Nga-Thổ Nhĩ Kỳ rạn nứt vì Syria
Quân đội Syria ngày 16-2 tuyên bố đã chiếm được toàn bộ địa phận tỉnh Aleppo từ tay phiến quân. Việc giải phóng Aleppo và kiểm soát M5 là mục tiêu hàng đầu bởi trước đây Thổ Nhĩ Kỳ đã đe dọa sẽ triển khai chiến dịch quy mô lớn chống lại quân đội Syria trên đường cao tốc M5 nếu quân chính phủ của ông al-Assad không rút khỏi các khu vực mà họ chiếm được ở tỉnh này. Chiến thắng toàn diện ở Aleppo, kiểm soát toàn vẹn tuyến cao tốc M5 được cho là một thắng lợi đặc biệt đối với Syria trong cục diện chiến trường hiện tại.
Thổ Nhĩ Kỳ, bên ủng hộ cho một số nhóm phiến quân ở Tây Bắc Syria, đã phản ứng giận dữ sau khi các cuộc tấn công của Damas ở Idlib làm 13 binh sĩ Thổ thiệt mạng trong vòng 2 tuần qua. Ankara đã kêu gọi Syria ngừng tấn công và cảnh báo sẽ dùng vũ lực để đẩy lùi lực lượng Syria nếu họ không rút quân vào cuối tháng 2 này.
Dù liên tiếp đưa ra những cảnh báo cứng rắn, song Thổ Nhĩ Kỳ đến nay vẫn chưa thể cản nổi đà tấn công và giành thắng lợi của quân đội Chính phủ Syria tại nhiều khu vực phía Tây Bắc quốc gia Trung Đông này. Thất thủ tại Aleppo, phiến quân tại tỉnh Idlib đang bị bao vây từ mọi phía. Điều này khiến cho Thổ Nhĩ Kỳ - quốc gia hậu thuẫn lực lượng phiến quân tại đây “đứng ngồi không yên”.
Ngày 16-2, phát biểu bên lề Hội nghị An ninh Munich tại Đức, Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu đã nhắc lại yêu cầu quân đội Syria rút khỏi Idlib, đồng thời cho biết một phái đoàn quan chức nước này đã đến Nga để đàm phán về một lệnh ngừng bắn lâu dài. Trong cuộc gặp với Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov mới đây, ông Cavusoglu đã nói các chiến dịch quân sự tại Idlib phải chấm dứt và một lệnh ngừng bắn kéo dài phải đạt được ngay lập tức.
Ông Cavusoglu nói: “Thổ Nhĩ Kỳ muốn giải quyết các vấn đề liên quan tới Idlib của Syria với Nga thông qua ngoại giao. Song, nếu thất bại, Ankara sẽ có các bước đi cần thiết”. Cũng từ Munich, ông Lavrov cho biết: “Chúng tôi có mối quan hệ rất tốt với Thổ Nhĩ Kỳ, song điều đó không có nghĩa là chúng tôi phải đồng ý về mọi thứ. Đồng thuận tuyệt đối về mọi vấn đề là điều bất khả thi giữa hai quốc gia”.
| Thổ Nhĩ Kỳ điều động hàng loạt thiết bị quân sự đến khu vực biên giới giáp với Idlib. |
Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ đồng thời bác bỏ cáo buộc của Nga cho rằng, Ankara không tôn trọng các thỏa thuận tại Sochi về giảm leo thang ở Idlib và đe dọa có hành động quân sự tại khu vực nếu các nỗ lực ngoại giao với Nga thất bại. Trong khi đó, Nga nói rằng, Thổ Nhĩ Kỳ đang trầm trọng hóa vấn đề.
Chính quyền Syria ngưng chiến dịch tại Idlib vào năm 2018 sau khi Thổ Nhĩ Kỳ và Nga ký kết thỏa thuận thiết lập vùng giảm căng thẳng tại Idlib để các nhóm đối lập rút lui. Đến tháng 4-2019, Damas lại tiến hành chiến dịch do không lực Nga hỗ trợ. Nhiều thỏa thuận ngừng bắn sau đó sụp đổ và đến tháng 12-2019, các lực lượng trung thành với chính phủ lại đẩy mạnh các chiến dịch trên không và trên bộ. Nga và Syria cho biết chiến dịch tại đây nhằm vào những tay súng nổi dậy, trong khi Thổ Nhĩ Kỳ cáo buộc họ nhằm vào cả dân thường.
