Thực hư thông tin "người Việt gửi 7,3 tỷ USD ra nước ngoài"

• Ngân hàng Nhà nước tăng tỷ giá trung tâm phiên giao dịch đầu năm
• Ngân hàng Nhà nước mua lại GPBank với giá 0 đồng
• Ngân hàng nhà nước mua lại OceanBank giá 0 đồng

Thông tin về số liệu 7,3 tỷ USD gửi ra nước ngoài được công bố tại Báo cáo Kinh tế vĩ mô quý I/2016 của Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR) mới đây. 

Cụ thể, trong phần Cân đối kinh tế vĩ mô, VEPR cho rằng có bất ổn trong cán cân thanh toán. Viện nghiên cứu này dẫn số liệu thống kê đến quý III/2015 cho thấy cán cân thanh toán đã có những diễn biến bất thường sau sự kiện Trung Quốc phá giá đồng CNY trong tháng 8.

Cán cân tổng thể chuyển từ trạng thái cân bằng sang thâm hụt lớn 6,6 tỷ USD, chủ yếu do cán cân tài chính đổi chiều. Đáng lưu ý, hai cấu phần quan trọng nhất của cán cân tài chính là dòng vốn đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài không có sự biến động đáng kể. 

“Tuy nhiên, một nhân tố mới xuất hiện là dòng vốn đầu tư khác mà cấu phần chủ yếu là tiền gửi ở nước ngoài, vốn không đáng kể ở những giai đoạn trước, gia tăng đột biến lên mức 7,3 tỷ USD. Đây là diễn biến bất thường cần phải tiếp tục theo dõi xu hướng, giải thích và dự báo xu hướng chặt chẽ. Cũng cần lưu ý là trong cùng giai đoạn trên, trạng thái ngoại hối của hệ thống ngân hàng thương mại (NHTM) không có biến động quá lớn. Theo giả thuyết của chúng tôi, diễn biến bất thường này, một phần, có thể xem như tình trạng “bẫy thanh khoản” với ngoại tệ của hệ thống ngân hàng. 

Lãi suất huy động và cho vay USD vốn ở mức thấp, cộng với kỳ vọng tỷ giá USD/VND tăng lên sau sự kiện Trung Quốc phá giá, khiến thị trường không tìm được mức lãi suất cho vay ngoại tệ cân bằng. Hệ quả là, NHTM không tìm được đầu ra cho dòng vốn tiết kiệm ngoại tệ nên gửi tiền không kỳ hạn/kỳ hạn ngắn ở ngân hàng nước ngoài là giải pháp sinh lợi tối ưu nhất”- báo cáo nhận định.

Nếu giả thuyết là đúng, VEPR cho rằng dòng tiền gửi ở nước ngoài có thể tiếp tục gia tăng trong các giai đoạn sau do chính sách hạ lãi suất huy động USD về 0%/năm (quyết định ngày 25-9-2015 của Thống đốc NHNN) và hạn chế đối tượng vay vốn ngoại tệ. 

Việc đưa lãi suất huy động về 0%/năm đã triệt tiêu động lực tiết kiệm ngoại tệ có kỳ hạn, do đó phần lớn các khoản tiền gửi ngoại tệ sẽ ở dưới dạng không kỳ hạn. Các NHTM sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc cân đối thanh khoản ngoại tệ và cung ứng các khoản vay ngoại tệ cho doanh nghiệp, và do đó tiếp tục lựa chọn giải pháp gửi tiền ở nước ngoài...

Trước thông tin này, ông Tô Huy Vũ, Vụ trưởng Vụ Dự báo Thống kê, NHNN cho rằng đúng là có con số 7,3 tỷ USD, nhưng số liệu này là số liệu được phản ánh trong hạng mục Đầu tư khác ròng trên bảng cán cân thanh toán quý III/2015 mà NHNN đã công bố. Tuy nhiên, con số này không chỉ bao gồm tiền gửi ra nước ngoài, mà còn bao gồm khoản vay trả nợ nước ngoài ngắn, trung, dài hạn của nền kinh tế.

Thông tin thêm về lượng tiền gửi ở nước ngoài của các NHTM, ông Vũ cho biết, theo số liệu thống kê cán cân thanh toán trong quý III/2015, tiền gửi ở nước ngoài của các NHTM tăng thêm 5,9 tỷ USD. Do hệ thống ngân hàng là trung gian tài chính, nên số liệu này biến động thường xuyên, liên tục và phản ánh đúng diễn biến của nền kinh tế trong nước. 

Ngoài hạng mục tiền và tiền gửi của các tổ chức tín dụng, trên bảng cán cân thanh toán còn có hạng mục tiền và tiền gửi của khu vực khác (các doanh nghiệp, các tổ chức tài chính khác…). Trong quý III/2015, tiền và tiền gửi của khu vực khác là 2 tỷ USD, không có biến động bất thường so với các quý trước.

“Trong quý III/2015, số liệu này tăng mạnh chủ yếu do xu hướng găm giữ ngoại tệ của doanh nghiệp và dân cư tăng lên trước sự kiện đồng nhân dân tệ bị phá giá mạnh trong tháng 8-2015, và những đồn đoán về việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ sớm tăng lãi suất đã gia tăng sức ép đối với tỷ giá VND/USD. 

Khi tiền gửi ngoại tệ của khu vực tổ chức kinh tế và dân cư tăng mạnh, thì việc các NHTM mang ngoại tệ ra gửi ở nước ngoài trong bối cảnh tín dụng ngoại tệ giảm là diễn biến hết sức bình thường trong hoạt động ngân hàng. 

Một số ý kiến cho rằng đây là do tác động của chính sách lãi suất tiền gửi 0% là không phải, vì diễn biến này là của quý III/2015 trong khi lãi suất tiền gửi 0% bắt đầu thực hiện đối với tổ chức kinh tế từ 28-9, và đối với dân cư từ 18-12-2015. 

Cũng cần nói thêm rằng, sau khi NHNN có phản ứng nhanh nhạy về chính sách tỷ giá, thị trường ổn định trở lại thì sang quý IV/2015, tâm lý thị trường được giải tỏa, lượng tiền gửi ra nước ngoài của các ngân hàng chỉ tăng thêm có 369 triệu USD", ông Tô Huy Vũ chia sẻ.

Riêng về “bẫy thanh khoản” ngoại tệ đối với nền kinh tế mà nhiều chuyên gia lo ngại, ông Vũ cho rằng hệ thống ngân hàng là trung gian tài chính, khi huy động tiền gửi ngoại tệ của tổ chức kinh tế và dân cư, nếu phần sử dụng ở trong nước ít hơn thì họ tăng tiền gửi ở nước ngoài là chuyện hết sức bình thường. 

Các ngân hàng chỉ để một phần ngoại tệ tiền mặt để phục vụ các nhu cầu của dân cư, còn lại đầu tư dưới hình thức nào phải phù hợp với quy định của pháp luật về quản lý ngoại hối. Việc gửi tiền ở nước ngoài là để đảm bảo tính thanh khoản cao, có thể sử dụng bất cứ khi nào nhằm đáp ứng nhu cầu thanh toán của doanh nghiệp và người dân.