Bỏ thói quen dùng tiền mặt ở nông thôn: Sẽ thí điểm các mô hình thanh toán 4.0

• Tăng cường phòng ngừa rủi ro trong hoạt động thanh toán thẻ
• Làm thế nào để thay đổi thói quen dùng tiền mặt thanh toán dịch vụ công?

Con số này cho thấy việc đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt với mục tiêu đến năm 2020, tiền mặt chỉ xuất hiện ở mức thấp hơn 10% trên tổng phương diện thanh toán là một mục tiêu nhiều thách thức.

Lo ngại an ninh, 90% dân số chi tiêu tiền mặt

Ông Phạm Tiến Nam, Phó Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam cho biết Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2020, tiền mặt trong tổng số phương tiện thanh toán thấp hơn 10%. Tuy nhiên, đây là mục tiêu hết sức thách thức, bởi tuy có 40% dân số đã có tài khoản ngân hàng, song vẫn còn tới 90% chi tiêu hằng ngày sử dụng tiền mặt, 99% sử dụng tiền mặt khi thanh toán các mặt hàng dưới 100 nghìn đồng và có tới gần 85% giao dịch tại ATM là giao dịch rút tiền.

“Người tiêu dùng trong nước nói chung và người nông dân ở khu vực nông thôn nói riêng thường sử dụng tiền mặt bởi phương thức thanh toán này rất nhanh, thuận tiện, không phức tạp và được chấp nhận ở mọi nơi. Ngoài ra, tiền mặt giúp họ dễ dàng quản lý ngân sách mà không lo phát sinh chi phí; đồng thời thanh toán bằng tiền mặt bảo đảm an toàn, riêng tư bởi không để lại dấu vết giao dịch và không lộ thông tin cá nhân”, ông Nam cho biết.

Lấy ví dụ từ lĩnh vực thuế, việc nộp thuế điện tử được triển khai từ năm 2014, với 95% doanh nghiệp đã đăng ký nộp thuế điện tử qua các ngân hàng thương mại, doanh thu thực tế từ nộp thuế điện tử tăng từ 55% lên 70% , tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vẫn có tâm lý thích nộp thuế trực tiếp hơn nộp qua tài khoản và tới sát hạn cuối mới đi nộp.

Tương tự, trong lĩnh vực thanh toán tiền điện, đến nay, mới có trên 4,5 triệu khách hàng thanh toán qua ngân hàng và các tổ chức trung gian, chiếm 18,47% số khách hàng sử dụng điện trên cả nước. Một trong những nguyên nhân là thói quen và tâm lý ngại thay đổi của đa số người dân.

Riêng đối với những vùng như nông thôn, miền núi, vùng sâu vùng xa, đại bộ phận người dân chưa có điều kiện tiếp cận với các dịch vụ và tiện ích thanh toán hiện đại. Thói quen tiêu dùng bằng tiền mặt đã ăn sâu, bén rễ vào tiềm thức của dân chúng, cho nên việc triển khai thanh toán không dùng tiền mặt gặp nhiều khó khăn.

Ngoài ra, hệ thống hạ tầng công nghệ kém cũng là rào cản: Cơ sở hạ tầng phục vụ thanh toán phân bổ chưa đều, hệ thống máy ATM, POS được lắp đặt chủ yếu ở khu vực thành phố và tập trung ở các siêu thị, trung tâm thương mại, nhà hàng, khách sạn…

Theo số liệu thống kê không chính thức, nếu không tính Agribank, số lượng điểm giao dịch của các NHTM  bình quân/1 đơn vị hành chính cấp huyện chỉ ở mức 2 -3 điểm giao dịch ở khu vực nông thôn (huyện, huyện đảo). Trong khi đó, con số này tại các quận/thành phố/thị xã xấp xỉ 40 điểm giao dịch, tức chênh lệch nhau 16,7 lần. Số liệu này đặc biệt thấp tại khu vực Trung du và Miền núi phía Bắc (0,7 điểm giao dịch/huyện) và khu vực Duyên hải miền Trung (1,3 điểm giao dịch/huyện).

