Bàn giải pháp “hạ nhiệt” giá phân bón
Trước thực trạng giá phân bón tăng “phi mã” 70-80%, sau động thái kiến nghị Chính phủ thanh tra toàn diện hoạt động sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu phân bón, ngày 11/8, liên Bộ Công Thương- Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) đã họp trực tuyến nhằm tháo gỡ khó khăn với các địa phương và doanh nghiệp sản xuất phân bón phía Nam.
Theo liên Bộ, năng lực sản xuất và nhập khẩu phân bón đều tăng, không có chuyện cung-cầu đứt gãy, không thiếu hàng, không có đầu cơ găm hàng. Tuy nhiên, tại sao giá phân bón trên thị trường vẫn tăng mạnh và chưa có dấu hiệu giảm nhiệt?
Giá tăng không phải do thiếu hàng
Ông Nguyễn Văn Thanh, Cục trưởng Cục Hóa Chất (Bộ Công Thương) cho biết, năm 2020 nhu cầu sử dụng phân bón các loại là 10,23 triệu tấn. Để đáp ứng nhu cầu, nhiều nhà máy chạy tối đa công suất, 6 tháng đầu năm đạt trên 4 triệu tấn, tăng 284.000 tấn so với cùng kỳ. Theo đó, lượng xuất khẩu giảm, trong đó tháng 5 giảm 25% so với tháng 4 và tháng 6 giảm 15,5% so với tháng 5.
Về giá, theo ông Thanh, sau thời gian tăng giá kỷ lục vào cuối năm 2018, giá phân bón đã liên tục giảm và chạm đáy vào tháng 7/2020. Từ tháng 7/2020 đến nay, giá phân bón bắt đầu phục hồi và có chiều hướng tăng cao trong những tháng gần đây.
“Giá phân bón tăng là do giá nông sản trên thế giới liên tục tăng trong thời gian qua (điển hình là giá gạo), kết hợp với tình hình thời tiết thuận lợi đã thúc đẩy sản xuất nông nghiệp phát triển, gia tăng nhu cầu phân bón. Bên cạnh đó, nhiều nguyên liệu đầu vào tăng là nguyên nhân chính khiến giá phân bón tăng. Bên cạnh đó là vấn đề vận chuyển, logistics. Nhiều doanh nghiệp (DN) đã có hàng nhưng không vận chuyển được khiến giá tăng cao", ông Thanh lý giải.
Ở góc độ khác, tác động của dịch COVID-19, nhiều tỉnh, TP khu vực phía Nam thực hiện giãn cách nên vấn đề lưu thông hàng hóa, vận chuyển khó khăn, dẫn đến các loại chi phí đều tăng lên làm cho giá phân bón cũng vì thế mà tăng cao.
Về tình hình sản xuất phân bón trong nước, ông Hoàng Trung, Cục trưởng Cục Bảo vệ Thực vật (Bộ NN&PTNT) cho hay, trong khoảng 5 năm trở lại đây, Việt Nam cơ bản tự chủ được mặt hàng phân bón. Nhu cầu sử dụng phân bón trong nước không tăng trong những năm gần đây. Thống kê mới nhất từ Bộ NN&PTNT cho thấy, cả nước hiện có 841 nhà máy sản xuất phân bón, với công suất gần 30 triệu tấn/năm. Như vậy, công suất sản xuất của Việt Nam gấp 3 lần so với nhu cầu tiêu thụ. 7 tháng đầu năm, các nhà máy trong nước đã sản xuất được 2,5 triệu tấn phân bón, tăng gần 200 triệu tấn so với cùng kỳ năm trước.
Năm 2020, Việt Nam nhập khẩu 3,97 triệu tấn phân bón. Tiếp đó, chỉ 7 tháng đầu năm 2021, lượng nhập khẩu đã là 3,1 triệu tấn, tăng 6.700 tấn so với cùng kỳ năm trước. “Số liệu trên cho thấy, năng lực sản xuất và nhập khẩu đều tăng và không có chuyện đứt gãy cung-cầu, khi nguồn cung phân bón còn dư”, ông Hoàng Trung khẳng định.
