Một năm nhìn lại lò lửa Trung Đông

Gió đổi chiều

Mỹ vẫn là đồng minh chính của Israel, với việc Tổng thống Joe Biden liên tục nhấn mạnh quyền tự vệ của Israel. Tuy nhiên, ngay cả trong nước Mỹ, các cuộc biểu tình phản đối hoạt động quân sự của Israel cũng bắt đầu nổi lên làm suy yếu phần nào sự ủng hộ của công chúng.

Ở châu Âu, thái độ đối với cuộc xung đột cũng thay đổi. Trong khi các quốc gia như Đức, Pháp và Anh ủng hộ Israel ngay từ đầu, tình trạng bạo lực leo thang đã khiến các nhà lãnh đạo châu Âu lên tiếng chỉ trích. Một số quốc gia EU, bao gồm Na Uy, Ireland, Tây Ban Nha và Slovenia đã công nhận Palestine là một quốc gia độc lập, gia tăng áp lực lên Israel. Các cuộc biểu tình lớn ủng hộ người Palestine cũng diễn ra ở London, Berlin, Paris và các thành phố khác trên khắp châu Âu.

Một trong những phản ứng quốc tế đáng chú ý nhất là vụ kiện do Nam Phi đệ trình lên Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) chống lại Israel. Ngày 29/12/2023, Nam Phi đã nộp đơn kiện, cáo buộc Israel về tội diệt chủng ở Gaza, dựa trên Công ước về Phòng ngừa và Trừng phạt tội diệt chủng. Vụ kiện này cũng kêu gọi chấm dứt hành động quân sự ở Gaza và yêu cầu tiếp cận viện trợ nhân đạo. Nam Phi cũng đã rút các nhà ngoại giao của mình khỏi Tel Aviv và tổ chức các cuộc biểu tình trong nước, nơi mà tinh thần chống chế độ phân biệt chủng tộc luôn rất mạnh mẽ.

Một số quốc gia, bao gồm Thổ Nhĩ Kỳ, Tây Ban Nha, Mexico và Libya đã bày tỏ ý định tham gia vụ kiện của Nam Phi, nhấn mạnh sự ủng hộ ngày càng tăng trên toàn cầu đối với tiến trình pháp lý này. 

Nga đã có lập trường thận trọng và cân bằng kể từ các sự kiện ngày 7/10/2023. Tổng thống Vladimir Putin lên án chủ nghĩa khủng bố và bày tỏ lời chia buồn về các nạn nhân Israel, nhưng nhấn mạnh cần phải có một giải pháp hòa bình. Moscow, vốn theo truyền thống ủng hộ quyền tự quyết của người Palestine, đã nhắc lại tầm quan trọng của giải pháp hai nhà nước theo luật pháp quốc tế và kêu gọi chấm dứt bạo lực, bắt đầu đàm phán.

Các cuộc biểu tình phản đối hành động của Israel diễn ra trên toàn cầu, từ châu Âu và Bắc Mỹ đến Trung Đông và châu Á. Ở các quốc gia có đông người Hồi giáo, như Indonesia, Pakistan và Thổ Nhĩ Kỳ, các cuộc biểu tình diễn ra rộng rãi, kêu gọi trừng phạt Israel và yêu cầu hành động quốc tế mạnh mẽ hơn để bảo vệ người Palestine.

Bên bờ vực cuộc chiến tranh toàn diện

Một năm sau các sự kiện ngày 7/10/2023, xung đột giữa Israel và các phe phái Palestine không những không lắng xuống mà còn lan rộng đáng kể, nhấn chìm toàn bộ khu vực Trung Đông. Các hoạt động quân sự đang diễn ra ở Gaza, sự do dự của Israel trong việc tham gia đàm phán với Hamas và các vụ ám sát gần đây đối với các nhà lãnh đạo cấp cao của Hezbollah và các nhân vật cực đoan khác đã làm gia tăng căng thẳng, đưa khu vực này đến gần hơn với một cuộc chiến tranh toàn diện.

