“Chợ Vòm” sắp đóng cửa, bà con mình bên Nga sẽ ra sao?
Được hình thành cách đây 20 năm, trong tình hình Liên Xô tan rã, kinh tế suy thoái, chợ Cherkizov đã đóng vai trò tích cực phục vụ đời sống của các tầng lớp dân nghèo Moskva nói riêng và nước Nga nói chung. Tuy nhiên, xung quanh chợ Cherkizov xảy ra không ít tiêu cực, vì vậy từ lâu chính quyền thành phố đã có ý định đóng cửa chợ này.
Đóng cửa vì nhiều hàng nhập lậu
Thị trưởng Moskva, ông Yury Luzhkov, hôm 16/6, một lần nữa tuyên bố sẽ đóng cửa chợ Cherkizov vào cuối năm 2009. Theo lời ông, chính quyền thành phố đã nhiều lần dự định làm việc này, nhưng chưa thể thực hiện được vì gần 80% lãnh thổ chợ Cherkizov nằm dưới sự kiểm soát của các cơ quan Liên bang, chứ không thuộc chính quyền thành phố Moskva. Hơn nữa, chợ Cherkizov giống như một “vương quốc riêng”, có những “luật lệ bất thành văn” không dễ dàng bỏ qua.
Xung quanh chợ đã mọc lên hàng loạt công trình xây dựng nhằm thỏa mãn những nhu cầu của các tầng lớp khác nhau. Chợ Cherkizov định hướng rõ ràng phục vụ các tầng lớp bình dân, phần lớn các mặt hàng ở đây hợp với túi tiền của người nghèo. Thế nhưng, một điều rất hiển nhiên là không ít thương nhân và các nhà quản lý, kể cả người Nga và người nước ngoài, đã giàu lên nhờ chợ Cherkizov.
Ngoài ra, cũng phải thừa nhận rằng nhiều quan chức chính quyền Moskva và nước Nga cũng được “hưởng lộc” từ chợ Cherkizov. Bởi vậy, trong khi chính quyền Moskva chủ trương đóng cửa, thì cũng có không ít người muốn nó tiếp tục tồn tại.Tuy nhiên, lần này Moskva có vẻ đang thực hiện kế hoạch xóa sổ chợ Cherkizov một cách có bài bản hơn.
Tối thứ bảy ngày 6/6, kênh truyền hình Nga NTV đưa phóng sự về lễ khai trương
Telman Ismailov mời dự lễ khai trương hotel Mardan Palace nhiều nhân vật nổi tiếng, trong đó có các ngôi sao màn bạc Richard Ghir, Monica Bellucci, Sharon Stone, đạo diễn điện ảnh Oliver Stone... và cả Thị trưởng Moskva Yury Luzhkov. Ngày hôm sau, chủ nhật 7/6, kênh truyền hình Rossia chiếu bộ phim tài liệu về những sự lạm dụng ở chợ Cherkizov, mà một trong những cổ đông chính là ACT (của Telman Ismailov).
Cùng ngày 7/6, trên Website của Ủy ban Điều tra Viện Kiểm sát Liên bang (LB) Nga đăng thông báo về việc phát hiện ở chợ Cherkizov rất nhiều hàng hóa nguy hiểm cho người tiêu dùng, số lượng lô hàng này lên tới hơn 6 nghìn container. Đây là những hàng hóa không ghi rõ nguồn gốc xuất xứ, chủ nhân là ai, nhưng đều hiện diện ở các kho của ACT. Ngay lập tức vụ việc được khởi tố theo các điều khoản của Bộ luật Hình sự LB Nga (theo luật này những người liên quan có thể bị phạt tù đến 6 năm).
Nguồn tin chính thức của Viện Kiểm sát LB Nga còn cho biết, tại phiên họp Đoàn chủ tịch Chính phủ Nga ngày 1/6, Thủ tướng V.Putin đã ra lệnh tăng cường đấu tranh chống buôn lậu. Hiện ở Nga có tới hơn 40% hàng hóa trôi nổi trên thị trường là hàng nhập lậu, chỉ trong một lần kiểm tra đột xuất tại một chợ mà số lượng hàng nhập lậu đã lên tới gần 2 tỉ USD. Điều đó thể hiện sự hoạt động quá yếu kém của hải quan - Thủ tướng V.Putin phê phán.
Kênh truyền hình Vesti còn đưa tin mạnh mẽ hơn, đánh trực diện vào chợ ACT, tổ hợp chợ Cherkizov, nêu rõ sự nguy hiểm của hàng nhập lậu liên quan trực tiếp tới Telman Ismailov.
Các tác giả phóng sự trên kênh truyền hình Vesti đưa ra một loạt số liệu cho thấy: Lô hàng nhập lậu phát hiện trong các kho của ACT trị giá gần 2 tỉ USD; Telman Ismailov đầu tư 1,3 tỉ USD xây dựng hotel Mardan Palace ở Thổ Nhĩ Kỳ; số người Tadjikistan buôn bán và làm dịch vụ ở chợ Cherkizov lên tới 17 nghìn người, trong đó nhiều người nhập cư bất hợp pháp; chỉ trong một tuần lễ đã bắt giữ hàng chục toa hàng buôn lậu từ Thổ Nhĩ Kỳ và Trung Quốc, nhằm đưa vào chợ Cherkizov.
