Băn khoăn với các loại phí xe cá nhân

Thu phí kiểu nửa vời?

Là địa phương cuối cùng của cả nước thực hiện thu phí đường bộ đối với xe gắn máy, đến thời điểm này Sở Giao thông vận tải (GTVT) TP HCM đã tiến hành tập huấn và hướng dẫn 24 quận, huyện thực hiện các thủ tục để thu phí bảo trì đường bộ.

Tính toán của Sở GTVT TP cho thấy, với 6,8 triệu xe gắn máy, nếu thu dứt đạt 100%, mỗi năm thành phố cũng chỉ thu được chừng 307 tỉ đồng. Số tiền này sau đó được để lại cho các đơn vị thu gần 36 tỉ đồng, tiền để chi cho việc bảo trì đường bộ cũng chỉ còn chừng 271 tỉ.

Song nhìn lại thực tế thu sẽ không dễ, bởi trong lúc hầu hết các quận, huyện mới chỉ dừng lại ở bước phát phiếu kê khai và chưa thu phí, thì riêng tại quận 9, thông tin được bà Đặng Thị Hồng Liên, Chủ tịch UBND quận cho biết tại kỳ họp vừa qua: Quận 9 có khoảng 84 ngàn xe máy cần kê khai nhưng cũng mới chỉ có 43,7 ngàn chiếc được chủ xe nộp bản kê khai cho địa phương. Trong vòng gần 1 tháng, quận 9 mới thu được khoảng 1,2 tỉ đồng của 13 ngàn xe, chiếm 17% số phương tiện hiện có trên địa bàn.

Nhìn nhận về thực trạng này, chính quyền TP HCM cũng cho rằng, việc triển khai có nhiều khó khăn do chưa có kinh nghiệm, sẽ phát sinh nhiều khó khăn, vướng mắc? Số lượng xe thực tế khác nhiều so với hồ sơ quản lý nên nguồn kinh phí thu được từ xe máy sẽ có sự chênh lệch. Tỷ lệ thu được phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: sự tự giác của người dân; hiệu quả vận động; phương thức tổ chức kê khai... nên kinh phí thu được sẽ khó đạt dự tính.

Tổng hợp ý kiến cử tri trước kỳ họp, vấn đề thu phí xe máy được cử tri thành phố hết sức quan tâm, bức xúc và có nhiều ý kiến nhất. Do đó, tại kỳ họp này nhiều đại biểu HĐND TP đã nêu ý kiến về thu phí đối với xe máy và đa số đề nghị dừng thu. Ngay cả quận 9, đơn vị đã tiến hành thu phí với xe gắn máy, thì đại diện địa phương này cũng xin được dừng thu.

Đưa ra đề nghị này, các đại diện của người dân đều trông chờ, kỳ vọng vào quyết định cho phép ngưng thu phí đường bộ với xe máy từ 1/1/2016. Nhưng thời điểm các địa phương trên cả nước ráo riết vào cuộc triển khai thu phí bảo trì đường bộ với xe gắn máy, TP HCM cứ khất lần, trì hoãn? Còn nay, khi chính Quỹ Bảo trì đường Bộ TW và Bộ GTVT đã đề xuất dừng thu phí đường bộ với xe gắn máy do hiệu quả không cao, đồng thời nhiều địa phương khác cũng đã tạm dừng việc thu loại phí này, thì với lý do quy định về thu phí bảo trì đường bộ với xe gắn máy vẫn còn nguyên hiệu lực, TP HCM lại phải tiếp tục thu?

Nhưng như một số đại biểu đã đặt giả thiết tại kỳ họp vừa qua: Khi đang tiến hành, nếu như đầu năm 2016 tới việc thu quỹ bảo trì đường bộ với xe gắn máy được bãi bỏ, số tiền đã thu về có được hoàn trả lại cho người nộp? Không hoàn lại sẽ gây hiện tượng bất bình đẳng giữa người đã nộp và người chưa nộp. Còn nếu được hoàn trả, số tiền thu về đã được trích lại trả công cho người đi thu, in ấn phiếu thu, biểu mẫu, in và cấp tem… sẽ tính sao?

Tăng lệ phí đăng ký mới

Tại một kỳ họp HĐND vào thời điểm cuối tháng 12-2013, khi đó  UBND TP HCM đã có tờ trình đề nghị giảm phí trước bạ đối với xe ôtô dưới 10 chỗ ngồi đăng ký lần đầu và xe các tỉnh chuyển về thành phố từ mức 15% xuống còn 10%.

Lý do đưa ra đề xuất giảm phí trước bạ này, ngoài chuyện nhằm phù hợp với các quy định và mức thu chung của cả nước, còn được đại diện UBND TP giải thích là do thực tế thời điểm đó các tỉnh lân cận như Đồng Nai, Bình Dương, Tây Ninh, Bà Rịa - Vũng Tàu, Long An… đã ban hành và áp dụng mức thu lệ phí trước bạ với ôtô dưới 10 chỗ ngồi mới đăng ký lần đầu chỉ có 10%.