Điều khác biệt rõ ràng khác giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ là hai quốc gia này ủng hộ hai phe khác nhau tại Libya. Ngoài ra, tại Syria, Nga ủng hộ lực lượng quân đội Chính phủ Syria, trong khi Thổ Nhĩ Kỳ lại điều động binh sĩ hỗ trợ cho lực lượng nổi dậy. Nhật báo Hurriyet của Thổ Nhĩ Kỳ ngày 15-2 dẫn lời Tổng thống Recep Tayyip Erdogan cáo buộc Nga đang kiểm soát cuộc xung đột Libya ở cấp độ cao nhất.
Hiện đã có trên 10.000 binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ tràn vào tỉnh Idlib và Ankara đã gửi kế hoạch chuẩn bị phối hợp tấn công tới lãnh đạo phe nhóm đối lập tại Syria, hành động này có thể diễn ra trong vòng vài ngày tới. Trong khi đó, máy bay ném bom chiến lược siêu thanh Tu-22M3 của Nga cũng đã sẵn sàng tham chiến tại Syria. Dư luận hy vọng các cuộc đối thoại giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ diễn ra suôn sẻ, giúp hạ nhiệt tình hình khu vực. Nếu hai bên không nhượng bộ, có nguy cơ diễn ra các trận chiến quyết liệt tại Idlib trong thời gian tới.
Trước câu hỏi liệu vấn đề Syria có làm quan hệ Nga-Thổ chệch hướng và ảnh hưởng tới việc Nga bàn giao hệ thống phòng không S-400 cho Ankara, Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ nói tại Munich: “Đó là 2 vấn đề khác nhau. Chúng tôi không thể thay đổi nguyên tắc hay chính sách của mình chỉ vì một sự khác biệt. Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không để tình hình Syria ảnh hưởng đến sự hợp tác và quan hệ song phương”. Thổ Nhĩ Kỳ đang mua hệ thống phòng không S-400 của Nga và điều này khiến Mỹ cùng NATO không hài lòng. Chính quyền Ankara khẳng định việc mua các hệ thống tên lửa này là để bảo vệ an ninh quốc gia.
Trong khi đó, Mỹ cũng đang hy vọng được lợi từ tình hình hiện nay, với việc thúc đẩy sự hỗ trợ không điều kiện cho Thổ Nhĩ Kỳ, đẩy nhanh sự sụp đổ của “Bộ ba Astana” bao gồm Nga, Thổ Nhĩ Kỳ và Iran - vốn được đánh giá cơ chế hiệu quả nhất để giải quyết cuộc xung đột Syria thời gian qua. Đồng thời, Mỹ cũng muốn tìm kiếm cơ hội để thuyết phục Ankara từ bỏ thỏa thuận mua S-400 của Moscow.
Trong cuộc điện đàm với nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ ngày 16-2, Tổng thống Mỹ Donald Trump bày tỏ những quan ngại của ông về tình hình căng thẳng leo thang tại tỉnh Idlib của Syria, đồng thời bày tỏ mong muốn của Mỹ về việc Nga chấm dứt sự ủng hộ đối với chính quyền của Tổng thống Assad, tiến tới đạt một giải pháp chính trị cho cuộc xung đột ở Syria.
Trong khi đó, Sputnik ngày 16-2 đưa tin một đoàn xe quân sự Mỹ được cho là xuất phát từ Iraq sang biên giới tới tỉnh Al-Hasakah, Tây Bắc Syria. Một quan chức Mỹ giấu tên nhận định với Reuters rằng các nhà chức trách Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không chú ý đến Mỹ liên quan đến hợp đồng S-400.
Hiện chưa rõ, chiến sự tại Syria sẽ về đâu và các cuộc đàm phán giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ đạt được kết quả như thế nào. Tuy nhiên, theo như lời thừa nhận của Ngoại trưởng Lavrov mới đây, là dù mối quan hệ giữa 2 bên là tốt đẹp thân thiết, song Nga - Thổ cũng không thể tránh khỏi những bất đồng. Đánh giá về tình hình tại Idlib, Ngoại trưởng Nga khẳng định, chiến thắng trước các nhóm khủng bố là nhiệm vụ, là điều chắc chắn phải làm.