Ủy ban châu Âu bầu lãnh đạo mới

27 nguyên thủ quốc gia và người đứng đầu chính phủ của EU đã cùng nhau ăn tối tại Brussels trong cuộc họp đầu tiên kể từ khi cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu vào tuần trước đánh dấu sự thăng tiến mạnh của các đảng theo chủ nghĩa dân tộc và cực hữu, trong đó Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã phải giải tán quốc hội và kêu gọi bầu cử sớm.

Vấn đề đặt ra là liệu bà von der Leyen có được bầu chọn nhiệm kỳ thứ hai với tư cách là người đứng đầu EC hay không. Các nhà lãnh đạo EU cũng sẽ quyết định người kế nhiệm ông Charles Michel - Chủ tịch Hội đồng châu Âu và ông Josep Borrell, Ủy viên phụ trách đối ngoại của EU.

Bà von der Leyen từ lâu đã được xem là người dẫn đầu cuộc đua. Với tư cách là ứng cử viên chính của nhóm đảng Nhân dân châu Âu (EPP) trung hữu, nhóm lớn nhất trong Nghị viện châu Âu mới với 26% số ghế, vị thế của bà đã được củng cố nhờ cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu vừa qua. Manfred Weber, lãnh đạo EPP, đã nhấn mạnh rằng đảng này đang xếp hàng ủng hộ bà von der Leyen cho nhiệm kỳ Chủ tịch EC lần thứ hai.

Canh bạc bầu cử của ông Macron, được nhiều người coi là một động thái sẽ khiến Tổng thống Pháp mất tập trung vào các vấn đề châu Âu, cũng được coi là giúp ích cho bà von der Leyen. Ông Macron từng có ý định thay thế bà von der Leyen bằng cựu Thủ tướng Italy Mario Draghi, nhưng các nhà ngoại giao hiện đang mong đợi Pháp sẽ đồng ý cho bà von der Leyen.

Vòng đầu tiên của cuộc bầu cử Quốc hội Pháp sẽ diễn ra vào ngày 30/6, sau Hội nghị thượng đỉnh EU vào ngày 27 và 28/6 nhằm kiện toàn các vị trí cấp cao của EU. Một nhà ngoại giao EU cho biết quá trình bầu chọn “có thể dễ dàng hơn bình thường”. “Người ta nghĩ rằng người Pháp có quá nhiều vấn đề trong nước nên họ sẽ ít có thời gian hơn cho việc này”.

Trong cuộc bầu chọn lần trước vào năm 2019, các nhà lãnh đạo Pháp, Đức và Italy gặp nhau bên lề Hội nghị G7 tại Nhật Bản đã quyết định chọn cựu Ngoại trưởng Hà Lan Frans Timmermans làm lãnh đạo EC, chỉ để chứng kiến thỏa thuận nhanh chóng tan vỡ tại Hội nghị thượng đỉnh EU ở Brussels.

Sự đồng thuận cũng đang được củng cố xung quanh việc cựu Thủ tướng Bồ Đào Nha António Costa sẽ thay thế ông Michel lãnh đạo Hội đồng EU. Ông Costa, người nắm 3 nhiệm kỳ thủ tướng liên tiếp, đã từ chức vào năm ngoái vì vụ bê bối tham nhũng. Nhưng, các nhà lãnh đạo EU dường như sẵn sàng tin vào lời hứa của các ông lớn theo đường lối xã hội rằng điều đó sẽ không thành vấn đề. Những nghi ngờ về vụ án chống lại ông Costa cũng xuất hiện sau khi có báo cáo cho rằng các công tố viên đã mắc lỗi khi ghi tên ông Costa trong một máy nghe lén, dường như nhầm lẫn ông với một bộ trưởng trùng tên.

Thủ tướng Đan Mạch Mette Frederiksen được đồn đoán là một lựa chọn thay thế, nhưng các nhà ngoại giao nói rằng lập trường cứng rắn của bà về vấn đề di cư đồng nghĩa bà không được nhóm đảng Xã hội châu Âu ủng hộ. Các nhà ngoại giao cho biết ông Costa được các nhà lãnh đạo EU ưa thích và được coi là người đến từ Nam Âu. Tuổi tác của ông cũng được coi là một lợi thế vì người ta cho rằng ông ít có khả năng lợi dụng vị trí này làm bàn đạp cho mục tiêu khác.

Thủ tướng Estonia Kaja Kallas là người được nhắm đến để thay thế ông Borrell làm nhà ngoại giao trưởng của EU. Những lo ngại về tính “đơn điệu” của bà trong chính sách đối ngoại đã giảm bớt. Bà cũng sẽ đảm bảo rằng Trung và Đông Âu có mặt trong chính sách đối ngoại mới của EU.

Các nguồn tin ngoại giao cho biết, không thể loại trừ khả năng sẽ có một thỏa thuận sớm xác nhận việc đề cử bà von der Leyen, mặc dù các nhà lãnh đạo cũng sẽ gắn kết sự ủng hộ của họ với cơ hội được nắm giữ các vị trí có uy tín trong EC. Pháp và Italy đang tranh nhau các vị trí kinh tế lớn tại cơ quan điều hành EU; Tây Ban Nha muốn Bộ trưởng Môi trường Teresa Ribera đảm trách về chính sách tự nhiên và khí hậu của EU. Roberta Metsola của Malta dự kiến sẽ có thêm một nhiệm kỳ nữa với tư cách là Chủ tịch Nghị viện châu Âu; các nghị sĩ châu Âu sẽ đưa ra quyết định tại cuộc họp vào giữa tháng 7.

Sau khi Nghị viện châu Âu đã bầu được Chủ tịch mới và bổ nhiệm các vị trí cấp cao khác, các nghị sĩ sẽ có tiếng nói cuối cùng trong việc xác nhận Chủ tịch EC mới. Trong một cuộc bỏ phiếu được ấn định vào ngày 18/7, bà von der Leyen hoặc một người được bổ nhiệm khác sẽ phải giành được phiếu bầu của 361 trong số 720 nghị sĩ châu Âu.

Là đồng minh lâu năm của cựu Thủ tướng Đức Angela Merkel, bà von der Leyen không phải là lựa chọn đầu tiên của ai cả và đã vượt qua cuộc bỏ phiếu xác nhận tại nghị viện châu Âu.

Trước nhiệm kỳ của mình, bà mô tả thách thức cấp bách nhất là “giữ cho hành tinh của chúng ta khỏe mạnh” nhưng sớm phải đối mặt với đại dịch nghìn năm một lần và cuộc chiến tranh lớn nhất trên đất châu Âu kể từ năm 1945. Sau khởi đầu không suôn sẻ với COVID-19, bà đã giành được nhiều lời khen ngợi vì phản ứng của mình với COVID-19 và cuộc chiến ở Ukraine, vượt qua các khoản vay chung và 13 vòng trừng phạt kinh tế đối với Nga. Nhưng, bà đã phải đối mặt với những lời chỉ trích vì không tham khảo ý kiến của các đồng nghiệp cấp cao về những quyết định lớn và những cáo buộc trốn tránh sự giám sát.

Nếu được bầu lại chức Chủ tịch EC, bà von der Leyen có thể sẽ đề xuất các nỗ lực nhằm tăng cường hợp tác và tài trợ quốc phòng chung của EU, cũng như một cơ cấu của EU để chống lại sự can thiệp của nước ngoài. Bà cũng sẽ được giao nhiệm vụ đảm bảo thực hiện Thỏa thuận Xanh vào thời điểm chủ nghĩa dân túy tấn công các chính sách môi trường.