Tin “gió mùa đông bắc” tại châu Âu

• Nga - Ukraine còn nhiều mâu thuẫn về vấn đề miền Đông và khí đốt
• EU, Nga, Ukraine đạt thỏa thuận nối lại nguồn cung khí đốt
• EU chuẩn bị đối phó với “cuộc chiến khí đốt”

Không phải vô cớ

Ngày 1-3, Gazprom, tập đoàn khí đốt lớn của Nga, thông báo cắt nguồn cung cấp khí thiên nhiên cho Ukraine với lý do một thỏa thuận bổ sung trong hợp đồng mua bán khí đốt hiện tại giữa tập đoàn này và nhà điều hành khí đốt Naftogaz (Ukraine) chưa được hoàn tất.

Phát biểu với báo giới tại Moskva ngày 1-3, Phó Giám đốc điều hành Gazprom Alexander Medvedev nêu rõ: “Hiển nhiên sẽ không có việc cung cấp khí đốt cho Naftogaz của Ukraine từ ngày 1-3”. Ông còn nói thêm tập đoàn này đã hoàn lại khoản tiền mà Naftogaz đã trả trước cho đơn hàng tháng 3-2018.

Trong tuyên bố ngày 2-3, Tổng Giám đốc Gazprom Alexei Miller nhấn mạnh tập đoàn này “buộc phải đệ đơn ngay lên Tòa Trọng tài Stockholm (Thụy Sĩ) đề nghị xem xét tiến trình cắt đứt hợp đồng với tập đoàn năng lượng Naftogaz của Ukaine liên quan việc vận chuyển và cung cấp khí đốt”.

Không phải tự dưng Gazprom kiếm cớ gây sự với Naftogaz. Số là ngày 28-2, Tòa trọng tài Stockholm yêu cầu Gazprom trả 2,56 tỷ USD cho Naftogaz do không giao số lượng khí đốt theo thỏa thuận. Vụ kiện diễn ra từ năm 2014 sau khi diễn ra cuộc khủng hoảng Nga-Ukraine liên quan tới vấn đề Crimea.

Việc Nga ngưng cung cấp khí đốt sang Ukraine ngày 1-3-2018 đã ngay lập tức khiến nước này bị ảnh hưởng. Bộ trưởng Năng lượng Ukraine Igor Nasalyk ngày 1-3 đã kêu gọi các trường mầm non, trường trung học và đại học tạm thời đóng cửa; hối thúc các công ty tại nước này điều chỉnh các hoạt động để tiết kiệm khí đốt.

Trong khi đó, các công ty điện lực nhận được chỉ thị chuyển sang sử dụng dầu ở những nơi có thể. Biện pháp này đã giúp Ukraine chỉ trong 3 ngày giảm được 14% tiêu thụ khí đốt. Tuy nhiên, các tranh chấp đang gây lo ngại thực sự cho Ukraine. Naftogaz đã khẩn cấp ký hợp đồng với một nhà cung cấp khí đốt của Ba Lan để bảo đảm việc cấp khí đốt cho đến hết tháng 3-2018. Nhiều ý kiến chỉ trích Naftogaz đã thiếu chuẩn bị để đối phó với cuộc khủng hoảng này.

EU lo ngại

Cùng lúc đó, dòng khí đốt Nga vẫn liên tục đổ về Liên minh châu Âu và không bị gián đoạn. Tuy nhiên, ngày 2-3, Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu phụ trách năng lượng Maros Sefcovic đã bày tỏ lo ngại về những hậu quả có thể xảy ra đối với việc vận chuyển khí đốt từ Nga sang EU sau khi xảy ra xung đột mới giữa Ukraine và Nga.

EU hiện nhập khẩu đến 1/3 nhu cầu khí đốt từ Nga, mặc dù thời gian qua châu lục này đã cố gắng giảm phụ thuộc vào năng lượng của Nga. Trong năm qua, Mỹ đã tăng nguồn cung cấp khí đốt cho châu Âu. Tuy nhiên, hiện nay chỉ có 6% lượng nhập khẩu khí đốt của châu Âu là tới từ Mỹ. Các lô hàng của Mỹ đắt hơn 50% so với giá tham khảo của châu Âu. Bởi thiếu năng lực cạnh tranh nên Mỹ đã tìm nhiều cách để áp chế các khả năng Nga cấp năng lượng sang EU.