Do vậy, nếu TP HCM vẫn giữ khư khư mức thu lệ phí trước bạ là 15% sẽ dẫn tới hiện tượng người mua xe thay vì đăng lý lần đầu tại thành phố sẽ chuyển về các địa phương lân cận đăng ký để được hưởng mức phí 10%. Sau đó mới chuyển ngược về đăng ký lần thứ 2 tại thành phố. Hiện tượng này làm giảm đáng kể nguồn thu ngân sách từ lệ phí trước bạ của thành phố.

Để tăng tính thuyết phục, khi đó trong đề xuất giảm phí trước bạ với xe ôtô dưới 10 chỗ của TP HCM còn đưa ra các con số cụ thể: Nếu như năm 2011 tại TP HCM có hơn 18 ngàn xe loại này đăng ký lần đầu, thì sang năm 2012 số lượng xe đăng ký lần đầu đã giảm xuống chỉ còn 12,3 ngàn xe và 10 tháng của năm 2013, lượng xe dưới 10 chỗ đăng ký lần đầu cũng chỉ đạt 11,05 ngàn chiếc.

Trong khi đó, nếu như năm 2012 trên địa bàn chỉ có 5,9 ngàn xe đăng ký lần thứ 2 trở đi, thì chỉ tính đến hết tháng 10/2013 đã có đến 18,7 ngàn xe đăng ký lần 2 trở đi và trong số này có hơn 3,2 ngàn chiếc từ các tỉnh chuyển về. Như vậy, ngoài yếu tố tiêu thụ xe hơi trên thị trường tăng giảm, chính sách thu phí trước bạ với xe mới khá cao đã khiến người tiêu dùng quay sang mua xe cũ để hưởng mức phí trước bạ thấp.

Đồng thời hiện tượng xe hơi từ các tỉnh chuyển về đăng ký lần 2 tại TP HCM gia tăng để lách phí diễn ra đúng như UBND TP nhận định. Bởi chỉ cần được hưởng mức phí nhẹ hơn chừng 3%, người mua một chiếc xe hơi tầm trung đã có thể tiết kiệm được cả ngàn USD.

TP HCM còn cho rằng, chính việc giảm phí trước bạ với ôtô theo quy định của Chính phủ và Bộ Tài chính đã góp phần tác động tích cực tới thị trường xe ôtô. Đặc biệt là phát triển ngành công nghiệp ôtô trong nước và việc giảm phí trước bạ cũng góp phần kích thích tiêu dùng… Cộng với kết quả thẩm tra của Ban Kinh tế - Ngân sách thuộc HĐND TP về vấn đề này cũng cho thấy, thu ngân sách từ lệ phí trước bạ với xe dưới 10 chỗ ngồi đăng ký tại TP HCM năm 2012 đã giảm 198 tỉ đồng so với năm 2011.

Trong 10 tháng đầu năm 2013, nguồn thu này tiếp tục giảm thêm 189 tỉ đồng so với năm 2012 trong khi số lượng xe đăng ký tăng đến 63,4%. Thuyết phục như vậy, nên việc giảm phí trước bạ được nhanh chóng thông qua và cả người tiêu dùng và ngân sách đều được hưởng lợi từ chính sách giảm phí trước bạ này.

Còn ở kỳ họp HĐND vừa qua, đề xuất tăng lệ phí đăng ký mới với xe hơi dưới 10 chỗ và xe máy của chính quyền TP HCM đã không đứng về phía người tiêu dùng mà chỉ nghiêng về mục đích thu ngân sách. Bởi từ ngày 1-9 tới, người tiêu dùng ở thành phố sẽ phải trả lệ phí cấp mới giấy đăng ký và biển số với ôtô dưới 10 chỗ không hoạt động kinh doanh vận tải từ mức 2 triệu lên 11 triệu đồng, tăng gấp 5,5 lần mức cũ.

Riêng đối với xe máy, mặc dù mức thu phí bảo trì đường bộ chỉ là số tiền nhỏ, từ 50 - 100 và 150 ngàn đồng/năm nhưng đã bị trì hoãn trong một thời gian dài và hiện vẫn còn đang có nhiều ý kiến khác nhau, chủ yếu là khoan thu để giảm khó cho người dân thành phố. Thì ngược lại, UBND TP HCM tiếp tục đề xuất HĐND cho phép tăng thu lệ phí trước bạ với xe máy thêm các mức 250 ngàn, 500 ngàn và 1 triệu đồng, tùy giá trị xe.

Khi lượng ôtô dưới 10 chỗ đăng ký mới chỉ chiếm khoảng 10% tổng số xe đăng ký mới và số tiền thu về cho ngân sách, thì chịu tác động nhiều nhất của việc điều chỉnh phí trước bạ là xe máy có giá trị từ 15 đến 40 triệu đồng khi chiếm khoảng 80% tổng số xe đăng ký mới và số tiền thu về cho ngân sách. Như vậy, số đông người sử dụng xe gắn máy làm phương tiện giao thông chính tại thành phố sẽ tiếp tục chịu ảnh hưởng từ chính sách tăng phí đăng ký này.