Syria và những cuộc mặc cả giếng dầu
“Trước đây chúng tôi từng bảo đảm an ninh cho các mỏ dầu ở Syria. Chúng tôi sẽ bảo vệ chúng và chúng tôi sẽ quyết định những gì chúng tôi sẽ làm trong tương lai”, ông Trump tuyên bố ngày 24-10.
Cùng ngày, Lầu Năm Góc xác nhận việc gửi quân tiếp viện để bảo vệ các mỏ dầu ở Syria nhưng không nói rõ số lượng và thiết bị. Ngày 26-10, AFP dẫn lời một quan chức của Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết một đoàn xe gồm khoảng 13 xe quân sự của Mỹ đã vào Syria từ nước láng giềng Iraq.
“Chúng tôi đang thực hiện các bước để củng cố lực lượng tại Deir Ezzor, trong đó bao gồm cả các lực lượng cơ giới, để đảm bảo rằng nhóm Nhà nước Hồi giáo (IS) sẽ không thể tiếp cận các mỏ dầu, từ đó cho phép chúng có nguồn thu để tiến hành các cuộc tấn công trong khu vực, vào châu Âu và Mỹ”, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Epser cho biết.
Việc Mỹ gửi quân trở lại Syria là ngăn chặn IS chiếm lại các mỏ dầu lớn nhất Syria, hiện đang được liên minh Arab-Kurd của Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) ở tỉnh Deir Ezzor, kiểm soát. Tỉnh Deir Ezzor nằm ở phía Đông sông Euphrates, không xa biên giới Iraq. Nhưng chiến lược mới này thể hiện sự thay đổi hoàn toàn trong quan điểm của Mỹ.
Trước đây, Mỹ đã biện minh cho sự hiện diện của họ trên đất Syria là nhằm chống lại IS mặc dù Tổng thống Syria Bashar al-Assad không muốn Washington làm điều đó, chuyên gia Nick Heras thuộc Trung tâm An ninh Mỹ, nói với AFP.
Theo chuyên gia về cuộc xung đột Syria, chính quyền Mỹ đang cố gắng nắm giữ nguồn tài nguyên dầu mỏ của Syria làm con tin và sử dụng chúng làm điều kiện trao đổi để buộc Tổng thống Assad và Nga chấp nhận yêu cầu của Mỹ trong quá trình giải quyết chính trị cuộc xung đột Syria.
“Nhiệm vụ của Mỹ ở Syria đang chuyển từ cuộc đấu tranh cao quý chống lại tổ chức khủng bố đáng sợ nhất thế giới sang một cuộc mặc cả ảo tưởng buộc Tổng thống Assad thay đổi hành vi của mình bằng cách chiếm giữ dầu của Syria”, ông Heras nói.
| Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Epser. |
Trước đó, Tổng thống Donald Trump thậm chí còn đề nghị Mỹ “cử một trong các công ty dầu lớn của họ đến khai thác dầu của Syria”. Lý giải cho kế hoạch này, ông nói rằng, dầu mỏ ở Syria rất có giá trị vì nhiều lý do. “Thứ nhất, đây là nhiên liệu tiếp tế của IS. Thứ hai, nó giúp cho người Kurd vì nó về cơ bản bị lấy đi từ người Kurd. Và cuối cùng, nó có thể giúp chúng ta, vì chúng ta cũng nên có phần của mình”, ông Trump tuyên bố.
Thượng nghị sĩ Lindsey Graham bày tỏ sự ủng hộ với ý tưởng của Tổng thống Trump sau khi các phóng viên đặt câu hỏi về việc Mỹ khai thác dầu ở Syria có phù hợp với quy định của luật pháp quốc tế hay không. “Đây là nguồn thu chính của IS trong một thời gian dài. Các mỏ dầu đang nằm trong tay lực lượng Dân chủ Syria dẫn đầu là người Kurd, có quan hệ đối tác với Mỹ. Vì vậy, điều này không vi phạm bất kỳ luật lệ nào”, Graham nói.
Theo AFP, hai công ty dầu khí lớn nhất của Mỹ hoạt động ở Trung Đông là Exxon Mobil và Chevron hiện từ chối bình luận về lời đề nghị kể trên.
