Độc đáo những bức tranh từ hạt gạo
Sinh ra trong một gia đình thuần nông, dù thích hội họa nhưng vì điều kiện khó khăn nên niềm đam mê đó đành gác lại. Với đôi bàn tay khéo léo, dần dần Nguyễn Tất Chiến đã trở thành "cần câu cơm" cho cả gia đình khi được các cánh thợ nề mời cùng đi đắp vẽ, nhất là ở các công trình tâm linh cũng như trang trí ở một số công trình lớn trong khu vực.
Năm 2004, khi đó đang làm trong TP HCM, trong một lần tình cờ có nghe có người ta nói đến tranh làm từ gạo rang, ông Chiến đã cảm thấy mình yêu mến ngay và nảy ra nhiều ý tưởng từ nguồn nguyên liệu thân thuộc mà quý giá này. Nhưng mới nghe nói đến thôi chứ chưa một lần được nhìn thấy và chiêm ngưỡng sản phẩm đặc biệt này.
Ngày đó việc vào mạng Internet còn khá xa xỉ, nhưng trong những lúc nghỉ ngơi giữa bộn bề công việc ông Chiến vẫn dành chút thời gian ra quán Internet thuê máy tính để tìm hiểu về tranh gạo.
Lúc này ở nước ta mới có duy nhất một cơ sở trong TP HCM làm loại tranh đặc biệt này. Vốn có sẵn năng khiếu hội họa nên chỉ xem qua một lần là ông Chiến có thể tưởng tượng ra ngay và làm theo được.
 |
| Ông Nguyễn Tất Chiến đang lên khuôn hình cho tác phẩm tranh gạo của mình. |
Ông Chiến lấy cho tôi xem 21 chiếc hộp đựng gạo đã rang tương ứng với 21 màu của hạt gạo. Từ màu trắng của gạo rang chín tới rồi sang màu trắng sữa, trắng ngà, vàng mơ, vàng đậm, nâu nhạt, nâu đậm, nâu đen và đen nhánh của gạo rang già lửa.
Tranh gạo là sản phẩm nghệ thuật làm thủ công hoàn toàn nên để hoàn thiện một tác phẩm phải trải qua rất nhiều công đoạn. Trước hết đòi hỏi người họa sỹ phải phác thảo hoàn chỉnh một bức tranh mộc bản bằng bút chì. Sau đó mới đến khâu chuẩn bị nguyên liệu. Đầu tiên phải lựa được những hạt gạo có kích thước dài, mẩy đều, bóng chắc.
Gạo tẻ hạt nhỏ thì thích hợp làm chi tiết mảnh, gạo nếp hạt tròn to thích hợp làm chi tiết to, rộng, còn gạo tấm thì để làm các chi tiết nhỏ hơn và làm mịn bức tranh. Ngoài ra còn có các loại gạo như huyết rồng, nếp cẩm,... có màu sắc tự nhiên để làm các chi tiết tranh có màu sắc tương ứng.
Sau đó, là khâu tạo màu cho hạt gạo bằng cách rang gạo trực tiếp bằng tay. Đây là khâu khó nhất, đòi hỏi sự khéo léo, tỉ mẩn và kiên nhẫn; khi rang phải đều tay, nhỏ lửa mới được màu như ý.
Ông Chiến chia sẻ: Thời gian đầu, do chưa có kinh nghiệm rang những hạt gạo nên gạo cháy đen thui và chưa ra được những gam màu ưng ý nên phải vất đi rất nhiều khiến ông và gia đình mất rất nhiều công sức và tiền bạc để đi thu mua gạo về làm lại.
Sau nhiều lần làm đi làm lại, cuối cùng mẻ gạo đầu tiên cho ra những màu ưng ý cũng thành công khiến ông Chiến nhảy cẫng lên vì sung sướng.
Để gạo lên màu thì chỉ cần rang lên thôi nhưng khâu rang gạo đòi hỏi sự kiên trì và chiếm khá nhiều thời gian của người mê tranh gạo. Để có màu trắng từ hạt gạo thì ông Chiến phải đứng bếp rang khoảng 30 phút, rồi để lên một tông màu thì phải rang thêm chừng 10 phút.
Cứ như vậy để có màu đen nhánh thì phải rang gạo trong khoảng 4 tiếng đồng hồ. Nhưng có một điều kỳ diệu là hạt gạo đã rang rồi rất khó bị hỏng hay ẩm mốc.
Sau khi có đầy đủ nguyên liệu, quá trình gắn từng hạt gạo theo các chi tiết, sao cho vừa có độ trùng khít, đúng tông màu chủ đạo lại vừa tự nhiên lại càng đòi hỏi sự cầu kỳ, tỷ mỉ và bàn tay khéo léo.
Cuối cùng là phun ít hóa chất chống mối mọt để đảm bảo tranh có tuổi thọ lâu bền (độ bền màu lên tới 15 năm). Tranh gạo làm xong đem phơi trực tiếp dưới ánh nắng mặt trời cho tới khi khô hoàn toàn, đặt vào khung gỗ, lắp mặt kính; lúc này tác phẩm đã hoàn chỉnh.
Tranh gạo đặt tính chất tự nhiên lên hàng đầu nên không được sử dụng màu nhuộm, đó cũng chính là lợi thế kiến tranh gạo rang có sức hút lạ kỳ với những người đã trót yêu mến nó.
Một bức tranh gạo đẹp hoàn hảo phải đạt những điều kiện về hình khối, sắc độ, bố cục, tỉ lệ, và quan trọng hơn là độ khít của gạo, các họa tiết được sắp xếp tỉ mỉ, chính xác tuyệt đối.
Khách hàng yêu tranh ông Chiến chủ yếu là những người quen và cả những khách hàng tận Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Trị, Bình Phước, Bình, Dương... gọi điện hoặc lặn lội tìm đến nơi đặt mua hàng, ông cũng tạo kênh YouTube riêng và đăng trên Facebook để giới thiệu tranh đến với nhiều người hơn.
Riêng đối với ông Chiến luôn đặc biệt yêu thích bộ tranh tứ quý: tùng - trúc - cúc - mai và thấy nó vô cùng hợp với chất liệu gạo rang.