổng thống Cộng hòa Azerbaijan Ilham Aliyev, Tổng thống Liên bang Nga Vladimir Putin và Tổng thống Cộng hoà Belarus Aleksandr Lukashenko, Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam sẽ thăm cấp Nhà nước Cộng hòa Kazakhstan, thăm cấp Nhà nước Cộng hòa Azerbaijan, thăm chính thức Liên bang Nga và dự Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày Chiến thắng trong chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, thăm cấp Nhà nước Cộng hòa Belarus từ ngày 5 đến ngày 12/5/2025. Nhân dịp này, Đại sứ Kazakhstan tại Việt Nam Kanat Tumysh đã có cuộc trò chuyện với Báo CAND về quan hệ hai nước.

CSGT Hà Nội sẽ tăng cường phạt nguội xe máy “nhờn luật”

Tại Hà Nội, sau thời gian đầu vào nề nếp khi Nghị định 168 có hiệu lực, thời gian gần đây tình trạng người điều khiển xe máy vi phạm giao thông có chiều hướng gia tăng trở lại với các lỗi như: vượt đèn đỏ, đi ngược chiều… Lực lượng CSGT đang tăng cường phạt nguội qua hệ thống camera giám sát cũng như thiết bị nghiệp vụ.

Bài cuối: Mưu trí đấu tranh với tội phạm

Sau khi chuyên án được xác lập, dưới sự chỉ đạo của Đại tá Nguyễn Minh Tuấn, Giám đốc Công an tỉnh Phú Thọ, các thành viên trong Ban Chuyên án đã tập trung lực lượng đấu tranh với các đối tượng đường dây.

BRICS và cuộc đối đầu mềm với trật tự phương Tây

Hội nghị Ngoại trưởng Nhóm các nền kinh tế mới nổi (BRICS) khai mạc hôm 28/4 tại TP Rio de Janeiro, Brazil, đã diễn ra trong bối cảnh thế giới đối mặt với những biến động lớn về kinh tế, chính trị và an ninh. Đây không chỉ là cuộc gặp ngoại giao thường niên, mà còn là một thông điệp mạnh mẽ gửi tới phần còn lại của thế giới: BRICS đang quyết tâm trở thành một cực quyền lực mới trong trật tự toàn cầu vốn lâu nay bị chi phối bởi phương Tây.

Phá án nhanh vụ giết người trong đêm ở An Giang

Chiều 3/5, Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh An Giang đang tạm giữ hình sự 4 đối tượng: Nguyễn Thanh Sil (SN 2005), Trần Anh Kiệt (SN 2007), Nguyễn Thanh Tùng (SN 2008) và Nguyễn Trần Hồng Khương (SN 2009, cùng cư trú tại TP Châu Đốc, An Giang) để tiếp tục điều tra về tội “Giết người" và “Gây rối trật tự công cộng”.

CSGT đưa cháu bé 5 tuổi bị cuốn chân vào bánh xe đạp đi cấp cứu

Chiều 3/5, Công an tỉnh Tây Ninh, cho biết: Gia đình anh Lê Thanh Phong (SN 1986, ngụ xã Bàu Đồn, huyện Gò Dầu, Tây Ninh) vừa viết thư cảm ơn CBCS Công an tỉnh đã kịp thời đưa con anh khi gặp nạn đến bệnh viện cấp cứu kịp thời và đưa cháu bé trở về nhà an toàn.

©2004. Bản quyền thuộc về Báo Công An Nhân Dân.
®Không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của Báo Công An Nhân Dân.