Từ góc độ DN, ông Bùi Thế Chuyên, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Hóa Chất Việt Nam (Vinachem) khẳng định, nguồn cung phân bón không thiếu so với nhu cầu. Tuy nhiên, do giá thế giới biến động tác động lớn đến chi phí giá thành sản xuất làm tăng giá bán sản phẩm.
“Nếu nói giá phân bón tăng do bất cập cung cầu là không phải. Trong khi chi phí sản xuất 7 tháng đầu năm tăng rất cao như lưu huỳnh 170%, amoniac tăng gấp 2 lần… khiến giá đầu vào tăng; thuế GTGT không được khấu trừ; chi phí vận chuyển và do phải đối phó với tình hình dịch bệnh như triển khai 3 tại chỗ, đều khiến chi phí tăng,” ông Chuyên nói.
Đồng tình với nguyên nhân tăng giá do tác động của giá thế giới, nhưng đại diện Sở NN&PTNT An Giang vẫn không thấy thuyết phục khi cho rằng giá phân bón tăng quá nhanh, nên cần sự giải thích cho rõ và đầy đủ. Ví dụ giá ure lên tới hơn 11.000 đồng/kg nhưng chưa đủ cơ sở giải thích vì sao giá tăng như vậy, nên chúng tôi mong muốn làm rõ cơ sở tăng giá. An Giang chưa có hiện tượng đầu cơ và thiếu nguồn cung ứng, vấn đề giá tăng thì chưa lý giải được vì sao.
Ưu tiên dành phân bón cho sản xuất trong nước
Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh khẳng định từ cuối quý 1, khi diễn biến giá phân bón có chiều hướng tăng, có tình trạng nguồn cung ở một số nơi thiếu hụt cục bộ do ảnh hưởng của khâu vận chuyển, chi phí tăng cao… Bộ Công Thương đã yêu cầu các DN sản xuất trong nước giảm xuất khẩu, ưu tiên phân bón phục vụ cho nhu cầu trong nước và thực tế các DN đã giảm mạnh xuất khẩu phân bón trong thời gian vừa qua.
Theo Thứ trưởng Trần Quốc Khánh, phân bón là mặt hàng thuộc diện bình ổn giá, nhưng việc bình ổn sẽ rất khó khăn khi nguyên nhân tăng giá chủ yếu là do giá nguyên liệu tăng. Việc áp dụng các quy định hành chính vào thị trường khi Việt Nam đã có những cam kết quốc tế càng khó khả thi.
Do đó, quan điểm hai ngành công thương và nông nghiệp sẽ cùng thống nhất giải pháp để có đề xuất gửi Chính phủ. Đồng thời, đề nghị DN sản xuất tiếp tục cung cấp đầy đủ nguồn hàng cho thị trường, hợp lý hóa chi phí và cố gắng có giá bán thấp hơn giá nhập khẩu, ưu tiên dành phân bón cho sản xuất nông nghiệp trong nước và không xuất khẩu.
Ông Bùi Thế Chuyên, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Hóa chất Việt Nam cho rằng, dù Bộ Công Thương đã có đề nghị các hiệp hội, ngành hàng giảm chi phí logistics, cảng biển, lưu kho… song vẫn cần có các giải pháp hỗ trợ từ Chính phủ nhằm ổn định thị trường phân bón trong nước.
Về dài hạn, một số DN sản xuất phân bón đề xuất giải pháp để tập trung giảm chi phí sản xuất bằng việc điều hành trong nước như: Tiếp tục nghiên cứu chính sách thuế VAT với phân bón, hay bình ổn được giá nguyên liệu sản xuất trong nước. Bộ NN&PTNT, Bộ Công Thương cũng khuyến nghị các DN tiếp tục sản xuất tối đa công suất thiết kế để không xảy ra tình huống khan hàng dẫn đến tăng giá phân bón trong các mùa vụ tới.
Về khâu lưu thông, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh đề nghị, tất cả các DN sản xuất phân bón phải chủ động các giải pháp đảm bảo lưu thông, đưa phân bón đến với các khu vực cần để đảm bảo cho vụ Đông-Xuân sắp tới. Theo ông Khánh, thời gian qua, Bộ Công Thương đã chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường tăng cường công tác quản lý thị trường phân bón, chống các hành vi gian lận thương mại, đầu cơ, tích trữ, đẩy giá phân bón lên cao và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.