Cuba: Công bố kế hoạch cải cách kinh tế

Tập sách “Những nguyên tắc chỉ đạo” vừa ban hành bao gồm 313 điểm chứa đựng nhiều đổi mới về nguyên tắc đối với các hoạt động kinh tế từ vĩ mô đến vi mô liên quan trực tiếp đến đời sống thường nhật của người dân Cuba.

Những nguyên tắc chỉ đạo nêu rõ: Nhà nước sẽ "thiết lập thị trường mua bán nhà ở" để người dân được tự do tham gia mua bán. Cách thức giao dịch, những quy định chế tài và các loại thuế đánh vào việc mua bán bất động sản này sẽ được quy định chi tiết trong các văn bản pháp quy nhằm đưa các nguyên tắc chỉ đạo này vào cuộc sống. Các nguyên tắc chỉ đạo cũng nêu rõ Chính phủ Cuba sẽ xem xét, nghiên cứu việc cho phép công dân Cuba đi du lịch nước ngoài.

Về kinh tế hợp tác, hiện tại ở Cuba chỉ có loại hình hợp tác xã nông nghiệp kiểu cũ, hoạt động theo chế độ bao cấp nên hiệu quả không cao. Vì vậy, các nguyên tắc chỉ đạo đưa ra hướng cải cách, theo đó Nhà nước khuyến khích tư nhân thành lập các hợp tác xã kiểu mới hoạt động theo mô hình như một công ty nhỏ và vừa trên tất cả các ngành trong lĩnh vực kinh tế, có sử dụng nhân công lao động trả lương, sản phẩm làm ra được bán trực tiếp cho người tiêu dùng hoặc bán qua thương lái tư nhân và phải tuân thủ theo luật pháp về kinh doanh như các doanh nghiệp, hoàn toàn không có "đầu mối trung gian" của Nhà nước. Các hợp tác xã được phép tự định ra mức lương để trả cho nhân công tùy theo năng suất lao động và sản phẩm làm ra, mức độ cống hiến cho hợp tác xã.

Các nguyên tắc chỉ đạo cũng đưa ra gợi ý hợp thức hóa việc mua bán xe ôtô và các loại phương tiện khác. Tuy nhiên, việc mua bán thông qua đầu mối là các doanh nghiệp nhà nước hiện vẫn chưa được định hình. Từ trước đến hay, ở Cuba chỉ có các loại ôtô được sản xuất trước cách mạng được phép lưu hành, chủ yếu là các nhãn hiệu do Liên Xô sản xuất như Lada và Moscovich, hoặc Polski và vài nhãn hiệu khác của khối Đông Âu. Người dân Cuba thường trao đổi xe bằng hình thức "cho mượn", trả tiền một cách bí mật vì việc mua bán xe là bất hợp pháp. Vì thế, người dân Cuba đang rất mong đợi sự thay đổi này sớm được ban hành thành luật và áp dụng vào cuộc sống.

Nhằm giải quyết vấn đề chỗ ở cho người dân, các nguyên tắc chỉ đạo chủ trương rằng, Nhà nước sẽ chuyển mục đích sử dụng của các tòa nhà công thành những chung cư để bán cho người dân. Việc này có thể tạm thời giải quyết tình trạng nhiều thế hệ trong cùng gia đình chen chúc nhau sống trong một căn hộ chật hẹp do không được cấp chỗ ở mới.

Chương trình cải cách kinh tế Cuba đã được nói đến từ khi Chủ tịch Raul Castro chính thức thay anh mình, Chủ tịch Fidel Castro, lãnh đạo đất nước từ tháng 2/2008. Động thái cải cách đầu tiên khi đó là việc phi tập trung hóa, giao cho địa phương quản lý sản xuất nông nghiệp. Đồng thời, số diện tích đất canh tác của nông dân cũng được nâng lên tùy theo năng lực sản xuất có sẵn. Mục đích của những điều chỉnh này là nhằm khuyến khích nông dân nâng cao năng suất, tập trung mọi nỗ lực nhằm khắc phục hậu quả thiên tai do các cơn bão nhiệt đới Đại Tây Dương gây ra. Tiếp theo đó, năm 2010, Chủ tịch Raul Castro đã táo bạo thực hiện những bước đi đầu tiên của kinh tế thị trường bằng cách cho phép tư nhân làm kinh tế với 178 ngành nghề được phép kinh doanh, được phép thuê nhân công lao động và cho thuê cả ôtô, nhà cửa.

Cuối năm ngoái, Chủ tịch Raul lần đầu tiên thông báo sẽ cắt giảm dần khoảng 500.000 công nhân, viên chức hưởng lương nhà nước, đồng thời thông báo sẽ xóa bỏ dần dần những khoản bao cấp không cần thiết nhằm tiết kiệm ngân sách. Hiện tại, người dân Cuba vẫn được bao cấp, được phát tem phiếu lĩnh nhu yếu phẩm hàng tháng, nhưng theo sách “Những nguyên tắc chỉ đạo”, sắp tới Nhà nước sẽ tiếp tục cắt giảm bao cấp cho đến khi chỉ còn các đối tượng có nhu cầu thiết yếu nhất, như trẻ em, người già và người bệnh.

Chủ tịch Raul Castro phát biểu tại Đại hội VI của Đảng Cộng sản Cuba ngày 16/4/2011.

Đầu năm 2011, Mỹ đã tuyên bố nới lỏng việc kiểm soát du lịch và cho phép người Mỹ chuyển tiền vào Cuba, nhưng nhìn chung Washington vẫn tiếp tục duy trì các biện pháp cấm vận vô nhân đạo chống Cuba. Trong bối cảnh như vậy, chương trình cải cách kinh tế của Cuba sẽ gặp không ít khó khăn vì không thể tiếp cận các nguồn tài chính quốc tế mà lẽ ra Cuba phải được tiếp cận. Đó là chưa kể khi Cuba cần thu hút các nguồn vốn đầu tư trực tiếp từ nước ngoài, nhưng với chính sách bao vây cấm vận kinh tế của Mỹ, việc đó gần như là không thể được.

Hy vọng duy nhất của Cuba hiện nay là sự giúp đỡ, hỗ trợ cần thiết từ một số bạn bè khắp năm châu cùng chung chí hướng, đường lối xã hội chủ nghĩa, như Trung Quốc, Venezuela, Bolivia, Việt Nam,… Sự giúp đỡ chí tình hiện nay của Venezuela chỉ gói gọn trong việc cung cấp dầu mỏ và viện trợ tài chính một số chương trình, dự án nhất định. Cuba cũng nhận được sự giúp đỡ đầy thân tình của Việt Nam trong một số dự án và những khi cần thiết. Trung Quốc là đối tác kinh tế lớn thứ hai của Cuba, và hứa hẹn sẽ là nguồn hỗ trợ lớn nhất cho Cuba trong tương lai