“Phá băng” mối quan hệ Obama - Nétanyahu

Vài "món mồi" ngoại giao như đàm phán, tái khởi động đàm phán hòa bình Trung Đông, vấn đề Iran... nhưng thật trớ trêu, Palestine lại nhận thấy đó toàn là "mồi giả".

Nếu như chuyến thăm Mỹ hồi tháng 3/2010 của Thủ tướng Nétanyahu không kèn, không trống thì trong chuyến thăm lần này cánh báo chí và truyền thông được mời về Nhà Trắng để chứng kiến cảnh hai nhà lãnh đạo tay bắt mặt mừng. Sở dĩ lần trước ông Obama làm mặt lạnh lùng với người bạn Israel là do trước đó, chính quyền Mỹ đã yêu cầu đồng minh của mình ngưng các dự án xây dựng các khu định cư Do Thái trên những phần đất chiếm đóng của người Palestine nhưng Israel đã không nghe theo, thậm chí đúng lúc Phó tổng thống Mỹ Joe Biden đang ở thăm Israel, chính quyền Nétanyahu còn loan báo kế hoạch xây dựng 1.600 ngôi nhà mới cho người Do Thái ở khu vực có đa số người Arập sinh sống ở Đông Jerusalem. Hành động này với Washington chẳng khác nào một sự sỉ nhục.

Nhưng lần này, trước khi sang thăm Mỹ, ông Nétanyahu đã chuẩn bị sẵn "món quà" dành cho ông bạn Mỹ, đó là thông báo nới rộng danh sách các mặt hàng được phép vào Dải Gaza. Chả thế mà hai bên gặp nhau mừng như tết! Nếu như hồi tháng 3, không nhà báo nào được chụp ảnh, cũng chẳng có cuộc họp báo chung nào, thì nay hai ông Obama và Nétanyahu đã cùng xuất hiện trước báo chí tươi cười rạng rỡ rồi cùng đi ăn cơm thân mật. Trước các phóng viên, Tổng thống Mỹ nhấn mạnh sợi dây liên kết giữa Israel và Mỹ là "không thể nào phá vỡ". Cả hai đều phủ nhận có bất kỳ tình trạng căng thẳng nào giữa 2 nước.

Tuy nhiên theo giới phân tích, vẫn còn đó những bất đồng sâu sắc giữa Washington và Tel-Aviv. Chính miệng ông đại sứ Israel tại Mỹ, Michael Oren, còn thừa nhận rằng giữa Mỹ và Israel vẫn còn một "hố ngăn cách khổng lồ", nhưng sau đó lại phủ nhận sử dụng cụm từ này. Cương quyết từ bỏ thái độ khoan dung mà người tiền nhiệm George W. Bush dành cho đồng minh Israel, Tổng thống Barack Obama đã đặt cược vào một sự tái cân bằng chính sách Trung Đông có lợi cho các quốc gia Hồi giáo và yêu cầu khắt khe với đồng minh Israel.

Người đứng đầu nước Mỹ sau đó đã không ngừng nhấn mạnh tới tính cần thiết phải ngưng việc xây dựng các khu định cư Do Thái, từ đó tiến tới thành lập một nhà nước Palestine. Nhưng mọi ý định bắt bẻ Nétanyahu của ông Obama không những đều thất bại, mà còn đẩy mối quan hệ đồng minh lâu năm giữa Mỹ và Israel vào tình trạng xấu. Nếu như Thủ tướng Israel có miễn cưỡng chấp nhận một lệnh ngừng tạm thời việc xây dựng các khu định cư Do Thái, thì lệnh này cũng sẽ hết hiệu lực vào ngày 26/9 tới.

Khi được hỏi liệu quyết định trên có được gia hạn tiếp hay không, cả hai ông đều né tránh, ông Obama thì tuyên bố ông hy vọng các cuộc đàm phán trực tiếp giữa Israel và Palestine sẽ bắt đầu trước khi lệnh ngừng trên đáo hạn.

Còn có rất nhiều khúc mắc khác giữa Washington và Tel-Aviv. Vụ Israel tấn công tàu chở hàng nhân đạo vào Dải Gaza của Thổ Nhĩ Kỳ đã khiến tình hình tồi tệ tại dải đất này thêm bi đát. Vụ việc này khiến Washington bận tâm do lo sợ những tác động tiêu cực của thế giới Hồi giáo đối với chính sách của Mỹ hiện nay. Chả thế mà hôm hai người gặp nhau, 6-7, ông Obama đã yêu cầu Israel có những hành động mạnh mẽ hơn trong việc giảm bớt lệnh phong tỏa Dải Gaza.

