Tháng 7 ở Nghĩa trang liệt sĩ Việt-Lào

• Tháng 7 trên mảnh đất Quảng Trị anh hùng
• Tháng 7 ở nghĩa trang Hàng Dương
• Đồng Lộc những ngày tháng 7…

Chúng tôi lại tìm về nghĩa trang liệt sĩ Việt-Lào ở huyện Anh Sơn, Nghệ An nơi yên nghỉ của 11.000 người con ưu tú của đất Việt từng làm nhiệm vụ quốc tế cao cả trên nước bạn Lào.

Sự sẻ chia, tình keo sơn gắn bó của Việt-Lào mãi mãi bền chặt không chỉ bởi “núi liền núi, sông liền sông” mà ở mỗi bản, làng còn thấm đẫm máu, nước mắt và nụ cười của các chiến sĩ quân tình nguyện Việt Nam và bộ đội Pathét Lào.

Tình sâu hơn nước Hồng Hà, Cửu Long

Năm 1982, dù đất nước đang phải đối mặt với bao khó khăn, thử thách, song Đảng và Nhà nước đã quyết định đưa toàn bộ hài cốt liệt sĩ hy sinh ở nước bạn Lào về nước. 

Tháng 1 năm 1983, Nghĩa trang Việt-Lào ở huyện Anh Sơn, Nghệ An chính thức được xây dựng trên diện tích gần 7ha. Toàn thể kiến trúc nghĩa trang được xây dựng nghiêm trang, tạo cảm giác linh thiêng, thành kính, chia thành 10 hạng mục công trình với 19 khu ô mộ. 

Trong nghĩa trang được đắp hai bức phù điêu mỗi bức cao gần 4m, dài 20m thể hiện hình ảnh của bộ đội tình nguyện Việt Nam và bộ đội Pathét Lào dũng cảm, hiên ngang, kề vai sát cánh chiến đấu và chiến thắng kẻ thù chung vì sự hoà bình, độc lập, thống nhất Tổ quốc của 2 dân tộc anh em. Đó còn là hình ảnh những người mẹ, người vợ tiễn con, tiễn chồng ra trận với ánh mắt dõi theo trìu mến, thân thương. 

Trong mỗi khu mộ được bố trí thành các lô, mỗi lô có một am thờ và lư thắp hương riêng. Khu A: Lô 1 có 69 phần mộ liệt sĩ chống Pháp (thời kỳ 1930-1931); từ lô 2 đến 10 là phần mộ các liệt sĩ chống Mỹ. Tổng khu A có 5.381 phần mộ liệt sĩ. Khu B: có 12 lô, với 5.219 phần mộ liệt sĩ. Ngoài hai khu trên, nghĩa trang còn có một lô tử sĩ với 11 phần mộ. 

Trong số gần 11 nghìn liệt sĩ đang yên nghỉ ở nghĩa trang Việt-Lào chỉ có hơn 3 nghìn liệt sĩ xác định được tên tuổi, quê quán. Nghĩa trang Việt-Lào, nơi quy tập mộ của các chiến sĩ tình nguyện Việt Nam sang chiến đấu và hy sinh tại nước bạn Lào là nghĩa trang duy nhất của Việt Nam mang tên hai quốc gia, hai dân tộc.

Hằng năm, vào tối 26-7, Ban quản trang kết hợp với các ban, ngành, đoàn thể tổ chức lễ "Uống nước nhớ nguồn" để ghi nhớ công ơn các liệt sĩ. Hằng ngày để chăm sóc mộ phần của liệt sĩ, học sinh của 7 trường trung học phổ thông và trung học cơ sở ở huyện Anh Sơn kết nghĩa với Ban Quản lý nghĩa trang, thay phiên nhau đến quét dọn sạch sẽ khu mộ. Chính từ việc chăm sóc các phần mộ liệt sĩ ở nghĩa trang Việt-Lào, các em học sinh được giáo dục đạo lý uống nước nhớ nguồn, tình cảm thiêng liêng đối với người đã ngã xuống, lòng tự hào dân tộc và yêu hơn nước Việt thân yêu. 

Tình cảm keo sơn, gắn bó thuỷ chung, sẵn sàng hy sinh vì nhiệm vụ cao cả của các liệt sĩ đã được Giáo sư Phan Ngọc thể hiện qua bài phú gồm 408 chữ khắc trên bia đá trong nghĩa trang Việt-Lào bằng 2 ngôn ngữ Việt-Lào.

“…Quân dân ta lên đường.