Đấy là chưa kể việc khó mở tài khoản, cũng như việc tốn phí khi thanh toán không dùng tiền mặt, bao gồm phí chuyển tiền, phí làm thẻ, phí thường niên, phí in sao kê, phí chậm thanh toán, phí rút tiền mặt tại ATM, phí giao dịch… quy trình, thủ tục mở tài khoản còn phức tạp cũng là cản trở lớn khiến nhiều người ngần ngại khi sử dụng hình thức này.

Đặc biệt, một nguyên nhân căn bản gây khó khăn cho quá trình phát triển không dùng tiền mặt đến từ tâm lý lo ngại rủi ro khi sử dụng các dịch vụ thanh toán điện tử. Hiện nay có tới hơn 50% người dùng bày tỏ lo ngại về các vấn đề an ninh khi thực hiện các giao dịch điện tử thay vì sử dụng tiền mặt.

Áp dụng công nghệ 4.0

Phát biểu tại hội thảo, Phó Thống đốc NHNN Việt Nam Nguyễn Kim Anh cho biết NHNN đã tích cực đẩy mạnh các giải pháp nhằm phát triển thanh toán không dùng tiền mặt, đặc biệt là nghiên cứu áp dụng nhiều phương tiện thanh toán mới, hiện đại. “NHNN đã thí điểm một số mô hình thanh toán dựa trên sự hợp tác giữa các NHTM và một số tổ chức thông qua sử dụng phương thức thanh toán hiện đại nhưng dễ sử dụng phù hợp với địa bàn nông thôn, phù hợp với thanh toán không dùng tiền mặt vùng sâu vùng xa, biên giới hải đảo.

Bên cạnh đó, cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4 đã tạo ra nhiều cơ hội để phát triển thanh toán hiện đại, dễ sử dụng với chi phí thấp, phù hợp với địa bàn nông thôn. NHNN đang phối hợp với các đơn vị liên quan, đề xuất các chính sách phát triển, thích ứng với cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4”, Phó Thống đốc cho biết.

Được biết, NHNN đã chấp thuận triển khai thí điểm 3 mô hình: Dịch vụ chuyển tiền nhanh của NHTMCP Xăng dầu Petrolimex trên cơ sở hợp tác sử dụng mạng lưới các chi nhánh, cửa hàng xăng dầu của Petrolimex tại các khu vực nông thôn; dịch vụ chuyển tiền giá trị nhỏ của NHTMCP Ngoại thương Việt Nam trên cơ sở hợp tác sử dụng mạng lưới các đại lý viễn thông của Công ty cổ phần Di động trực tuyến (M_Service) ở khu vực nông thôn; dịch vụ chuyển tiền của NHTMCP Quân đội trên cơ sở hợp tác sử dụng mạng lưới của Tổng Công ty Viễn thông Quân đội (Viettel) ở địa bàn nông thôn, miền núi, hải đảo.

Vụ Thanh toán (NHNN) cho biết đã xây dựng và triển khai Đề án thí điểm một số hình thức thanh toán không dùng tiền mặt ở khu vực nông thôn, qua đó sử dụng các phương thức thanh toán hiện đại nhưng dễ sử dụng, phù hợp với địa bàn nông thôn.

Tính đến cuối quý I-2018, các mô hình thí điểm trên đã xây dựng được trên 72.000 điểm cung cấp dịch vụ thanh toán, chuyển tiền trên toàn quốc, phục vụ cho khoảng 7 triệu lượt khách hàng bao gồm cả các khách hàng chưa có tài khoản tại ngân hàng.

Hiện tại, NHNN đang phối hợp một số đơn vị liên quan xây dựng Chiến lược tài chính toàn diện nhằm đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, tăng cường đổi mới sáng tạo trong thiết kế và phân phối sản phẩm theo hướng đơn giản, tiện lợi, dễ sử dụng, giảm chi phí, phù hợp với nhu cầu và khả năng chi trả của người dân và doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, doanh nghiệp siêu nhỏ, dân cư nông thôn, vùng sâu, vùng xa, người có thu nhập thấp, người yếu thế…