Thỏa thuận “giai đoạn 1” giảm nhiệt thương chiến Mỹ – Trung

• Căng thẳng Mỹ-Trung tạm lắng nhưng kinh tế thế giới chưa thể yên lòng

Lạc quan hơn về tương lai

Thỏa thuận sơ bộ, đạt được hồi tháng 12-2019, đã dỡ bỏ các biểu thuế mà Mỹ dự kiến áp đặt đối với điện thoại di động, đồ chơi, máy tính xách tay do Trung Quốc sản xuất và giảm thuế từ 50% xuống còn 7,5% đối với các hàng hóa khác của Trung Quốc trị giá 120 tỷ USD, bao gồm tivi màn hình phẳng, tai nghe bluetooth, giày dép.

Bắc Kinh và Washington đã mô tả thỏa thuận “giai đoạn 1” là một bước đi quan trọng sau nhiều tháng đàm phán bế tắc trong bối cảnh hai bên thực hiện áp đặt các biện pháp thuế lẫn nhau, gây xáo trộn các chuỗi cung ứng toàn cầu và gây quan ngại về một sự giảm tốc trầm trọng hơn của nền kinh tế toàn cầu.

Trọng tâm của thỏa thuận là việc Trung Quốc cam kết mua thêm ít nhất 200 tỷ USD hàng nông sản, dịch vụ và các hàng hóa khác của Mỹ trong 2 năm, căn cứ vào mức cơ bản là 186 tỷ USD trong năm 2017. Tổng thống Mỹ Donald Trump nhấn mạnh rằng thỏa thuận này sẽ bao gồm việc Trung Quốc mua thêm 50 tỷ USD hàng nông sản Mỹ và ông tin những người nông dân Mỹ sẽ có thể đáp ứng được lượng đặt hàng lớn hơn này. Ông Trump cũng cho hay Trung Quốc sẽ mua thêm 40-50 tỷ USD dịch vụ và 75 tỷ USD hàng sản xuất.

Việc Mỹ và Trung Quốc ký kết thỏa thuận “giai đoạn 1” có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Trước hết, thỏa thuận này sẽ thúc đẩy việc Trung Quốc mua nhiều hàng hóa và dịch vụ của Mỹ hơn. Thứ hai, thỏa thuận này là cơ sở để hai bên có cái nhìn lạc quan hơn về các bước đàm phán tiếp theo. Giới quan chức hai nước đã hoan nghênh thỏa thuận này, cho rằng nó mở ra một kỷ nguyên mới cho quan hệ Mỹ-Trung.

Sau lễ ký, Tổng thống Trump phát biểu: “Chúng tôi sẽ cùng nhau sửa chữa những sai lầm trong quá khứ và mang lại một triển vọng công bằng về kinh tế và an toàn cho những người công nhân, nông dân và các hộ gia đình Mỹ”. Tổng thống Trump hoanh nghênh thỏa thuận và coi đó là một trụ cột trong chiến dịch tái tranh cử của ông trong năm 2020. Ông Trump cho biết ông đồng ý dỡ bỏ các mức thuế còn lại khi hai bên đạt được một thỏa thuận “giai đoạn 2” và nhấn mạnh các cuộc đàm phán về thỏa thuận “giai đoạn 2” sẽ sớm được khởi động.

Tổng thống Trump cũng cho biết ông sẽ thăm Trung Quốc trong tương lai không xa. Ngoài ra, phát biểu với hãng tin Fox News, Cố vấn Kinh tế Nhà Trắng Larry Kudlow cho rằng thỏa thuận “giai đoạn 1” sẽ giúp GDP của Mỹ trong hai năm 2020 và 2021 tăng 0,5%.

Thỏa thuận “giai đoạn 1” đã đưa ra các tín hiệu quan trọng. Những tín hiệu này cho thấy sự tăng trưởng vững chắc của nền kinh tế Trung Quốc đã được công nhận là hy vọng đối với nền kinh tế Mỹ chứ không phải là một mối đe dọa. Mỹ cuối cùng nhận ra rằng các quốc gia có mô hình tăng trưởng kinh tế khác nhau có thể cùng tồn tại một cách hòa bình và Trung Quốc không phải là đối thủ mà là đối tác hợp tác. Thỏa thuận đã chỉ ra rằng hai nước có thể tìm thấy điểm chung và giải quyết các vấn đề.