Quan hệ căng thẳng giữa Israel và Thổ Nhĩ Kỳ cũng đã khiến Washington hốt hoảng vì cả hai đều là đồng minh chiến lược của Mỹ. Đe dọa cắt đứt quan hệ ngoại giao với Israel, Thổ Nhĩ Kỳ yêu cầu phía Israel phải có lời xin lỗi chính thức về vụ tấn công trên và theo một số nguồn tin từ Chính phủ Mỹ thì Tổng thống Obama trong cuộc gặp vừa qua đã khuyên Thủ tướng Nétanyahu nên đáp ứng yêu cầu của Ankara.

Vấn đề hạt nhân Iran cũng chiếm một phần lớn chương trình nghị sự của hai nhà lãnh đạo. Để phản đối lệnh trừng phạt thứ tư của Liên Hiệp Quốc, Iran mới đây đã tăng cường sự hiện diện của hải quân tại vịnh Persic, khiến công tác kiểm tra tàu thuyền qua lại của Iran, như lệnh trừng phạt mới đề ra, trở nên khó khăn. Những hành động này của Iran làm gia tăng nguy cơ bất ổn tại khu vực địa chính trị quan trọng của Mỹ.

Thủ tướng Nétanyahu cho biết luôn tin tưởng vào sức mạnh trừng phạt của Mỹ và kêu gọi phần còn lại của thế giới noi theo. Về phía mình, ông Obama đã bóng gió thừa nhận quyền sở hữu vũ khí hạt nhân của Israel. Việc làm lành với Thủ tướng Nétanyahu là rất quan trọng với Tổng thống Obama vì kỳ bầu cử giữa kỳ sắp đến, phe Dân chủ đương quyền lo ngại rằng cộng đồng Do Thái tại Mỹ sẽ quay lưng với họ.

Phe Cộng hòa đối lập đang tác động mạnh mẽ tới lượng cử tri này khi cho rằng chính sách của Tổng thống Obama hiện nay là chống lại Israel. Phần lớn là những người không theo đảng phái nào, 78% cộng đồng Do Thái tại Mỹ đã bỏ phiếu cho ông Obama trong cuộc bầu cử tổng thống. Do đó, theo giới phân tích, nếu ông Obama không kịp thời giành cảm tình với Israel thì chắc chắn số cử tri Do Thái ở Mỹ sẽ thuộc về đảng Cộng hòa trong đợt bầu cử tới.

Liên quan tới vấn đề nên hay không tiến hành đàm phán với người Palestine, trong một buổi họp báo chung, Tổng thống Obama cho biết Thủ tướng Nétanyahu đã bày tỏ thiện chí tham gia "những cuộc thương thảo nghiêm túc" với người Palestine. Ông Nétanyahu nói với các ký giả rằng, đây là thời điểm "chín muồi" để khởi sự các cuộc thương thảo trực tiếp giữa Israel và người Palestine. Ông cho biết dự trù sớm thực hiện những "bước cụ thể" để đẩy tiến trình hòa bình "tiến xa hơn một cách vững chãi".

Ông Obama bày tỏ hậu thuẫn cho đề nghị của Israel là nên tiến hành cuộc đàm phán trực tiếp với phía Palestine sau khi các cuộc đàm phán gián tiếp đã diễn ra trong thời gian qua. Israel tin rằng đàm phán trực tiếp là cách duy nhất để giải quyết những vấn đề gai góc nhất của cuộc xung đột, chẳng hạn như vấn đề quy chế của Jerusalem, vấn đề người tị nạn Palestine và đường biên giới chung của một nước Palestine.

Tuy nhiên, Trưởng đoàn thương thuyết của Palestine, Saeb Erekat, nói rằng hiện hãy còn quá sớm để nói tới việc đàm phán trực tiếp vì Israel chưa ngưng các kế hoạch mở rộng khu định cư của người Do Thái ở vùng Bờ Tây và Đông Jerusalem. Phía Palestine cho rằng, việc Israel tạm ngưng một phần kế hoạch xây dựng khu định cư là không đủ. Những đối tác có lập trường diều hâu trong chính phủ liên hiệp của Israel đang gây áp lực đòi ông Nétanyahu không gia hạn lệnh tạm ngưng này.

Ông Erekat chốt lại: "Việc điều đình trực tiếp nằm trong tay của Thủ tướng Nétanyahu. Điều này hoàn toàn tùy thuộc vào ông ấy. Ông ấy có quyền lựa chọn. Nếu Israel chấm dứt các hoạt động lập cư, chúng ta sẽ có các cuộc đàm phán trực tiếp". Còn không thì như mọi người đã biết!