Châu Âu đi tìm lời giải cho tương lai
Những ưu tiên cốt lõi
Trong 5 năm tới, các nhà lãnh đạo châu Âu sẽ tập trung vào vấn đề nhập cư và bảo vệ biên giới bên ngoài - yếu tố đảm bảo tính toàn vẹn không gian chung của EU. Tiếp sau đó là các ưu tiên liên quan tới vấn đề kinh tế và hành động vì khí hậu.
Trong mục “Bảo vệ công dân và tự do”, văn bản dự thảo nhấn mạnh mục tiêu của việc kiểm soát biên giới hiệu quả là để duy trì trật tự và luật pháp, đồng thời khẳng định thêm rằng các chính sách khác của châu Âu phụ thuộc vào hành động này. Theo dự thảo, trước hết, EU phải đảm bảo tính toàn vẹn cho không gian sinh tồn của mình. EU phải biết và đóng vai trò quyết định xem những ai được phép đặt chân lên lãnh thổ EU.
Để đạt được mục tiêu này, khối châu Âu dự định duy trì và mở rộng liên kết với các quốc gia quá cảnh và quê hương của người di cư, bao gồm Libya và Thổ Nhĩ Kỳ. Ngoài ra, các nhà lãnh đạo của các quốc gia thành viên cho biết họ quyết tâm tìm ra giải pháp cho chính sách tị nạn và chính sách di cư nội khối. Kế hoạch cải cách Quy định Dublin II về xử lý các đơn xin tị nạn vẫn đang bế tắc tại Hội đồng châu Âu.
Cuối năm ngoái, Ủy ban châu Âu (EC) đã từ bỏ ý tưởng hoàn thành hồ sơ trước khi kết thúc nhiệm kỳ vào tháng 10-2019. Có thể khẳng định rằng, vị trí của vấn đề di cư trong chương trình chiến lược là ưu tiên số 1 của các nhà lãnh đạo châu Âu.
Hiện tại, chính sách khí hậu và tình trạng ấm lên toàn cầu chỉ ở vị trí thứ ba trong chiến lược, sau nhập cư và phát triển cơ sở kinh tế. Vấn đề khí hậu là trung tâm trong nhiều chiến dịch, đáng chú ý là ở Đan Mạch, Phần Lan và Tây Ban Nha. Chiến lược thừa nhận rằng các chính sách phải phù hợp với các cam kết được đưa ra theo Thỏa thuận Paris và nền kinh tế châu Âu phải giảm đủ lượng khí thải để đạt được “tính trung lập khí hậu”.
Tuy nhiên, chiến lược không ấn định thời điểm mà EU phải đạt việc hấp thụ được nhiều khí thải hơn mức tạo ra, điều này tiếp tục gây trở ngại trong các cuộc thảo luận giữa các quốc gia thành viên.
| Một cuộc họp tại Ủy ban châu Âu. |
Về việc mở rộng khối, trước lời kêu gọi của EC về các cuộc đàm phán gia nhập EU của Albania và Bắc Macedonia, dự thảo chiến lược nhấn mạnh rằng các chính sách của EU phải gắn liền với mong muốn giữ cho cánh cửa mở đối với những người muốn và có thể gia nhập “gia đình” châu Âu. Các nhà lãnh đạo có thể “bật đèn xanh” cho việc mở ra các cuộc đàm phán gia nhập tại hội nghị thượng đỉnh diễn ra vào tháng 6.
Mặc dù các quốc gia như Pháp và Hà Lan vẫn phản đối, 13 quốc gia Trung Âu đã soạn thảo một tuyên bố chung ủng hộ việc mở rộng khối. Trong chiến lược 2019-2024 cũng nhấn mạnh các biện pháp cần thiết để đảm bảo không gian chung Schengen hoạt động trơn tru, khu vực tự do lưu thông miễn thị thực.
Những lăn tăn còn bỏ ngỏ
Chiến lược 2019-2024 có độ dài chỉ 3 trang giấy. Nếu so sánh văn bản mới này với những định hướng chiến lược và chương trình hành động EU đã có đến nay thì sẽ lại thấy nó không mới mẻ gì nhiều, đề cập rất toàn diện đến mọi khía cạnh song lại không có lộ trình cụ thể. Nhiều người lăn tăn rằng liệu một chiến lược “sơ sài” như vậy có thể làm kim chỉ nam để EU vượt qua một mớ bòng bong những bộn bề mà khu vực đang phải đối mặt hay không.
Nội bộ Liên minh châu Âu đang bị chia rẽ sâu sắc. Trong EU hiện tại không có bất kỳ một “anh hùng” nào có thể đi đầu trong công cuộc hàn gắn những chia rẽ đang ngày một cứa sâu vào nội bộ EU. Sau những bất đồng về Brexit, vấn đề đường ống dẫn khí Dòng chảy phương Bắc và các cải cách Khu vực đồng Euro, quan hệ giữa Pháp và Đức đã trở nên căng thẳng hơn.
Không những vậy, trong bối cảnh chủ nghĩa dân túy không ngừng phát triển, hình ảnh tranh quyền đoạt lợi giữa các lực lượng thân EU mới và cũ e cũng sẽ khiến người dân EU mất niềm tin vào những chính khách truyền thống, thách thức nỗ lực theo đuổi triển vọng phát triển EU.
EU cũng đang thiếu vắng một chiến lược hoàn chỉnh thích hợp cho tương lai trong bối cảnh tình hình châu lục cũng như thế giới đã chuyển biến rất cơ bản trên mọi phương diện, quá chậm với việc định vị lại bản thân mình ở châu lục trong thế giới hiện đại, bế tắc phương cách và ý tưởng về phát triển theo chiều sâu và chiều rộng, kết hợp hài hòa để tạo ra được hiệu ứng cộng hưởng.
Hiện nay, ai sẽ đảm nhận chức Chủ tịch EC khóa mới vẫn còn là cả một sự tranh đấu. Cơ chế “ứng cử viên hàng đầu” không phải là nhân tố duy nhất, Manfred Weber - ứng cử viên trung hữu của đảng Nhân dân châu Âu (EPP) đang dẫn đầu hiện nay cũng không phải là yếu tố đã xác định, vẫn cần các quốc gia và tổ chức thuộc EU thảo luận và đọ sức, ứng cử viên cuối cùng vẫn cần chấp nhận bởi đa số.
Chỉ có một điều có thể chắc chắn rằng, EC mới sẽ đề xuất luật pháp ít hơn nhiều so với thời ông Jean-Claude Junck, đặc biệt là trong các lĩnh vực như năng lượng và giao thông, vì vậy, nhiệm kỳ mới của cơ quan hành pháp này nên tập trung vào giám sát những gì đã đàm phán. Các thể chế của EU sẽ đảm bảo thực thi và áp dụng nghiêm ngặt các chính sách và các quy tắc phù hợp với tinh thần của các hiệp ước.
Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte bày tỏ quan điểm rằng, ông không quan tâm nhiều đến người lãnh đạo EC, ông chú trọng nhiều hơn tới việc họ sẽ làm những gì trong 5 năm tới, đặc biệt là khi đảm bảo rằng các quy tắc cần phải được tôn trọng.