Vì sao cựu Tổng thống Hàn Quốc tự sát?

Sau khi để lại thư tuyệt mệnh cho gia đình, ông Roh đã nhảy xuống vực tự tử vào lúc 6h40' sáng ngày 23/5, theo lời luật sư Moon Jae-in, cựu Chánh văn phòng của ông Roh, tại thành phố cảng Busan. Còn theo Hãng tin AFP của Pháp, Cảnh sát Hàn Quốc vẫn chưa chính thức xác nhận hành động dẫn đến cái chết của ông Roh hôm 23/5 là tự sát, nhưng dư luận chắc chắn rằng ông đã chọn giải pháp này vì bị sức ép của báo chí và nhất là của ngành tư pháp đè nặng lên gia đình ông.

"Tôi mang nợ với quá nhiều người. Họ đang phải chịu thống khổ vì tôi. Đừng thương tiếc tôi, đừng phiền trách ai khác. Đó chỉ là định mệnh" - ông Roh Moo-hyun viết trong lá thư tuyệt mệnh mà người ta tìm thấy trong máy tính cá nhân của ông vài giờ sau đó. Trong thư, ông yêu cầu được thiêu xác và đặt một tấm bia mộ nhỏ trong làng cũ của mình. Cuối thư, ông khẳng định: "Tôi hoàn toàn trong sạch. Lịch sử sẽ phán xét".

Ông Roh luôn hãnh diện là một chính trị gia trong sạch ở một quốc gia từ lâu vẫn bị tệ nạn tham nhũng hoành hành. Các lời tố cáo mới đây cho rằng ông nhận 6 triệu USD tiền hối lộ từ một doanh nhân ở Seoul đã gây thương tổn nặng nề cho vị cựu tổng thống này. Ông Roh bác bỏ các lời tố cáo nhắm vào ông trong cuộc thẩm vấn hôm 30/4 và 1/5 vừa qua, theo lời phát ngôn viên Viện Công tố Cho Eun-sok.

"Tôi không còn mặt mũi nào nhìn thấy người khác. Tôi xin lỗi là đã làm cho mọi người thất vọng" - ông Roh Moo-hyun tuyên bố trong sự xúc động khi đến trình diện trước cơ quan luật pháp để bị thẩm vấn trong suốt 13 tiếng đồng hồ về những cáo buộc này. Những người ủng hộ ông nói rằng cuộc điều tra này là do thành phần bảo thủ chống đối ông gây ra.

Ông Roh thừa nhận là nhà doanh nhân ngành giày da Park Yeon-cha đã đưa cho vợ ông 1 triệu USD nhưng nói rằng đây không phải là tiền hối lộ. Ông cũng nói rằng ông biết Park đã đưa 5 triệu USD cho một người thân khác nhưng ông nghĩ rằng đó là tiền đầu tư. Các công tố viên nghi ngờ số tiền 6 triệu USD này sau cùng được chuyển tới ông Roh.

Bàn thờ ông Roh Moo-Hyun tại quê nhà.

Một số cựu phụ tá và người quen với ông Roh cũng bị thẩm vấn trong cuộc điều tra ông Park, người bị truy tố hồi tháng 12/2008 trong một vụ hối lộ khác cũng như tội trốn thuế. Người anh của ông Roh đã bị tuyên án 4 năm tù giam hồi tuần trước trong một vụ tai tiếng tham nhũng.

Sinh năm 1946, tại một vùng quê gần thành phố Gimhae ở vùng đông nam bán đảo Triều Tiên, Roh Moo-hyun bỏ học rất sớm vì gia đình nghèo. Là một người có chí lớn, với quyết tâm tiến thân bằng học vấn, cậu thiếu niên họ Roh đi làm ban ngày để có tiền đi học ban đêm. Lên đại học, Roh Moo-hyun chọn luật khoa và tốt nghiệp luật sư. Nhưng sau đó, ông nhận ra rằng con đường hiệu quả nhất để bênh vực kẻ yếu, chống lại bất công là phải làm chính trị đấu tranh chống chế độ độc tài quân sự cai trị Hàn Quốc trong thập niên 70-80.

Năm 1981, cuộc đời vị luật sư trẻ tuổi bước vào một ngã rẽ mới khi có cơ hội tiếp xúc và bảo vệ một nhóm sinh viên đối lập bị bắt và tra tấn. Từ đó, ông dấn thân vào con đường tranh đấu trực diện với Chính phủ của tướng Chun Doo-hwan. Năm 1987, ông bị bắt và bỏ tù, bị cấm hành nghề luật sư vì tham gia hậu thuẫn phong trào đình công của công nhân ngành đóng tàu, một trong những ngành công nghệ chiến lược của Hàn Quốc. Phong trào đòi dân chủ lan rộng, Seoul chấp nhận cải cách chính trị, ông Roh Moo-hyun trở thành một nhà chính trị thực sự.

