Taliban tiến sát Kabul

Ngày 12-8, lực lượng Taliban đã tiến sát thủ đô Kabul sau khi đánh chiếm thành phố Ghazni, cách Kabul khoảng 150 km về phía Nam. Đây là thành phố thứ 10 bị Taliban đánh chiếm chỉ sau 10 ngày lực lượng này phát động chiến dịch tấn công các thành phố nhằm bao vây, cô lập thủ đô Kabul. Điều đáng quan tâm là Ghazni nằm trên tuyến quốc lộ 1 nối Kabul với thành phố lớn thứ hai Kandahar ở miền Nam. Kiểm soát được thành phố này đồng nghĩa với việc Taliban kiểm soát các tuyến giao thông chính tiếp cận thủ đô Kabul, sau khi lực lượng này đánh chiếm thành phố Pul-e Khumri ở phía Bắc Kabul trước đó 2 ngày.

Kabul không nằm trong tầm đe dọa trực tiếp từ Taliban nhưng thủ đô Afghanistan đang dần rơi vào thế bị bao vây, cô lập sau khi Taliban thâu tóm các thành phố xung quanh. Một tuần trước, Taliban tiến quân vòng qua các tỉnh miền Bắc Afghnistan với chiến lược triển khai quân từ nông thôn đánh chiếm các thành phố là thủ phủ các tỉnh. Gần đây, lực lượng này đánh chiếm các thành phố Zaranj và Farah ở miền Tây. Như vậy, vòng vây các đô thị bao quanh Kabul đã rơi vào tay Taliban, cho phép lực lượng này tính toán chiến lược đánh vào thủ đô Kabul.

Theo giới quan sát, khi bắt đầu triển khai chiến dịch tiến quân cách đây 2 tháng, Taliban không đánh thẳng vào các khu vực đô thị ngay mà tập trung vào vùng nông thôn, lấy nông thôn làm bàn đạp để triển khai chiến lược. Việc thâu tóm từng thành phố từ Đông sang Bắc Afghanistan cách đây 2 tuần được cho là nhằm chiếm giữ các vị trí chốt chặn quan trọng, cắt đứt nguồn chi viện từ các trung tâm lớn ở miền Bắc với Kabul.

Tương tự, khi đánh chiếm Ghazni, Taliban coi như đã chia cắt thành công Kabul với Kandahar, thành phố lớn thứ hai và là kinh đô miền Nam Afghanistan. Taliban sử dụng chiến lược đánh chiếm các đô thị nhỏ, được bảo vệ yếu ớt trước để “lấy gió nuôi bão”, sau đó dồn lực lượng tấn công các đô thị lớn.

Trên đường tiến quân, việc thâu tóm thành phố Kunduz ở miền Bắc được cho là chiến thắng quan trọng nhất, tạo đà mạnh mẽ cho lực lượng này trong những ngày qua. Sau 2 tháng phát động chiến dịch, Taliban hiện đã kiểm soát gần 70% lãnh thổ Afghanistan. Lực lượng này hiện đang nhắm đến các thành phố trọng yếu còn lại, như Lashkar Gah ở miền Nam, Mazar-i-Sharif ở miền Bắc và Herat ở miền Tây. Nếu Taliban lấy luôn các thành phố này, coi như Chính phủ Afghanistan chỉ còn lại thủ đô Kabul là nơi đứng chân cuối cùng.

Khả năng Kabul rơi vào tay Taliban cũng hoàn toàn nằm trong dự báo. Ngày 11-8, Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani bay đến Mazar-i-Sharif để tập hợp, động viên lực lượng ngăn chặn đà tiến quân của Taliban. Sự chống trả quyết liệt của quân đội chính phủ tại các thành phố lớn như Mazar-i-Sharif đang tạm thời gây khó khăn khiến Taliban chưa thể tiến quân nhanh hơn.