Những cái nhìn bi quan

Dưới tựa lớn ở trang nhất “Bài học của 2 năm thương chiến”, báo Les Echos (Pháp) đánh giá thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung “giai đoạn 1” là một cuộc “đình chiến” bấp bênh, cùng sự kiện mà tờ báo nêu bật là Trung Quốc không còn bị Mỹ coi là một nước lũng đoạn tiền tệ. Theo Les Echos, vấn đề đặt ra là tất cả những khúc mắc, mâu thuẫn quan trọng nhất đều chưa được giải tỏa và các cuộc đàm phán tiếp theo được dự báo là sẽ rất nhạy cảm.

Theo Bloomberg, việc thỏa thuận “giai đoạn 1” chưa giải quyết những vấn đề như trợ cấp công nghiệp đã khiến một số chuyên gia về Trung Quốc cho rằng những nội dung ký kết còn lâu mới được như những gì mà ông Trump cam kết và đặt dấu hỏi rằng liệu những thiệt hại kinh tế mà cuộc chiến gây ra đối với một số khu vực kinh tế Mỹ có nghiêm trọng đến mức đáng để ký thỏa thuận hay không.

Sébastien Jean - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Triển vọng và Thông tin quốc tế CEPII của Pháp thì cho rằng “thỏa thuận với Trung Quốc đi ngược lại những gì mà Tổng thống Donald Trump đang tìm kiếm”. Theo chuyên gia này, các mâu thuẫn căn bản giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn còn nguyên vẹn. Ông nhắc lại rằng ban đầu Tổng thống Trump có 2 mục tiêu là giảm thâm hụt thương mại và sửa đổi cung cách làm ăn của Trung Quốc, những hoạt động vốn bị coi là không công bằng, như trợ cấp ồ ạt cho ngành công nghiệp và thiếu tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ.

Tuy nhiên, sau 2 năm “thương chiến” với Trung Quốc, thâm hụt thương mại của Mỹ vẫn chưa giảm được một cách đáng kể. Sébastien Jean cho rằng những cam kết vừa kể không có nhiều ảnh hưởng lớn và không mang lại giải pháp cụ thể để ngăn chặn những yếu tố phi công nghiệp hóa của Mỹ. Các cam kết đó thậm chí còn đi ngược lại những gì mà Tổng thống Donald Trump đang tìm kiếm, đồng thời lại khuyến khích các khoản đầu tư của Mỹ vào Trung Quốc với hậu quả là “bỏ bê” nước Mỹ.

Thêm vào đó, vấn đề thực thi thỏa thuận cũng là một thách thức lớn bởi không có một cơ chế giám sát hay trọng tài độc lập để đảm bảo rằng hai bên sẽ giữ cam kết của mình trong thời gian tới. Chiến lược gia trưởng về đầu tư của Tập đoàn Leuthold tại Minneapolis, ông Jim Paulsen nhấn mạnh: “Tôi nhận thấy không thể có một sự thay đổi triệt để trong việc mua hàng của Trung Quốc và không kỳ vọng nhiều vào việc hai bên có thể đáp ứng được các mục tiêu đề ra”. Trong khi đó, Chủ tịch Quỹ Công nghệ và Đổi mới có trụ sở tại Washington, ông Robert Atkinson, chỉ trích mạnh mẽ cách hành xử “hám lợi” của Trung Quốc.

Như vậy, vẫn còn nhiều rủi ro tiềm ẩn trong giai đoạn tiếp theo của cuộc đàm phán thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc khi những vấn đề khó khăn nhất chưa được giải quyết. Tuy nhiên, đây là thỏa thuận cần thiết đối với Tổng thống Trump khi ông chuẩn bị bước vào năm bầu cử 2020. Trong khi đó, đối với Trung Quốc, thỏa thuận này sẽ giúp cải thiện triển vọng thương mại, giảm bớt nhu cầu phải triển khai gói kích cầu quy mô lớn nhằm thúc đẩy nền kinh tế.