Đàm phán thương mại Mỹ - Trung và những hòn đá cản đường

• Tổng thống Trump "dọa" lùi thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung đến sau 2020
• Cam go đàm phán thương mại Mỹ - Trung
• Gập ghềnh đích đến thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung

Trong khi đó, về phía Mỹ, hôm 5-12, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố Washington hiện đang có các cuộc gặp và thảo luận “thuận lợi” với Bắc Kinh. Phát biểu với báo giới, khi được hỏi về ý định thực hiện lời đe dọa áp thuế bổ sung đối với 156 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu của Trung Quốc từ ngày 15-12 tới, Tổng thống Donald Trump cho biết quan chức hai bên chưa thảo luận về việc này. 

Ông nói: “Sẽ có điều gì đó xảy ra vào ngày 15-12 nhưng chúng tôi chưa thảo luận về việc đó. Chúng tôi đang có các cuộc thảo luận rất tốt đẹp với Trung Quốc”. 

Cùng ngày, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin cũng khẳng định đàm phán thương mại với Trung Quốc đang đi đúng hướng. Các phó đoàn đàm phán hai bên vừa điện đàm và đã “tích cực nỗ lực” hướng tới một thỏa thuận. Tuy nhiên, theo ông Steven Mnuchin, Mỹ không bó buộc vào một thời hạn nhất định.

Mặc dù đã xuất hiện một số tín hiệu tích cực từ cả hai phía, nhưng theo nhận định của giới chuyên gia, con đường dẫn tới thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung “Giai đoạn 1” vẫn khá gập ghềnh do nhiều nhân tố. 

Việc Tổng thống Donald Trump ký ban hành Luật Dân chủ và Nhân quyền Hong Kong đã khiến không chỉ quan hệ Mỹ - Trung trở nên căng thẳng mà đàm phán thương mại Washington – Bắc Kinh cũng lâm vào tình trạng đình trệ. 

Tuy nhiên, không ít phân tích cho rằng Mỹ-Trung vẫn hy vọng đạt được thỏa thuận thương mại “Giai đoạn 1”. Dưới tiền đề đó, tin rằng hai bên đều nỗ lực xử lý tách bạch vấn đề thương mại và nhân quyền. 

Tờ nhật báo Phố Wall từng đưa tin phía Trung Quốc có thái độ cởi mở đối với việc đạt được thỏa thuận thương mại “Giai đoạn 1”, chỉ cần phía Mỹ không thực hiện các nội dung của Luật Dân chủ và Nhân quyền Hong Kong, việc đàm phán sẽ vẫn diễn ra theo kế hoạch.

Nhân tố thứ hai là vấn đề rút bỏ các biện pháp thuế quan. Hôm 1-12, tờ Thời báo Hoàn Cầu đã chỉ rõ phía Trung Quốc cho rằng cam kết không thực hiện vòng áp thuế bổ sung thứ tư từ ngày 15-12 tới của phía Mỹ là chưa đủ và Bắc Kinh kiên trì yêu cầu gắn việc dỡ bỏ các biện pháp thuế quan đã áp đặt như một phần của thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung “Giai đoạn 1”. 

Thông tin từ các bên đều cho thấy vấn đề thuế quan là trở ngại chủ yếu nhất đối với đàm phán thương mại Mỹ-Trung hiện nay. 

Trước đó, một số cơ quan truyền thông nước ngoài dẫn đánh giá của chuyên gia và nguồn tin tiếp cận Nhà Trắng cho biết sở dĩ Mỹ-Trung tới nay vẫn chưa đạt được thỏa thuận thương mại “Giai đoạn 1” là do phía Trung Quốc gây sức ép, yêu cầu Washington phải giảm hơn nữa mức thuế quan đã áp đặt, nhưng phía Mỹ lại đưa ra thêm nhiều yêu cầu để đáp lại. 

Theo Tổng thống Donald Trump và Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer, nếu phía Mỹ đáp ứng yêu cầu của phía Trung Quốc và đồng ý dỡ bỏ thêm nhiều biện pháp thuế quan, nhưng Bắc Kinh vẫn không đưa ra cam kết bảo vệ bản quyền tri thức và cam kết trong vấn đề chuyển giao công nghệ Washington sẽ rơi vào tình trạng bất lợi.

Nhân tố tiếp theo là số lượng nông sản Mỹ được Trung Quốc mua. Tổng thống Mỹ từng công khai tuyên bố Trung Quốc có thể sẽ mua hơn 50 tỷ USD nông sản của Mỹ mỗi năm. Từ các thông tin đăng tải có thể thấy hai bên đang giằng co nhau trong vấn đề này. Phía Trung Quốc kiên trì quan điểm mua bao nhiêu phải căn cứ vào nhu cầu của thị trường trong nước chứ không thể đặt hạn ngạch cũng như thời gian biểu cụ thể. 

Theo Đài CNBC, phía Trung Quốc đã từ chối mua nông sản Mỹ với số lượng cụ thể. Nguyên nhân là do Bắc Kinh lo ngại các đối tác thương mại khác sẽ rời xa họ. 

Nhân tố thứ tư là địa điểm ký kết thỏa thuận thương mại “Giai đoạn 1”. Như đã nói ở trên, thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung “Giai đoạn 1” từng được kỳ vọng sẽ ký kết trong thời gian diễn ra Hội nghị Cấp cao APEC ở Chile. Tuy nhiên, vì Chile hủy bỏ việc tổ chức, cho nên, kế hoạch bị thay đổi. 

Người đứng đầu Nhà Trắng từng nêu mong muốn việc ký kết sẽ diễn ra tại bang nông nghiệp Iowa ở Mỹ. Trong khi đó, phía Trung Quốc lại thiên về phương án ký kết thỏa thuận thương mại “Giai đoạn 1” tại một địa điểm trung lập. 

Hiện nay, dư luận đang đồn đoán rằng Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ gặp nhau ở Diễn đàn Kinh tế thế giới Davos của Thụy Sỹ, vào tháng 1-2020 để ký thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung “Giai đoạn 1”.

Và nhân tố cuối cùng là cơ chế chấp hành. Theo đó, thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung vẫn đang đối diện với một số trở ngại, bao gồm cơ chế chấp hành. 

Bộ trưởng Thương mại Mỹ Wilbur Ross từng chỉ rõ nhân tố quyết định thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung các giai đoạn tiếp theo nằm ở công tác lập pháp và cơ chế chấp hành của phía Trung Quốc, nếu không thỏa thuận thương mại chỉ là “giấy lộn”. 

Theo một số chuyên gia phân tích, sau nhiều lần đàm phán đổ vỡ, niềm tin mà hai bên dành cho nhau hiện nay rất thấp. Phía Mỹ cho rằng cần phải có cơ chế chấp hành thỏa thuận đủ mạnh mới có thể buộc phía Trung Quốc tuân thủ cam kết, giải quyết vấn đề cưỡng ép chuyển giao công nghệ, đánh cắp bản quyền tri thức… 

Phía Mỹ mong muốn đưa quân bài thuế quan vào cơ chế chấp hành thỏa thuận (nếu không chấp hành sẽ tăng thuế quan). Trong khi đó, lập trường của phía Trung Quốc là thỏa thuận đạt được cần phải công bằng và mong muốn phía Mỹ nhanh chóng dỡ bỏ mọi biện pháp thuế quan đã áp đặt.