Sự phụ thuộc vào nguồn khí đốt của Nga ở châu Âu vẫn rất lớn. Ở Italy, khí đốt Nga chiếm 37% lượng nhập khẩu. Ở Đức tỉ lệ này ít hơn một chút, khoảng 28%. Nếu đột ngột bị cắt nguồn năng lượng từ Nga, Italy sẽ chỉ tự lực được trong 15 ngày. Trong khi Đức có thể tồn tại lâu hơn 1 tuần.

Các nước khác ở châu Âu thậm chí còn phụ thuộc vào khí đốt Nga hơn cả Italy và Đức, và chỉ có thể tồn tại thậm chí ít hơn mức 2 tuần của Italy. Sự phụ thuộc vào nguồn năng lượng nhập khẩu của Slovenia, Hy Lạp và Hungary ở mức từ 41-45%. Không có khí đốt của Nga, họ sẽ đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhiên liệu nghiêm trọng sau khoảng 10 ngày.

Đặc biệt là Cộng hòa Séc, Slovakia, Phần Lan, Lithuania, Latvia, Estonia gần như phụ thuộc 100% vào khí đốt Nga. Theo Ivan Karyakin, chuyên gia phân tích đầu tư của Global FX, trong vụ tranh chấp mới giữa Ukraine và Nga, chắc chắn EU sẽ gây sức ép tối đa để Kiev không tìm cách lấy nguồn khí đốt mà Nga chuyển sang EU qua lãnh thổ Ukraine như những gì xảy ra hồi năm 2009.

Ông Karyakin cho rằng vụ lùm xùm hiện nay giữa Nga và Ukraine có lẽ là vụ sau cùng vì sau sự cố năm 2009, cả Nga và EU đều muốn xây dựng các đường ống dẫn khí khác từ Nga sang EU tránh đi qua lãnh thổ Ukraine.

Hiện Nga đang xây dựng 2 đường ống dẫn khí là Nord Stream 2 và Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ để vận chuyển khí đốt của Nga sang châu Âu. Dự án Nord Stream 2 gồm 2 đường ống dẫn dầu khí nối Nga sang Đức qua biển Baltic. Tổng công suất của 2 đường ống là 55 tỷ mét khối mỗi năm. Dự án phải được hoàn thành trước cuối năm 2019. Chi phí cho dự án ước tính khoảng 9,5 tỷ Euro.

Vào tháng 4-2017, các công ty năng lượng của châu Âu như Engie, OMV, Shell, Uniper và Wintershall đã đạt được thỏa thuận với Gazprom về việc tài trợ cho dự án Nord Stream 2. Theo thỏa thuận, các đối tác châu Âu sẽ đầu tư 50% tổng chi phí dự án.

Dự án Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ mở những tuyến đường ống mới giúp đưa nguồn nhiên liệu khí đốt từ Nga vượt qua Biển Đen, cung cấp tới Thổ Nhĩ Kỳ và từ đó vận chuyển tới các quốc gia phương Tây. Hệ thống này được chia thành 2 nhánh. Nhánh thứ nhất dành cho thị trường Thổ Nhĩ Kỳ. Nhánh thứ hai được thiết kế để xuất khẩu khí đốt cho các nước Nam Âu và Đông Nam Âu.

Nhánh thứ nhất của Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ đã bắt đầu được lắp đặt vào nửa cuối năm 2017. Toàn bộ hệ thống Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ dự kiến sẽ được đưa vào vận hành trước 31-12-2019.

Châu Âu đang trải qua một đợt rét khủng khiếp. Trong đêm 28-2, nhiệt độ xuống đến -21°C tại vùng núi Croatia và Bosnia, -20°C ở Lübeck (bắc Đức), thậm chí đến -31°C tại Glattalp, vùng núi cao ở Thụy Sĩ. Còn tại Pháp, đây là đêm giá lạnh nhất trong mùa đông năm nay tại miền đông bắc, với nhiệt độ -12°C ở Metz.

Đợt rét này từ Xibêri tràn qua toàn châu Âu đã làm cho gần 50 người chết, trong đó có nhiều người vô gia cư. Trên khắp châu Âu, tuyết và băng giá cũng đã gây rối loạn tại các tuyến giao thông.