“Điều đó sẽ là bất hợp pháp”, cựu đặc phái viên đặc biệt của Mỹ tại Syria, Brett McGurk, người đã từ chức vào tháng 12 năm ngoái, nói trong một cuộc họp báo. “Dù muốn hay không, dầu mỏ Syria thuộc về một công ty dầu khí nhà nước Syria”, ông nói.
Nhà ngoại giao này nói rằng Hoa Kỳ đã có một thời gian dài ấp ủ ý tưởng khai thác dầu của Syria, theo thỏa thuận với Moscow và đưa lợi nhuận kiếm được vào một quỹ phát triển sẽ được trao lại cho nhà nước Syria sau khi nội chiến kết thúc. “Nga khi ấy đã không vội phản ứng trước ý tưởng trên của Mỹ nhưng tôi nghĩ giờ họ sẽ phản ứng mạnh”, ông nói.
“Những gì Washington hiện đang làm - chiếm giữ và kiểm soát các mỏ dầu ở miền Đông Syria - chẳng khác nào cướp đoạt tài nguyên dầu mỏ của Syria”, Bộ Quốc phòng Nga cho biết trong một tuyên bố ngày 26-10. Mỹ không có sứ mệnh theo luật quốc tế hay luật của nước Mỹ về tăng cường sự hiện diện ở Syria. Động thái của Mỹ thực chất là nhằm bảo vệ những kẻ buôn lậu dầu, chứ không phải do các mối lo ngại an ninh thực sự, trích tuyên bố của Bộ Quốc phòng Nga.
“Mọi mỏ dầu và tài nguyên khoáng sản trên lãnh thổ Syria không thuộc về những kẻ khủng bố IS và chắc chắn cũng không thuộc về “những người Mỹ chống IS”, mà là tài sản của Syria”, Bộ Quốc phòng Nga nhấn mạnh.
Quân đội Nga cho rằng, lý do thực sự phía sau hoạt động “bất hợp pháp” của Mỹ ở Syria không liên quan đến “khẩu hiệu chống khủng bố của Washington”, mà thực chất là nhằm tiếp tục hưởng lợi từ hoạt động khai thác, buôn lậu dầu mỏ từ Syria. Để củng cố cho những cáo buộc của mình, Bộ Quốc phòng Nga còn công bố hình ảnh vệ tinh chụp mỏ dầu ở Đông Syria để chứng minh cho lập luận này.
Hình ảnh vệ tinh cho thấy, các mỏ dầu ở bờ phải sông Euphrates đang được khai thác và chuyển ồ ạt bằng xe tải ra bên ngoài để tinh chế. Binh sĩ và lính đánh thuê Mỹ bảo vệ cho hoạt động buôn lậu dầu. Phía Nga cho rằng, lính Mỹ và các công ty an ninh tư nhân tại Đông Syria đang bảo vệ cho các kẻ buôn lậu dầu.
Laurie Blank - giáo sư trường Luật Emory thuộc Đại học Emory ở Atlanta, Georgia nói rằng: “Luật pháp quốc tế chắc chắn chống lại những kiểu khai thác như vậy”. Trong khi đó, Bruce Riedel, cựu cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ và hiện là thành viên cao cấp của Viện Brookings nhận định: “Đây không chỉ dừng lại là động thái pháp lý đáng ngờ, nó gửi đi thông điệp tới toàn bộ khu vực và thế giới rằng Mỹ muốn đánh cắp dầu”. Thời điểm trước khi cuộc nội chiến ở Syria nổ ra, nước này sản xuất khoảng 380.000 thùng dầu/ngày.
Khoảng 200 lính Mỹ hiện đang được triển khai cùng các chiến binh SDF ở Deir Ezzor nhưng con số này rõ ràng không đủ nếu quân đội Nga quyết định giành quyền kiểm soát khu vực này, như họ đã từng cố gắng thực hiện vào đầu năm 2018.
Lần này, Moscow có thể không cần phải tốn viên đạn nào vì sau khi bị Washington bỏ rơi, các chiến binh người Kurd đã về phe với chính quyền Damas để chống lại sự tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ.