Không hạ chuẩn nhưng cũng không làm tăng thủ tục khi cho vay ưu đãi

Được kỳ vọng là “phao cứu sinh” cho doanh nghiệp (DN), gói hỗ trợ lãi suất 2% theo Nghị định 31/2022/NĐ-CP đang là tâm điểm chú ý của thị trường tài chính. Với “vốn mồi” 40.000 tỷ để hỗ trợ tiền lãi vay, dư nợ của gói vay bình quân từ khi triển khai Nghị định tới hết năm 2023 sẽ lên tới khoảng 2 triệu tỷ đồng - một con số không nhỏ nguồn vốn giá rẻ đối với các khoản vay của DN, hợp tác xã, hộ kinh doanh, góp phần ổn định chi phí sản xuất kinh doanh và bình ổn giá cả thị trường. Tuy nhiên, kỳ vọng nhiều, nhưng băn khoăn cũng không ít như tính hiệu quả của nguồn vốn; cơ chế, chính sách nào để không bị trục lợi? DN, hộ kinh doanh thì thấp thỏm liệu mình có được vay vốn hay không, còn với ngân hàng thì quyền lợi không đi đôi với trách nhiệm lớn lao, nặng nề…

Những băn khoăn này, đã được Phó Thống đốc Thường trực Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam Đào Minh Tú chia sẻ với chuyên mục Trò chuyện Chủ Nhật.

PV: Thưa ông, khi mà phần lớn các DN hoạt động trên thị trường sống dựa vào vốn ngân hàng, đặc biệt trong bối cảnh các kênh huy động vốn khác như thị trường chứng khoán, trái phiếu đang gặp khó khăn, nguồn vốn giá rẻ này liệu có “phủ sóng” được các DN khát vốn trong cả nước?

Ông Đào Minh Tú: Trước tiên phải khẳng định rằng, gói hỗ trợ lãi suất không phải là gói từ thiện an sinh xã hội, và sẽ không phải dành cho tất cả mọi đối tượng khách hàng. Nghị định 31 đã quy định rõ, đối tượng được hỗ trợ vốn vay là các DN, hợp tác xã, hộ kinh doanh thuộc ngành hàng không, vận tải kho bãi, du lịch, dịch vụ lưu trú, ăn uống, giáo dục và đào tạo, nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản, công nghiệp chế biến, chế tạo, xuất bản phần mềm, lập trình máy tính và hoạt động liên quan, hoạt động dịch vụ thông tin, trong đó có hoạt động xây dựng phục vụ trực tiếp cho các ngành trên nhưng không bao gồm hoạt động xây dựng cho mục đích kinh doanh bất động sản. Ngoài ra, các dự án xây dựng nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân, cải tạo chung cư cũ thuộc danh mục dự án do Bộ Xây dựng tổng hợp, công bố cũng được hỗ trợ lãi suất. Khách hàng được hỗ trợ lãi suất vẫn phải đáp ứng các điều kiện cho vay thương mại thông thường.

Việc triển khai chính sách hỗ trợ lãi suất 2% sẽ tạo hiệu ứng tích cực hơn cho việc từng bước ổn định khôi phục sản xuất kinh doanh của DN, hợp tác xã, hộ kinh doanh, giúp họ mạnh dạn hơn trong đầu tư và phát triển. Đồng thời, việc triển khai chính sách này cũng đặt thêm nhiệm vụ khá lớn và trách nhiệm khá nặng nề cho ngành ngân hàng trong việc triển khai chính sách, bảo đảm nguồn cung ứng vốn.

PV: Thế có nghĩa nếu không thuộc trong nhóm đối tượng trên, DN dù khó khăn cũng sẽ không được hỗ trợ?

Ông Đào Minh Tú: Những DN ngoài nhóm đối tượng trên mặc dù không được hỗ trợ lãi suất theo chương trình 2% lần này nhưng họ vẫn có thể là đối tượng được hỗ trợ từ những chương trình khác của Chính phủ. Hơn lúc nào hết, kể từ khi đại dịch COVID-19 nổ ra ở nước ta đến nay, Quốc hội và Chính phủ ta có rất nhiều chính sách, cơ chế cho rất nhiều đối tượng, kể cả doanh nghiệp và người dân gặp nhiều khó khăn để ổn định cuộc sống và tiếp tục ổn định và từng bước khôi phục sản xuất kinh doanh. Về phía ngành ngân hàng, hiện nay các ngân hàng thương mại vẫn đang triển khai cùng lúc nhiều gói vay với lãi suất ưu đãi, vì thế các DN cần vay vốn hãy tìm hiểu kỹ quy định của từng gói vay, đối chiếu các tiêu chí để xem mình đáp ứng được các tiêu chí nào phù hợp, từ đó tìm kiếm nguồn vốn cho hợp lý.

