Tương lai khó đoán định của Haiti sau vụ ám sát tổng thống

Sau khi các tay súng ám sát tổng thống, một cuộc đấu súng đã xảy ra, trong đó cảnh sát đã giết chết 4 nghi phạm, bắt giữ 2 kẻ khác và giải thoát 3 sĩ quan bị bắt làm con tin.

Các quan chức Haiti cam kết sẽ tìm ra tất cả những kẻ chịu trách nhiệm cho cuộc đột kích vào nhà riêng của ông Moïse vào đầu ngày 7/7, khiến tổng thống bị bắn chết và vợ của ông, Martine Moïse, bị thương nặng. Bà Martine đã được bay đến Miami, Mỹ, để điều trị với vết thương nghiêm trọng.

Giám đốc Cảnh sát Quốc gia Haiti, Léon Charles, cho biết “cuộc truy lùng các nghi phạm vẫn đang được tiến hành” và rằng “số phận của các tay súng đã được định sẵn: Hoặc sẽ chết trong các cuộc đọ súng hoặc sẽ bị bắt”.

Giới chức Haiti không cung cấp bất kỳ thông tin nào về các nghi phạm, như tuổi, tên hoặc quốc tịch, cũng như không đề cập đến động cơ hoặc manh mối nào đã dẫn cảnh sát đến các nghi phạm. Họ chỉ nói rằng cuộc tấn công, bị các đảng đối lập chính của Haiti và cộng đồng quốc tế lên án, là do "một nhóm được đào tạo bài bản và có vũ trang mạnh" thực hiện với các thành viên nói tiếng Tây Ban Nha hoặc tiếng Anh.

Thủ tướng lâm thời Claude Joseph lên nắm quyền lãnh đạo Haiti với sự trợ giúp của cảnh sát và quân đội, đồng thời ban hành tình trạng thiết quân luật kéo dài hai tuần sau khi ông Moïse bị ám sát, một vụ việc khiến một quốc gia đang phải vật lộn với nghèo đói, bạo lực và bất ổn chính trị hàng đầu của Tây Bán cầu.

Lạm phát và bạo lực băng đảng đang gia tăng do thực phẩm và nhiên liệu trở nên khan hiếm hơn tại Haiti, trong khi 60% công nhân Haiti kiếm được dưới 2 USD một ngày. Tình hình ngày càng nghiêm trọng khi Haiti vẫn đang cố gắng phục hồi sau trận động đất kinh hoàng năm 2010 và cơn bão Matthew vào năm 2016 sau một quãng thời gian dài của chế độ độc tài và biến động chính trị.

Nhiều người dân ở Haiti và từ nước ngoài đang rất băn khoăn về những điều có thể xảy đến tiếp theo.

Marlene Bastien, giám đốc điều hành của Family Action Network Movement, một nhóm chuyên giúp đỡ cộng đồng người Haiti ở Miami, cho biết, nhiều người đang thực sự lo ngại về số phận của người thân ở Haiti. Bà này bày tỏ hy vọng chính quyền của Tổng thống Mỹ Joe Biden sẽ tích cực hơn trong việc hỗ trợ Haiti, bao gồm việc tổ chức các cuộc bầu cử tự do, công bằng và đáng tin cậy.

Quốc đảo Haiti ngày càng trở nên bất ổn dưới thời Moïse, người đã cầm quyền thông qua sắc lệnh trong hơn một năm và phải đối mặt với sự phản đối dữ dội khi những người có quan điểm chỉ trích cáo buộc ông tham quyền cố vị trong khi phe đối lập yêu cầu ông từ chức.

Theo hiến pháp của Haiti, ông Moïse sẽ được thay thế bởi Chánh án Tòa án tối cao của Haiti, nhưng Chánh án này đã qua đời mới đây vì COVID-19, để lại một khoảng trống quyền lực tại Haiti.

Trong khi đó, Thủ tướng lâm thời Joseph được cho là sẽ được thay thế bởi Ariel Henry, người đã được Moïse đề cử cho vị trí thủ tướng một ngày trước vụ ám sát.

Ông Henry trong một cuộc phỏng vấn ngắn với AP cho biết rằng đây là một tình huống ngoại lệ và khó hiểu, nhấn mạnh rằng không hề có cuộc tranh chấp nào giữa ông và ông Joseph.

Trong những tháng gần đây, các cuộc biểu tình tại Haiti đã biến thành bạo lực khi các nhà lãnh đạo đối lập bác bỏ kế hoạch tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý về hiến pháp của ông Moïse với các đề xuất sẽ củng cố chức vụ tổng thống của ông này.

Vài giờ sau vụ ám sát, đường phố thủ đô Port-au-Prince của Haiti bỗng trở nên vắng phương tiện giao thông công cộng và những người bán hàng rong hầu. Tiếng súng vang lên không ngừng trong thành phố, một lời nhắc nhở nghiệt ngã về sức mạnh ngày càng tăng của các băng nhóm đã khiến hơn 14.700 người phải di tản chỉ riêng vào tháng trước khi chúng đốt phá và lục soát các ngôi nhà trong cuộc chiến giành lãnh thổ.

Robert Fatton, một chuyên gia chính trị Haiti tại Đại học Virginia, bày tỏ quan ngại về năng lực đối phó với các băng nhóm của các lực lượng an ninh Haiti. Một sự can thiệp của nước ngoài với sự hiện diện quân sự kiểu Liên hợp quốc là một khả năng có thể xảy ra, chuyên gia này cho biết, đồng thời đặt ra câu hỏi về việc liệu ông Claude Joseph có tiếp tục nắm quyền hay không, điều quan trọng là ông này phải thành lập được một chính phủ đoàn kết dân tộc.

Về phần mình, ông Joseph bày tỏ ủng hộ một cuộc điều tra quốc tế về vụ ám sát và tin rằng các cuộc bầu cử dự kiến ​​vào cuối năm nay sẽ được tổ chức. “Mọi thứ đều trong tầm kiểm soát”, ông Joseph khẳng định.