Phải duy trì trung tâm đoàn kết ASEAN
- AMM 49 ra Tuyên bố chung bày tỏ quan ngại về vấn đề Biển Đông
- Hội nghị AMM-49: Vẫn nóng vấn đề Biển Đông
PV: Thưa Phó Thủ tướng, tại Hội nghị AMM-49 vừa qua ở Viêng chăn (Lào), dường như các quốc gia đã có nhiều tranh luận để có một tuyên bố chung Biển Đông?
PTT Phạm Bình Minh: Đương nhiên phải tranh luận, nhưng vấn đề quan trọng nhất là phải duy trì được vai trò trung tâm đoàn kết trong ASEAN trên tất cả các vấn đề của khu vực.
Từ trước đến nay, nhiều nhà quan sát vẫn cho rằng trong ASEAN không đạt được đồng thuận; nhưng hội nghị AMM lần này tại Lào đã đạt được Tuyên bố chung, trong đó các vấn đề liên quan đến Biển Đông không chỉ bao gồm tất cả các yếu tố mà từ trước đến nay đã đạt được, mà còn hơn thế nữa.
Đó là sự khẳng định lại việc các nước ASEAN tiếp tục quan tâm, lo ngại về tình hình Biển Đông; mà tình hình đó là các hoạt động gây căng thẳng, trong đó có vấn đề cải tạo các đảo.
Vấn đề thứ hai là khẳng định các bên phải kiềm chế, trong đó có cả kiềm chế các hoạt động gây ra căng thẳng.
Thứ ba là nhắc lại việc phải giải quyết vấn đề bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế và Công ước luật Biển 1982.
Cái dư luận quan tâm là tại sao không đề cập đến vấn đề Tòa trọng tài (PCA) và các biện pháp ngoại giao pháp lý. Vì trên thực tế, điều đó đã được khẳng định ngay tại phần đầu tiên, trong mục xây dựng cộng đồng ASEAN cho đến năm 2025.
Các quốc gia ASEAN đã đưa ra một nguyên tắc giải quyết các tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình, và phải tôn trọng các biện pháp pháp lý và ngoại giao trên cơ sở luật pháp quốc tế và Công ước Luật Biển.
Tại sao phải gắn giữa Công ước Luật Biển với các biện pháp ngoại giao pháp lý? Vì đó là điều mà các nước muốn nói, với hàm ý khu vực Đông Nam Á có vấn đề gì nổi lên gắn vào vấn đề trên biển thì không đưa vào phần Biển Đông, nhưng nêu ở phần trang trọng là xây dựng cộng đồng với các nguyên tắc.
Điều đó là thành công lớn của hội nghị lần này: Khẳng định lại vai trò trung tâm của ASEAN và tinh thần đoàn kết của khối, dù Hội nghị không nói đến vụ kiện, nhưng đó là những hàm ý rất lớn.
PV: Quan điểm của các quốc gia Đông Nam Á về PCA trong quá trình trao đổi tại AMM thế nào, thưa Phó Thủ tướng?
PTT Phạm Bình Minh: Đây là vụ kiện pháp lý giữa Philippinnes và Trung Quốc thì các nước có hoặc không đề cập tại hội nghị, và họ cũng những cách thức đề cập khác nhau.
Ví dụ chúng ta, như lời người phát ngôn nói, là hoan nghênh việc ra tuyên bố và tiếp tục nghiên cứu vì Việt Nam là nước nằm ở khu vực Biển Đông, có lợi ích trong khu vực này. Các nước khác, trong đó có nhiều nước trong ASEAN, thì nói là ghi nhận tuyên bố này.
Một số nước không nói về vụ kiện, nhưng nói trong bối cảnh hiện nay mong muốn giải quyết bằng các biện pháp hòa bình trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế và Công ước Luật Biển.
Có thể nói, dù cách thức đề cập như thế nào thì tựu chung lớn nhất là giải quyết hòa bình, tôn trọng luật pháp quốc tế và Công ước Luật Biển 1982...
PV: Khi có một số nước trong khu vực phản đối thì có cần đưa ra cơ chế đồng thuận thiểu số phục tùng đa số không?
PTT Phạm Bình Minh: Hiện nay ASEAN hoạt động đều theo Hiến chương của ASEAN, một trong những nguyên tắc cơ bản là nguyên tắc đồng thuận. Vì sao ASEAN đóng được vai trò trung tâm, vì ASEAN có được một sự đoàn kết trong nội khối.
Và có đoàn kết tạo cơ sở, sức mạnh cho ASEAN thì mới đóng được vai trò trung tâm. Hội nghị lần này chứng tỏ rằng các nước trong ASEAN vẫn tạo ra khối đoàn kết, tạo được sự nhất trí và ra được tuyên bố.
Tôi cũng nói thêm rằng, lần này không chỉ có một tuyên bố chung mà kèm theo đó có ba tuyên bố hết sức quan trọng trong bối cảnh hiện nay. Đó là tuyên bố của các ngoại trưởng về vấn đề duy trì hòa bình an ninh. Trong tuyên bố này nhắc lại các nguyên tắc của ASEAN nhưng quan trọng là yêu cầu các nước ở bên ngoài phải tôn trọng vai trò đoàn kết, vai trò trung tâm của ASEAN.
Tuyên bố thứ hai là tuyên bố giữa ASEAN và Trung Quốc yêu cầu thực hiện đầy đủ DOC và tiến tới xây dựng COC.
Tuyên bố thứ ba là nhân dịp 40 năm Hiệp ước thân thiện và hợp tác Đông Nam Á (TAC).
Đây là nền tảng để xây dựng ASEAN, trong đó nguyên tắc nền tảng nhất là vai trò trung tâm của ASEAN, đó là vai trò của các nước đang phải duy trì tôn trọng hòa bình ổn định trong khu vực.