Khốn đốn cảnh bán điều non trả nợ
Câu chuyện bán điều non, vay tiền lãi suất cao, cầm cố đất, bán đất… của người dân vùng nông thôn, đặc biệt trong vùng đồng bào các dân tộc thiểu số (DTTS) trên địa bàn tỉnh Bình Phước vẫn còn phức tạp.
Bà Ché, người Stiêng (thôn Bù Rên, xã Bù Gia Mập, huyện Bù Gia Mập), đau buồn về 11ha điều của gia đình đã bị sang nhượng lại cho người khác. Bà cho biết, trước đây bà ủy quyền cho một người khác đi vay nợ ngân hàng để có tiền trồng tiêu và chi tiêu hàng ngày. Do không biết tính toán làm ăn nên để có tiền trả lãi, bà đã phải vay nóng thêm từ bên ngoài. Thời gian trôi qua, nợ chồng nợ nên bà đành phải sang nhượng lại 11ha rẫy của gia đình để gán nợ. Tài sản duy nhất của gia đình bà Ché chỉ là căn nhà đang ở, sổ đỏ đang bị cầm cố 300 triệu đồng trong ngân hàng.
Gần nhà bà Ché là trường hợp chị Chơi, người Stiêng. Với khoản nợ 150 triệu đồng mà bản thân cũng không nhớ rõ vay từ lúc nào. Lãi mẹ đẻ lãi con, số tiền giờ đã lên 220 triệu đồng. Không vườn rẫy, công việc thiếu ổn định, bí quá nên mới đây gia đình chị Chơi đành ngậm ngùi gán ngôi nhà cùng mảnh vườn đang ở với diện tích gần 1.500m2 để trả nợ.
Tương tự, ông Điểu Tin, người S'tiêng (thôn Bình Hà, xã Đa Kia, huyện Bù Gia Mập) có 2ha điều. Do điều thất mùa không trả được khoản nợ trước đó nên anh đành mang bán 2ha điều già bán non để lấy tiền tiêu xài. Hay gia đình anh Điểu Brôn, người Stiêng ở cùng thôn cũng rơi vào hoàn cảnh dở khóc dở cười. Do gia đình gặp khó khăn nên ông Điểu Brôn phải đi vay nóng 6.000.000 đồng, lãi suất 100.000 đồng/tháng để trang trải cuộc sống chờ đến khi thu hoạch điều để bán trả nợ. Nào ngờ điều thất mùa không trả nợ nổi nên anh Điểu Brôn phải cắn răng bán non 1,5ha điều hơn 17 năm tuổi cho chủ nợ thu trong vòng 5 năm để trả nợ.
Ông Điểu Huỳnh (ngụ thôn Khắc Khoan, xã Phú Nghĩa, huyện Bù Gia Mập) vay tiền của ông Bùi Đức Dương, ngụ cùng xã số tiền 60 triệu đồng, thời hạn 20 ngày và mượn giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ) của người anh em cột chèo Điểu Mum để thế chấp. Đến hẹn không thể trả nợ, ông Dương mời ông Huỳnh lên “giải quyết” bằng cách ký vay tiền 280 triệu đồng. Nhận thấy không đủ khả năng trả nợ, ông Huỳnh đã làm đơn tố cáo ông Dương lên cơ quan chức năng về hành vi cho vay nặng lãi. Tuy nhiên, khi cơ quan chức năng vào cuộc thì không có cơ sở để giải quyết.
Theo Ban Dân tộc tỉnh Bình Phước, qua thống kê, trong năm 2022, số hộ người DTTS bán điều non 90 hộ/406,7ha, số tiền 13.480 triệu đồng (năm 2021 là 485 hộ). Thời gian bán điều non từ 1 đến 15 năm. Số hộ người DTTS cầm cố đất sản xuất: 21 hộ/32ha, số tiền không xác định (năm 2021 là 21 hộ). Số hộ người DTTS sang nhượng (mua bán) đất ở: 95 hộ/60,679ha, số tiền 35.628 triệu đồng (năm 2021 là 9 hộ). Số hộ người DTTS sang nhượng (mua bán) đất sản xuất: 208 hộ/196ha, số tiền 40.692 triệu đồng (năm 2021 là 42 hộ). Trước thực trạng các đối tượng lợi dụng sự thiếu hiểu biết để lừa gạt nhằm chiếm đoạt tài sản người dân, các cơ quan chức năng đã triển khai tiếp nhận, điều tra, khởi tố vụ án. Tuy nhiên, việc tổ chức, xử lý liên quan đến hành vi cho vay nặng lãi, lừa đảo cầm cố đất, môi giới bán điều non trong vùng đồng bào DTTS vẫn còn hạn chế.
Theo báo cáo của cơ quan chức năng, giai đoạn 2017 đến năm 2020, Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh chỉ thụ lý, giải quyết 5 vụ án liên quan đến giao dịch bán điều non, 50 vụ liên quan đến hợp đồng chuyển nhượng đất. Công an tỉnh đã khởi tố 2 vụ án, 2 đối tượng cho vay nặng lãi trong giao dịch dân sự liên quan đến hành vi cho vay nặng lãi đối với 9 hộ dân đồng bào DTTS trên địa bàn huyện Đồng Phú…
Ông Lý Trọng Nhân - Trưởng ban Dân tộc tỉnh Bình Phước cho biết, nguyên nhân dẫn đến tình trạng bán điều non, cầm cố đất những năm gần đây do tốc độ tăng trưởng kinh tế của vùng DTTS còn chậm so với mặt bằng chung của tỉnh. Một bộ phận đồng bào dân tộc thiểu số cuộc sống còn khó khăn nhưng vay nợ để mua sắm, làm nhà đẹp, mua xe, tổ chức cưới hỏi linh đình,... sau đó không có tiền để trả nợ buộc phải cầm cố đất, vườn để trả nợ hoặc bị lấy đất để trừ nợ.
Theo ông Nhân, để ngăn chặn tình trạng bán điều non, vay tiền lãi suất cao, cầm cố đất, bán đất trong vùng đồng bào DTTS, giải pháp hữu hiệu nhất là tuyên truyền về hình thức, thủ đoạn của các đối tượng cho vay nặng lãi, môi giới đất, bán đất, bán điều non để đồng bào DTTS nâng cao nhận thức.
Trong đó, cần phát huy vai trò hạt nhân của đội ngũ già làng, người có uy tín trong đồng bào DTTS trong công tác thông tin, tuyên truyền giáo dục pháp luật đối với cộng đồng người DTTS trên địa bàn nơi già làng, người có uy tín sinh sống. Cơ quan chức năng sớm thực hiện điều tra truy tố, khởi tố xét xử công khai vụ án và đối tượng cho vay nặng lãi trong giao dịch dân sự để răn đe các đối tượng lợi dụng sự thiếu hiểu biết của người DTTS để lừa đảo chiếm đoạt tài sản.