Điểm mặt rủi ro của thế giới năm 2024
Theo đánh giá của các nhà kinh tế và các chuyên gia của The Straits Times, danh sách những rủi ro mà thế giới sẽ phải đối mặt trong năm 2024 bao gồm thực trạng lãi suất cao hơn trong thời gian dài hơn, sự giảm tốc của nền kinh tế toàn cầu, những căng thẳng địa chính trị gia tăng, khả năng xáo trộn trên chính trường Mỹ với sự trở lại của ông Donald Trump, sự lạm dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và nhiều thảm họa liên quan đến khí hậu.
“Cơn đau” lãi suất
Sau chu kỳ tăng lãi suất nhanh nhất trong lịch sử kể từ tháng 3/2023 - đã góp phần giảm lạm phát, nhưng chưa đạt được mục tiêu - Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) sẽ không vội vàng chuyển sang chính sách tiền tệ nới lỏng hơn, trừ phi một cuộc suy thoái buộc họ phải ra tay. Một sự tạm ngưng kéo dài, thay vì cắt giảm lãi suất, hầu như là trường hợp cơ bản của mọi quốc gia.
Mặc dù các thị trường tài chính có được những đợt phục hồi nhẹ với kỳ vọng rằng FED sẽ không tăng lãi suất nữa, nhưng các nền kinh tế thực ở mọi nơi có thể phải đối mặt với những vấn đề rắc rối. Sau hơn 1 thập kỷ tận hưởng lãi suất gần như bằng 0 kể từ năm 2009 đến hết năm 2021, các hộ gia đình và các công ty có thể phải chịu sự điều chỉnh đột ngột với lãi suất hơn 5% và lãi suất có thế chấp ở mức cao trong nhiều năm. Tác động đầy đủ của lãi suất cao hơn chưa được cảm nhận rõ ràng, trong khi những thay đổi về tỷ giá thường mất từ 12 đến 18 tháng mới tác động đến các nền kinh tế.
Tuy nhiên, nhiều tác động đã xảy ra. Lĩnh vực bất động sản thương mại (CRE) của Mỹ, bị tàn phá nghiêm trọng bởi tỷ lệ thuê văn phòng giảm mạnh do sự gia tăng làm việc từ xa kể từ đại dịch COVID-19 và tỷ lệ thế chấp cao hơn. Các khoảng vay CRE trị giá hơn 1 nghìn tỷ USD dự kiến sẽ đáo hạn từ năm 2023 đến 2025, với số tiền tăng lên 2.200 tỷ USD vào năm 2027.
Tháng 11/2023, tờ Wall Street Journal đưa tin về việc đóng băng hoạt động cho thuê đối với các tòa nhà văn phòng và tỷ lệ nợ quá hạn tăng cấp 3 lần trong năm qua. Các ông chủ cũng gặp khó khăn trong việc bán các tòa nhà để trả nợ thế chấp vì giá giảm và người mua không thể vay vốn. Nhiều ngân hàng Mỹ - đặc biệt là các ngân hàng khu vực - giao dịch nhiều trong lĩnh vực CRE.
Trong bản đánh giá ổn định tài chính mới nhất, Cơ quan Tiền tệ Singapore (Ngân hàng Trung ương - MAS) đã cảnh báo khả năng khủng hoảng trong CRE có thể lan rộng. Người ta dự đoán một sự giảm tốc của nền kinh tế toàn cầu. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo tổng sản phẩm quốc nội (GDP) giảm từ 3,5% năm 2022 xuống 3% năm 2023 và 2,9% năm 2024 - thấp hơn nhiều so với mức trung bình 3,8% giai đoạn 2000-2019. Suy thoái có thể xảy ra ở Mỹ và Liên minh châu Âu (EU), từ đó sẽ lan rộng ra toàn thế giới.
Căng thẳng địa chính trị và lạm dụng AI
Theo khảo sát triển vọng CEO 2023 của KPMG, các CEO giờ đây xếp địa chính trị và bất ổn chính trị là rủi ro lớn nhất đối với sự phát triển kinh doanh của họ trong 3 năm tới. Các cuộc khảo sát của Oxford Economics và BlackRock cũng phản ánh quan điểm này.
Thế giới hiện đang phải đối mặt với hai cuộc chiến tranh giữa Nga - Ukraine, Israel - Hamas, cả hai dường như đều chưa có dấu hiệu kết thúc trong năm 2024. Trong một cuộc khảo sát gần đây của Oxford Economics đối với 130 doanh nghiệp, gần 40% số người trả lời coi xung đột Israel - Hamas là rủi ro lớn đối với kinh tế toàn cầu trong 2 năm tới. Cuộc xung đột này có thể gây ra những hậu quả khó lường mà có thể dẫn đến sự trỗi dậy của chủ nghĩa cực đoan và nhiều cuộc tấn công khủng bố hơn. Mối lo ngại về sự gián đoạn của con đường vận tải biển đi qua eo biển Hormuz hay kênh đào Suez sẽ làm gián đoạn nghiêm trọng thương mại toàn cầu.
Việc ứng dụng AI, vốn đã phát triển nhanh chóng, sẽ tăng tốc vào năm 2024, bắt đầu thúc đẩy năng suất, tính sáng tạo và đổi mới. Tuy nhiên, những tác động tiêu cực của nó cũng sẽ xuất hiện, dưới dạng một cơn sóng thần thông tin sai lệch, qua văn bản cũng như các hình ảnh, âm thanh và video đã được chỉnh sửa mà người sử dụng bình thường rất khó phát hiện ra. AI sẽ được sử dụng để thao túng chính trị, dư luận và thị trường, đồng thời làm suy yếu niềm tin vào các chính phủ và thể chế.
Ngay cả việc sử dụng AI hợp pháp cũng có thể gây ra những sự gián đoạn và điều tồi tệ hơn, số việc làm bị mất do AI thay thế, vốn đã và đang tăng lên, sẽ tiếp tục gia tăng. Mặc dù những công việc khác sau đó sẽ xuất hiện, nhưng trước đó chúng sẽ bị đào thải. Điều này đồng nghĩa với việc thị trường lao động sẽ có sự xáo trộn lớn hơn.
Cuối cùng, sẽ không có sự thống kê rủi ro nào hoàn chỉnh nếu không tính đến những rủi ro liên quan đến biến đổi khí hậu. The Economist Intelligence Unit phân loại các hiện tượng thời tiết cực đoan làm gián đoạn các chuỗi cung ứng toàn cầu thuộc loại “có khả năng xảy ra cao” vào năm 2024. Nó cảnh báo rằng sự quay trở lại của El Nino sẽ làm trầm trọng thêm các đợt nắng nóng và hạn hán, từ đó có thể ảnh hưởng đến năng suất cây trồng, đe dọa an ninh lương thực, đặc biệt là các nước nghèo, sẽ dẫn đến tình trạng di cư hàng loạt, bất ổn chính trị và thậm chí là cả chiến tranh.