Giải tỏa ùn tắc bằng xuất khẩu chính ngạch
Tình trạng ùn ứ hàng hoá tại các cửa khẩu biên giới phía Bắc trong những ngày qua lại tiếp diễn, đặc biệt, số xe chở hàng hoá chờ xuất khẩu tại Lạng Sơn vẫn tiếp tục tăng.
Trong khi đó, hiện nay Trung Quốc vẫn kiên trì chính sách “Zero COVID”, từ đó áp dụng các biện pháp mạnh chưa từng có để phòng, chống dịch bệnh, theo đó, một số cửa khẩu, lối mở với Việt Nam đã bị tạm thời dừng hoạt động.
Linh hoạt phương thức giao nhận hàng hóa
Ngày 25/2, phía Trung Quốc đã thông báo tạm dừng thông quan qua Cửa khẩu quốc tế Tà Lùng, tỉnh Cao Bằng. Quyết định này được phía Trung Quốc đưa ra sau khi phát hiện một lái xe trung chuyển người Việt Nam dương tính với SARS-CoV-2. Như vậy, với việc Cửa khẩu quốc tế Tà Lùng tạm dừng thông quan, hiện không còn cửa khẩu nào ở Cao Bằng có hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa. Trước đó, khu vực Lào Cai cũng là địa bàn mà phía chính quyền Hà Khẩu (Trung Quốc) tạm ngừng nhận hàng xuất khẩu của Việt Nam từ 17/2 đến nay.
Theo báo cáo của Sở Công Thương các tỉnh biên giới phía Bắc, đến 8h ngày 24/2, tổng số xe chờ xuất khẩu tại các cửa khẩu biên giới là 3.728 xe, trong đó, tại Lạng Sơn là 1.764 xe, Quảng Ninh là 1.584 xe, Lào Cai là 300 xe, Cao Bằng là 80 xe.
Bà Đoàn Thu Hà, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn cho biết, số xe chở hoa quả tại các cửa khẩu của tỉnh Lạng Sơn đang chiếm 70%. Với năng lực thông quan 90-100 xe/ngày, phải mất 15-20 ngày mới thông quan hết lượng xe này. Hiện Lạng Sơn đã có yêu cầu các địa phương tạm dừng đưa xe lên cửa khẩu, song vẫn có 50-70 xe lên cửa khẩu mỗi ngày với lý do đi qua Lạng Sơn để mang đến các địa phương như Cao Bằng nhằm tiêu thụ nội địa.
Khi chưa tiêu thụ được, nhiều xe cũng dừng ở Lạng Sơn. Việt Nam hiện đang có lượng trái cây rất phong phú, trong khi phía Trung Quốc vẫn đang là mùa đông, rất cần nhập khẩu trái cây, nên dù lái xe có chờ thì sau khi thông quan, họ vẫn bán được hàng, vẫn có lợi nhuận. Nhiều thương lái Trung Quốc vẫn đề nghị lái xe mang hàng lên biên giới, dẫn đến tình trạng các xe duy trì chở hàng về khu vực này, dù địa phương liên tục khuyến cáo.
Theo Ban quản lý kinh tế cửa khẩu Đồng Đăng – Lạng Sơn, từ ngày 23/2, Lạng Sơn đã thí điểm hình thức giao nhận hàng hoá không tiếp xúc bằng cách hàng hóa lên cửa khẩu, cắt container để phía bạn đưa về và khử khuẩn bên cửa khẩu phía bạn. Nếu làm theo cách này, năng lực thông quan hàng hóa của 2 cửa khẩu Tân Thanh và Hữu Nghị có thể lên tới 350 xe/ngày. Với cách làm này, 2 bên thống nhất áp dụng từ ngày 1/3/2022.
Theo ông Cao Tường Huy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh cho biết, từ Tết Nguyên đán đến nay, phía bạn đã tạm dừng thông quan 5 lần. Luỹ kế từ 1/1/2022 đến nay phía bạn đã dừng thông quan 9 lần với lý do có virus SARS-CoV-2 trên sản phẩm, nên tình trạng ùn ứ xe nông sản, hàng hóa vẫn diễn ra.
Trên địa bàn Quảng Ninh, hiện nay, Trung Quốc đã rào toàn bộ đường biên giới, chỉ cho phép xuất nhập khẩu hàng hoá chính ngạch và qua các lối mở hai bên thống nhất với nhau. Bên cạnh đó, vướng mắc lớn vẫn là việc chưa thống nhất quy định giữa 2 nước về công nhận kết quả xét nghiệm SARS-CoV-2 và khử khuẩn hàng hóa.
Thiết lập “vùng xanh” cửa khẩu
Để giải quyết ùn tắc, giải pháp quan trọng thời điểm này được Bộ Công Thương đề xuất là phải thực hiện phương châm “an toàn để xuất khẩu, xuất khẩu phải an toàn”. Theo đó, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh đề xuất, UBND các tỉnh Lạng Sơn, Quảng Ninh, Cao Bằng và Lào Cai có thể bố trí bãi tập kết phương tiện gần cửa khẩu, sau đó hợp tác với phía Trung Quốc để tiến hành khử khuẩn cho hàng hóa và phương tiện cũng như lấy mẫu xét nghiệm SARS-CoV-2 cho lái xe (trong trường hợp cần thiết) tại các bãi này.
Quy trình hợp tác giao nhận này có thể cải thiện đáng kể hoạt động thông quan tại các cửa khẩu biên giới, hạn chế tối đa nguy cơ ùn tắc. Bởi, nếu phát hiện phương tiện, hàng hóa, lái xe nhiễm SARS-CoV-2 bên phía Trung Quốc thì theo quy định, Trung Quốc sẽ phải ngừng hoạt động thông quan để khử khuẩn toàn bộ khu vực cửa khẩu, đôi khi mất tới 1-2 ngày. Trong khi đó, nếu phát hiện phương tiện, hàng hóa, lái xe nhiễm SARS-CoV-2 trên đất Việt Nam thì chỉ cần không cho phương tiện đó ra cửa khẩu là đủ.
Tại cuộc họp trực tuyến với các bộ, địa phương liên quan về tình hình xử lý hàng hóa ùn tắc tại các cửa khẩu biên giới phía Bắc chiều 25/2, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành cho rằng, những chính sách đã triển khai thời gian qua là kịp thời nhưng chưa giải quyết tận gốc của vấn đề, chưa khắc phục triệt để tình trạng ùn tắc hàng hoá, trong đó đa số là nông sản, tại các khu vực cửa khẩu.
Phó Thủ tướng nhất trí với đề xuất của Bộ Công Thương và các bộ, ngành, địa phương tại cuộc họp; yêu cầu UBND các tỉnh Lạng Sơn, Quảng Ninh, Cao Bằng và Lào Cai “khẩn trương huy động lực lượng tại chỗ, phối hợp với các cơ quan hữu quan của Trung Quốc để thiết lập mô hình vùng xanh chung của hai nước”.
Theo đó, cần bố trí bãi tập kết phương tiện gần cửa khẩu, sau đó hợp tác với phía Trung Quốc để cùng tiến hành khử khuẩn cho hàng hóa và phương tiện cũng như lấy mẫu xét nghiệm cho lái xe. Các phương tiện và lái xe đã được 2 bên xác nhận âm tính có thể đi thẳng qua biên giới để vào bãi sang tải, không phải qua khử khuẩn hoặc xét nghiệm lần 2. Đây là giải pháp được đánh giá phù hợp, có thể rút ngắn đáng kể thời gian thông quan so với hiện nay.