Sự ngang ngược đang tiếp diễn
Ngày 3-9 vừa qua, tàu cần cẩu Lam Kình của Trung Quốc đã tiến vào vùng biển gần mỏ Cá Voi Xanh (lô 118) cách đảo Lý Sơn gần 50 km, cách bờ biển Quảng Nam gần 90 km. Thậm chí, theo các nguồn tin báo chí quốc tế, Trung Quốc đã cho dàn khoan HD-982 tới Biển Đông, dường như với ý đồ có thể tiến vào vùng biển Việt Nam bất cứ lúc nào.
Sự ngang ngược càng lên cao với việc Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng hôm 18-9 nói Trung Quốc có chủ quyền đối với quần đảo Trường Sa, quyền chủ quyền và tái phán đối với vùng nước ở Bãi Tư Chính trong khu vực quần đảo Trường Sa. Trong lần phát ngôn này, Cảnh Sảng thậm chí cho rằng Việt Nam vi phạm các văn bản quốc tế song phương và đa phương đã ký kết với Trung Quốc.
Việt Nam đã tiếp tục có phản ứng kiên quyết và đầy thiện chí. Bộ trưởng Ngoại giao, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh hôm 28-9 đưa vấn đề căng thẳng ở Bãi Tư Chính ra Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc (UNGA). Trong bài phát biểu dài khoảng 15 phút trước UNGA, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh nói: “Việt Nam đã nhiều lần lên tiếng quan ngại về những diễn biến phức tạp gần đây ở Biển Đông bao gồm những vụ xâm phạm nghiêm trọng quyền chủ quyền và quyền tài phán ở vùng biển của Việt Nam đã được xác định bởi UNCLOS. Các nước liên quan nên kiềm chế, tránh các hành động đơn phương có thể làm phức tạp hoặc làm tăng thêm căng thẳng trên biển và giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình theo luật quốc tế, bao gồm UNCLOS”
Đến ngày 3-10, trong buổi họp báo thường kỳ Bộ Ngoại giao, người phát ngôn Lê Thị Thu Hằng khẳng định Việt Nam bác bỏ hoàn toàn tuyên bố của phía Trung Quốc về cái gọi là "chủ quyền của Trung Quốc" ở khu vực này . Theo bà Lê Thị Thu Hằng, Việt Nam đã nhiều lần lên tiếng tuyên bố chủ quyền của Việt Nam đối với khu vực Bãi Tư Chính và hoàn toàn không có tranh chấp với chính quyền Trung Quốc tại khu vực này.
| Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh lên án hành động xâm phạm chủ quyền Việt Nam tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc. |
Trả lời câu hỏi của phóng viên về hoạt động của nhóm tàu Trung Quốc tiếp tục xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) và thềm lục địa của Việt Nam, bà Lê Thị Thu Hằng nhấn mạnh: “Theo cơ quan chức năng Việt Nam, nhóm tàu này tiếp tục mở rộng tầm hoạt động trong EEZ và thềm lục địa Việt Nam, vi phạm nghiêm trọng quyền chủ quyền Việt Nam, được quy định trong Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển UNCLOS 1982”.
Theo đại diện Bộ Ngoại giao, Việt Nam đã giao thiệp nhiều lần qua nhiều kênh khác nhau và yêu cầu Trung Quốc ngay lập tức rút nhóm tàu cũng như đề nghị Bắc Kinh không được lặp lại hành vi xâm phạm chủ quyền và quyền chủ quyền của Việt Nam.
Dư luận quốc tế cũng thể hiện sự phản đối ngày càng mạnh mẽ. Ngày 26-9, trang web State.gov của Bộ Ngoại giao Mỹ đăng thông báo về những hoạt động của đại diện Mỹ tại phiên họp thứ 74 Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc, trong đó nhấn mạnh phản ứng của Washington với các hành động mang tính cưỡng ép áp đặt chủ quyền phi pháp của Trung Quốc trên Biển Đông.
Nội dung thông báo cho biết trong kỳ họp Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc lần này, Tổng thống, Ngoại trưởng, Thứ trưởng Ngoại giao và các quan chức Mỹ đã gặp gỡ các đối tác để trình bày tầm nhìn của Mỹ trong việc giải quyết các thách thức trên toàn cầu, bao gồm cả thách thức tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nhấn mạnh cam kết của Mỹ trong việc chống lại các mối đe dọa đối với hòa bình và an ninh quốc tế. Ngoại trưởng Mỹ đã tổ chức cuộc họp với nhóm “Bộ tứ” gồm Mỹ, Australia, Ấn Độ và Nhật Bản.
Cách tiếp cận ở các cấp của Chính phủ Mỹ đối với an ninh và thịnh vượng của khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đã được thể hiện đầy đủ trong các cuộc gặp với Bộ trưởng Ngoại giao Indonesia Retno Marsudi để thảo luận về vai trò quan trọng của ASEAN trong việc đảm bảo một khu vực tự do và cởi mở, tuân thủ pháp trị và tự do hàng hải - và Bộ trưởng Ngoại giao Philippines Locsin để thảo luận về liên minh Mỹ - Philippines và những diễn biến tại Biển Đông.
Tại cuộc gặp, hai bên cũng đã chia sẻ quan điểm rõ ràng về nỗ lực của Bắc Kinh cưỡng ép các bên có đòi hỏi chủ quyền ở Biển Đông, không cho họ thực hiện các quyền chủ quyền của mình ở vùng biển này, kể cả việc phát triển các nguồn tài nguyên ngoài khơi.
Bộ Quốc phòng Nhật Bản ngày 27-9 cũng đã công bố Sách Trắng quốc phòng thường niên, trong đó thể hiện "quan ngại sâu sắc" về các hoạt động đơn phương thay đổi hiện trạng trên Biển Đông do Trung Quốc tiến hành. Tài liệu trên nhận định Trung Quốc đang tiếp tục gia tăng chi phí quốc phòng một cách không minh bạch nhằm xây dựng quân đội lớn mạnh hàng đầu thế giới vào giữa thế kỷ 21. Trung Quốc đang tích cực tăng cường sức mạnh quân sự cả về số lượng lẫn chất lượng, trong đó tập trung tăng cường năng lực tác chiến hạt nhân, tên lửa và tác chiến trên không, trên biển.
Việc tăng cường này sẽ dẫn tới việc nâng cao năng lực chống tiếp cận/ngăn cản khu vực (A2/AD) và năng lực tác chiến viễn dương của quân đội Trung Quốc. Đáng chú ý, Nhật Bản nhận định các hoạt động đơn phương thay đổi hiện trạng trên Biển Đông do Trung Quốc tiến hành là "đáng quan ngại sâu sắc".
Dù xem xét dưới góc độ nào của luật pháp quốc tế, Bãi Tư Chính cũng hoàn toàn thuộc vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam. Vì vậy, việc nhóm tàu khảo sát Hải Dương 8 của Trung Quốc tiếp tục hoạt động tại khu vực này đã xâm phạm nghiêm trọng quyền chủ quyền của Việt Nam.
Trung Quốc đã vi phạm 5 nguyên tắc do chính nước này cùng các nước ASEAN công nhận, gồm tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ; không xâm phạm lẫn nhau; không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau; bình đẳng và cùng có lợi; chung sống hòa bình.