Năm 1988, ông đắc cử dân biểu qua cuộc bầu cử dân chủ đầu tiên và bắt đầu nổi bật trên chính trường quốc gia với nỗ lực chống tham nhũng và truy tố những lãnh đạo cũ, trong đó có nhà cựu độc tài Chun Doo-hwan.

Với cương lĩnh trong sạch hóa đất nước, ông Roh Moo-hyun được cử tri tín nhiệm bầu vào ghế Tổng thống năm 2002. Khi tuyên thệ nhậm chức vào năm 2003, ông tuyên bố tận dụng 6 năm nhiệm kỳ để đưa Hàn Quốc lên hàng đại cường quốc kinh tế và công nghệ tại Bắc Á.

Về đối ngoại, ông chủ trương "quân bình quan hệ", thoát dần ảnh hưởng độc tôn của Mỹ. Về xã hội, ông thực thi một chính sách cải cách phân chia lợi nhuận một cách đồng đều hơn cho mọi tầng lớp dân chúng và tự xưng là "hiệp sĩ bảo vệ thành phần không được ưu đãi trong xã hội".

Tổng thống Roh Moo-hyun cũng cố gắng chặt đứt những quan hệ truyền thống giữa các thế lực tài chính - chính trị bằng cách giảm bớt thế lực của các tập đoàn công nghệ và truyền thông bảo thủ. Tuy nhiên, chính những hành động và lời lẽ thẳng thắn đôi khi "khiêu khích" của ông đã tạo ra nhiều hận thù.

Hậu quả là ông trở thành vị Tổng thống đầu tiên của Hàn Quốc bị Quốc hội tìm cách truất phế. Được công luận ủng hộ, ông thoát nạn và chuyển bại thành thắng: đảng trung tả của ông giành được đa số ghế trong cuộc bầu cử 2004. Nhưng kinh tế Hàn Quốc bắt đầu tăng trưởng chậm sau nhiều năm luôn ở đỉnh cao, vật giá leo thang, uy tín của ông Roh từ từ đi xuống. Vào cuối nhiệm kỳ, điểm tín nhiệm của ông chỉ còn 29% so với tỉ lệ 70% khi vừa lên nhậm chức.

Vài giờ sau cái chết của cựu Tổng thống Roh Moo-hyun, dường như cảm nhận được mũi dùi công luận sẽ hướng thẳng về phía mình, Bộ trưởng Tư pháp Hàn Quốc, Kim Kyung-han, tuyên bố khép lại cuộc điều tra các cáo buộc tham nhũng đối với gia đình người quá cố.

Đội ngũ các công tố viên và cách thức thẩm vấn, truy cứu đến cùng của họ được xem là mang động cơ chính trị chứ không vì công lý đã khiến vị cựu Tổng thống cảm thấy nhục nhã. Đây có thể là một trong những lý do chính khiến ông Roh tìm đến cái chết vì ông cảm thấy bất lực.

Khi anh trai của ông là Roh Gun-pyong bị bắt năm 2008 vì tội tham nhũng, ông Roh giữ im lặng hoặc chỉ bình luận vắn tắt. Ông chỉ công khai phản ứng khi Viện Công tố biến vụ án Park Yeon-cha, Chủ tịch Công ty Taekwang Industrial trốn thuế thành vụ án hối lộ và vận động hành lang trái phép chính phủ của ông Roh. Sau đó lần lượt những  người nhà của ông Roh và những người thân cận của ông lần lượt bị thẩm vấn. Bản thân ông cũng bị thẩm vấn hơn 10 giờ đồng hồ.

Chính phủ Hàn Quốc quyết định tổ chức quốc tang cho cố Tổng thống Roh Moo-hyun. Hàng nghìn người Hàn Quốc, trong nỗi xúc động, đã xếp hàng trước nhà riêng của cố Tổng thống họ Roh để bày tỏ lòng tôn kính sau cùng. Nhân vật lãnh đạo có tiếng trong sạch này, qua bức thư tuyệt mệnh, dường như ông đã chọn cái chết để rũ sạch nợ trần.

Nhiều lễ hội tại Hàn Quốc trong tuần này bị đình hoãn. Khắp nơi trong nước, người ta dựng bàn thờ để mọi người có thể thắp hương tưởng niệm. Nhiều nhà lãnh đạo thế giới, trong đó có Tổng thống Mỹ Barack Obama, Thủ tướng Nhật Taro Aso, Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki-moon đã gửi điện chia buồn với người dân Hàn Quốc và gia đình cựu Tổng thống Roh Moo-hyun.

Tuy vậy, trong dư luận cũng có người trách ông là thiếu can đảm. Bài xã luận trên nhật báo Dong-A Ilbo của Hàn Quốc cho rằng hành động tự sát của một vị cựu tổng thống, xuất thân là một luật sư, sẽ gây tác hại cho hình ảnh quốc gia và có hệ quả tiêu cực cho giới trẻ