Công ty ACT do Telman Ismailov cùng 2 con trai và các cháu nội của ông thành lập năm 1989. Ngoài việc kinh doanh ở tổ hợp chợ Cherkizov, Công ty ACT còn sở hữu Restauran “Praha” trên phố Arbat. Những năm gần đây doanh thu của Công ty ACT lên tới 2 tỉ USD/năm. Telman Ismailov đã nộp đơn xin nhập quốc tịch Thổ Nhĩ Kỳ, ông ta đã có cả một “chương trình chiến lược” nhằm đầu tư lớn vào ngành du lịch Thổ Nhĩ Kỳ và định làm ăn lâu dài ở đất nước này.
Người Việt ở “Chợ Vòm”
Tổ hợp chợ Cherkizov tọa lạc trên khu đất rộng gần 50 ha, bao bọc xung quanh Học viện Thể dục thể thao LB Nga, nơi mà trong thời kỳ chính quyền Xôviết là “Lò ươm”, là cơ sở huấn luyện các nhà thể thao giành những thứ hạng cao trong tất cả các cuộc thi thể thao trên thế giới.
Vào cuối những năm 80, năm tháng cuối cùng trước khi Liên Xô tan rã, kinh tế suy thoái trầm trọng, mọi cửa hàng, mọi trung tâm thương mại hầu như không có gì để bán, các sản phẩm tiêu dùng khan hiếm vô cùng. Trong tình hình đó, nguồn hàng từ các nước láng giềng, đặc biệt từ Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ ào ào tràn vào Moskva, tập kết tại các bãi trống xung quanh Học viện Thể dục thể thao (đất của Học viện do chính quyền LB quản lý), để rồi từ đây tỏa về các khu phố Moskva và các vùng miền nước Nga.
Ngày ấy, rất nhiều nhà máy của Liên Xô buộc phải đóng cửa hoặc giảm bớt sản xuất, nhưng họ cũng không có đủ tiền đưa anh chị em công nhân Việt Nam trong diện “lao động hợp tác” về nước. Không có cách nào khác, anh chị em lao động Việt
Được cái chợ Cherkizov nằm giữa 3 nhà ga metro và nhiều bến xe buýt, nên rất thuận tiện cho bà con mình đưa hàng về các khu phố bán lẻ. Dần dà có nhiều vốn hơn, một số người “đánh hàng” về các tỉnh, thậm chí có người còn sang cả các nước láng giềng buôn hàng vào Nga.
Đầu những năm 90 thế kỷ trước, một loạt trung tâm thương mại của người Việt được thành lập ở Moskva và nhiều thành phố khác, như: “Lion” của ông Trịnh Viết Ngọ, “Saliut” của ông Võ Văn Hồng, “Sông Hồng” của ông Nguyễn Văn Niên, “ToGi” của ông Phạm Dũng Tiến, “An Đông” của ông Lưu Công Niệm, “ViTaRus” (ở Cazan) của bà Đào Thị Côi, “Upha” (ở thành phố Upha) của ông Trần Ngọc Tuấn, “Ekaterinburg” (ở thành phố Ekaterinburg) của ông Hoàng Văn Vinh... nhằm tập hợp bà con mình vào buôn bán tập trung tại những chợ có đầy đủ tiện nghi và bảo đảm an ninh hơn, mà chủ yếu là bán lẻ.
Nguồn cung cấp hàng hóa đều từ chợ Cherkizov ở Moskva. Năm 1995, ông Lê Ngọc Hường thành lập Trung tâm Kinh tế thương mại Quốc tế (TTKTTMQT), xây dựng hàng chục dãy kiốt bán buôn, bán lẻ ở tổ hợp chợ Cherkizov. Năm 2000, TTKTTMQT xây dựng thêm chợ “Evro-Asia 2000”, cũng ở tổ hợp chợ Cherkizov. Đến nay, TTKTTMQT có hơn 2 nghìn kiốt bán hàng với khoảng 4-5 nghìn lao động. (Ông Lê Ngọc Hường đã qua đời cuối tháng 3 năm nay vì một căn bệnh hiểm nghèo. Hiện các anh, em và con ông quản lý TTKTTMQT).
Vài ba năm gần đây, thỉnh thoảng lại có tin chính quyền Moskva sắp đóng cửa chợ Cherkizov. Bởi vậy, bà con buôn bán ở “chợ Vòm” đã được chuẩn bị về tư tưởng và nhiều người cũng đã có phương án cụ thể, để có thể chủ động chuyển đổi địa điểm kinh doanh, hoặc ngành nghề, lĩnh vực kinh doanh.
Tại Moskva hiện đang xây dựng một trung tâm thương mại và dịch vụ của Hà Nội, khi xong, chắc chắn sẽ có nhiều người chuyển dịch từ “chợ Vòm” về làm ăn ở trung tâm này. Cũng có một số người đã và đang rút vốn về đầu tư trong nước.
Những lúc khó khăn nhất - từ nhà máy bị ném ra đường với hai bàn tay trắng, không nơi nương tựa (1989-1990), hay trong cuộc khủng hoảng tài chính ở Nga cuối năm 1998, bà con người Việt vẫn vững vàng vượt qua và tiếp tục phát triển. Còn nay, nếu đóng cửa “Chợ Vòm”, đương nhiên, cũng có một số người thiệt hại, nhưng không gì có thể cản trở được công việc kinh doanh của những người vốn đã chịu thương, chịu khó, cần mẫn, lại rất thực tế và sáng tạo, như bà con người Việt mình