Xa gia đình, Tổ quốc, chân sắt, vai đồng, Việt - Lào chung sức chiến đấu, đâu kể hy sinh; vì tự do hạnh phúc, gan vàng dạ ngọc quốc tế một lòng ủng hộ, ngại gì gian khổ.

Mất Thượng Lào, bỏ Xiêng Khoảng, thực dân Pháp đành tháo chạy, lôi tay sai, lập đồng minh, đế quốc Mỹ phải rút lui.

Cho hay trọng pháo, xe tăng, pháo đài bay, bom bi toạ độ không thắng được ý chí độc lập tự do; mới biết vũ khí, đô la, lửa na pan, thuốc độc da cam cũng phải thua khát vọng hoà bình dân chủ.

Máu hòa vào máu, Cánh Đồng Chum, Xiêng Khoảng, Thà Khẹt, ta cùng bạn hy sinh; xương lẫn với xương, Át- tô- pơ, Khăm Muộn, Viên Chăn, bạn cùng ta quyết tử.

Tình đoàn kết ấy dòng Cửu Long bao la, nghĩa thuỷ chung này dải Trường Sơn vững chãi…”.

Tháng 7 ở chốn linh thiêng

Tối 15-7, hướng về Kỷ niệm 70 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ, Tổng cục Chính trị QĐND Việt Nam cùng với Tỉnh ủy, UBND tỉnh Nghệ An, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Báo Nhân dân tổ chức chương trình nghệ thuật Khúc tráng ca Việt - Lào tại Nghĩa trang liệt sĩ Việt - Lào. 

Phát biểu tại chương trình, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ xúc động phát biểu tri ân cán bộ, quân tình nguyện, chuyên gia quân sự Việt Nam đã dũng cảm rời nương lúa, bờ tre, góc phố thân thương của quê hương để sang Lào cùng kề vai, sát cánh với nhân dân, lực lượng vũ trang nước bạn đánh đuổi đế quốc, thực dân đưa lại tự do cho nhân dân các bộ tộc Lào. 

Phó Thủ tướng nhấn mạnh: “Mồ hôi, xương máu của chiến sĩ và chuyên gia Việt Nam đã hòa quyện cùng xương máu, mồ hôi của chiến sĩ và nhân dân Lào, trở thành huyền thoại trong lòng người dân hai nước, mãi mãi là biểu tượng cao đẹp, trong sáng về tình đoàn kết đặc biệt, liên minh chiến đấu Việt Nam-Lào, Lào - Việt Nam hiếm có trong lịch sử quan hệ giữa các quốc gia, dân tộc trên thế giới”.

Chúng tôi đã rơi nước mắt khi chứng kiến những cựu binh, thương binh tuổi đã xế chiều thắp nén hương thơm cho đồng đội trong chiều muộn ở nghĩa trang Việt-Lào. 

Bác Nguyễn Kim Trung, thương binh hạng 1/4 quê ở Hương Xuân, Hương Khê, Hà Tĩnh rớm nước mắt kể lại. Năm 1972, theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, 2 anh em trai Nguyễn Kim Trung và Nguyễn Văn Quang lập tức lên đường. Nguyễn Kim Trung vào chiến đấu ở tuyến lửa thành cổ Quảng Trị. Còn Nguyễn Văn Quang vào đơn vị đặc công chiến đấu ở chiến trường Thượng Lào. Vừa cưới vợ được đúng 1 ngày, Nguyễn Văn Quang nhận lệnh lập tức lên đường. Người lính trẻ đành phải xa mẹ già, vợ trẻ hy sinh hạnh phúc riêng tư trong lứa tuổi 20. Chỉ sau 3 tháng, gia đình nhận được giấy báo tử Nguyễn Văn Quang đã hy sinh. Còn ở chiến trường Thành cổ Quảng Trị, Nguyễn Kim Trung cũng bị thương cụt cả 2 tay và nhiều vết đạn ở chân. Về lại quê nhà, mỗi dịp 27-7, bác Nguyễn Kim Trung lại vượt hàng trăm kilomet đến nghĩa trang Việt-Lào thắp nén nhang cho người em của mình cùng các đồng đội…

Rời nghĩa trang liệt sỹ Việt-Lào chúng tôi về xuôi, lời bài hát Chiều biên giới cứ như vang vọng, theo suốt chặng đường dài “Chiều biên giới em ơi/ Nhớ bao điều thân thương/ Đôi ta cùng chiến hào/ Tình yêu đẹp tiếng hát giữ đất trời quê ta”.