Bất chấp nhiều lời kêu gọi quốc tế về lệnh ngừng bắn và trao đổi con tin, Israel vẫn tiếp tục cuộc chiến với Hamas, tỏ ra ít quan tâm đến đàm phán ngoại giao. Các cuộc đàm phán kéo dài và phức tạp về con tin, trong đó Hamas đề xuất nhiều lựa chọn trao đổi khác nhau trong khi Israel trì hoãn quyết định hoặc áp đặt các điều kiện bổ sung, là một ví dụ.

Các quan chức Mỹ thường xuyên chỉ trích Israel vì kéo dài các cuộc đàm phán và các thành viên của chính quyền Tổng thống Biden đã bày tỏ sự thất vọng, tuyên bố rằng lập trường cứng rắn của Thủ tướng Netanyahu làm phức tạp các nỗ lực ngoại giao nhằm đạt được lệnh ngừng bắn và làm tăng nguy cơ leo thang xung đột.

Bên cạnh các hoạt động chống lại Hamas, Israel đã phát động một cuộc tấn công Lebanon, vấp phải sự kháng cự dữ dội từ Hezbollah. Cuộc giao tranh đã gây ra tổn thất đáng kể cho cả hai bên, bao gồm cả thương vong dân sự. Trong bối cảnh này, cộng đồng quốc tế ngày càng lo ngại về khả năng Israel tấn công Iran, điều này có thể gây ra một cuộc chiến tranh khu vực toàn diện với sự tham gia của Mỹ.

Thế giới nín thở theo dõi khi các nhà phân tích cảnh báo rằng, một cuộc tấn công của Israel vào Iran có thể kéo Mỹ vào xung đột ở Trung Đông. Washington chưa sẵn sàng cho một kịch bản như vậy, nhưng liên minh của họ với Israel khiến việc điều chỉnh ngoại giao trở nên phức tạp thêm. Các quan chức Mỹ đã nhiều lần kêu gọi Israel kiềm chế, cần hiểu rằng sự leo thang có thể gây ra hậu quả thảm khốc cho toàn bộ khu vực.

Ông Netanyahu phải đối mặt với một thách thức khó khăn - củng cố quyền lực trong nước trong khi làm giảm ảnh hưởng của phe đối lập, những người chỉ trích ông vì không bảo vệ được người dân khỏi các cuộc tấn công khủng bố. Sự bất ổn trong nội bộ của Israel, do chia rẽ chính trị thúc đẩy, trở nên trầm trọng hơn bởi các mối đe dọa bên ngoài từ Iran và các nhóm đại diện của nước này trên khắp “Trục kháng cự”.

Chiến lược của ông Netanyahu nhằm giải quyết 2 vấn đề chính. Một mặt, ông tìm cách làm suy yếu ảnh hưởng của Iran trong khu vực, coi Iran là mối đe dọa chính đối với an ninh của Israel. Mặt khác, ông nỗ lực duy trì quyền kiểm soát tình hình chính trị trong nước, sử dụng các hoạt động quân sự như một cách để củng cố quyền lực của mình và chống lại sự chỉ trích của phe đối lập.

Một năm sau khi xung đột bắt đầu, tình hình ở Trung Đông chỉ trở nên tồi tệ hơn. Các hoạt động quân sự ở Gaza, cuộc tấn công Lebanon và căng thẳng gia tăng với Iran đặt ra mối đe dọa về một cuộc xung đột khu vực toàn diện có thể mở rộng ra ngoài Trung Đông, có khả năng liên quan đến các cường quốc toàn cầu lớn, bao gồm cả Mỹ.

Bất chấp những nỗ lực ngoại giao, xung đột vẫn tiếp tục mở rộng và hậu quả của nó có thể tàn khốc đối với toàn bộ khu vực. Nhiều người tin rằng không ai thực sự muốn chiến tranh. Iran đã thể hiện sự kiềm chế, Mỹ và các bên khác tìm kiếm các giải pháp ngoại giao và có vẻ như chỉ có ông Netanyahu và nhóm của ông sẵn sàng làm mọi cách để đạt được mục tiêu của mình.