Một viễn cảnh như thế đã được giới chức Bộ Quốc phòng Mỹ đưa ra vào tuần trước, khi Taliban đánh chiếm các thành phố quan trọng ở miền Bắc. Một mặt Washington đốc thúc Chính phủ Afghanistan chủ động tự mình bảo vệ mình trước sức tấn công như vũ bão của Taliban, mặt khác Đại sứ Mỹ tại Afghanistan Zalmay Khalilzad cũng đích thân đến Doha, Qatar, nơi Taliban đặt văn phòng đại diện chính trị để trực tiếp “nói chuyện” với lực lượng này và thuyết phục dừng các hành động tấn công quân sự đánh chiếm các thành phố và ngồi vào bàn đàm phán với Chính phủ Afghanistan để tìm một giải pháp chính trị.

Ông Khalilzad cảnh báo rằng “chính quyền được dựng lên bằng vũ lực sẽ không được công nhận”. Trong khi đó, Cơ quan Nhân quyền Liên Hợp Quốc cũng lên tiếng yêu cầu Taliban dừng các cuộc tấn công vào các thành phố sau khi hàng trăm nghìn dân thường đã phải chạy loạn, mất nhà cửa.

Tuy nhiên, lời nói của ông Khalilzad và Cơ quan Nhân quyền Liên Hợp Quốc có vẻ không có tác dụng gì đối với Taliban. Giới phân tích cho rằng, chỉ nói để thuyết phục khi Taliban đã triển khai chiến dịch quân sự và đánh chiếm một vùng lãnh thổ rộng lớn như thế hoàn toàn không thể giải quyết được gì. Người ta cho rằng, Mỹ đã rút quân mà không đặt ra điều kiện gì để kiềm chế Taiban nhằm giúp chính quyền Kabul kiểm soát đất nước là một “thiếu sót” trầm trọng.

Việc Taliban đánh chiếm 10 thành phố chỉ trong 2 tuần là một hiện tượng quân sự kiếm có, gây chú ý trong giới chuyên môn. Cách giải thích phổ biến nhất là việc Taliban đã không chỉ sử dụng quân sự để tấn công quân đội chính phủ mà còn vận dụng bài vận động chính trị, tâm lý để thu phục người dân tại các vùng lực lượng này kiểm soát và tiến quân.

Từ một lực lượng được gọi là “tàn quân” sau khi bị đánh bật ra khỏi Afghanistan, Taliban đã xây dựng lại, thu hút thêm nhân lực từ các vùng nông thôn bên ngoài các thành phố để bổ sung lực lượng. Trong vài năm trở lại đây, Taliban đã cho thấy sự thay đổi rất lớn về chiến lược, chiến thuật. Lực lượng này đã chuyển dần từ bạo lực sang chính trị để giành lấy quyền lực. Việc Taliban đặt văn phòng đại diện chính trị tại thủ đô Doha của Qatar và sau đó là tiến hành các vòng đàm phán với Mỹ và ký kết thỏa thuận với Mỹ là bước tiến rất lớn của lực lượng này.

Ngay sau khi Mỹ tuyên bố bắt đầu triển khai kế hoạch rút quân khỏi Afghanistan, với hạn chót là ngày 11-9 tới, thế giới đã nhìn thấy một sự “trỗi dậy” mạnh mẽ của Taliban bằng chiến dịch quân sự kết hợp chính trị, thâu tóm một vùng lãnh thổ rộng lớn của Afghanistan. Trên đường tiến quân, các thủ lĩnh, chỉ huy Taliban đã không ngừng có những động thái tâm lý chiến, như kêu gọi binh sĩ không gây tổn hại cho lực lượng vũ trang và quan chức chính phủ, dân thường,...

Trong khi người dân Afghanistan đang bất mãn với việc chính phủ không kiểm soát được tình trạng tham nhũng tràn lan, sự yếu kém của chính phủ trong vấn đề bảo đảm an ninh..., họ lại gặp phải sự “thuyết phục” kể cả ép buộc của Taliban thì khó tránh khỏi việc các địa bàn nhanh chóng rơi vào tay Taliban.