PV: Thực ra trong nhóm DN được vay vốn kể trên cũng sẽ có nhiều DN không đáp ứng đủ tiêu chí, đặc biệt là nhóm DN nhỏ và vừa hay các hộ gia đình không có đăng ký kinh doanh. Dù không phải là “làm từ thiện”, song tính hiệu quả của gói hỗ trợ là rất quan trọng. Vậy làm sao để trúng, đúng và không bỏ sót, thưa ông?

Ông Đào Minh Tú: Gói hỗ trợ lãi suất được cho vay thông qua các ngân hàng thương mại và tất cả các khoản cho vay phải đáp ứng các điều kiện tín dụng một cách bình thường, đối tượng được vay là những khách hàng có khả năng trả nợ, có khả năng phục hồi. Nền kinh tế hiện nay có rất nhiều gói hỗ trợ, việc cân đối, xử lý các nguồn lực nào, cho đối tượng nào, Nghị quyết 43 của Quốc hội đã xác định tổng thể và Nghị quyết 11 của Chính phủ đã xác định rất rõ.

Cần phải nói thêm là mặc dù gói hỗ trợ lãi suất 2% là từ ngân sách nhà nước, song đây chỉ là một chính sách trong ngắn hạn trong 2 năm và hữu hạn trong phạm vi 40.000 tỷ, lượng tín dụng ưu đãi chảy ra thị trường tương ứng khoảng 1 triệu tỷ đồng bình quân/năm (hoặc có thể lớn hơn tùy thuộc vào khả năng hấp thụ của nền kinh tế), tương đương khoảng 9% tổng dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế thời điểm hiện tại. Ước tính các ngân hàng sẽ dành khoảng 800.000 tỉ đồng dư nợ cho vay hỗ trợ lãi suất trong năm nay cho người dân và DN đủ điều kiện. Trong năm 2023, dư nợ dự kiến được hỗ trợ lãi suất vào khoảng 1,2 triệu tỉ đồng. Quan điểm chỉ đạo của NHNN là các ngân hàng thương mại không được làm tăng thêm thủ tục, nhưng cũng không thể hạ chuẩn cho vay, vì nguồn tiền cho vay là tiền huy động từ người dân, từ nền kinh tế nên ngân hàng phải chịu trách nhiệm với nguồn vốn này. Nếu xảy ra nợ xấu, chính các ngân hàng sẽ là người chịu hậu quả đầu tiên, sau đó sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến toàn nền kinh tế. Tất nhiên việc sử dụng vốn vay và được ưu đãi lãi suất mà không đúng mục đích, đối tượng vay vốn của doanh nghiệp có thể gây hệ lụy cho các ngân hàng, vì thế trách nhiệm xem xét, quyết định cho vay của các ngân hàng thương mại cũng khá nặng nề.

PV: Có ý kiến kêu khó vì trong Nghị định 31 quy định các DN muốn được hỗ trợ 2% lãi suất không được tham gia các chương trình hỗ trợ từ ngân sách nhà nước khác. Thực tế ngân hàng thương mại không nắm được các khách hàng đã được hỗ trợ từ các chương trình khác hay chưa, thưa ông?

Ông Đào Minh Tú: Nghị định 31 quy định khoản vay được hỗ trợ lãi suất 2% là khoản vay chưa được hỗ trợ lãi suất từ ngân sách nhà nước theo các chính sách khác. Như vậy, đây là quy định về khoản vay, chứ không phải quy định đối với khách hàng. Từng khoản vay do ngân hàng nào thẩm định, quyết định cho vay, giải ngân thì ngân hàng đó đã biết có hỗ trợ lãi suất từ ngân sách theo chính sách khác hay chưa. Ngân hàng Nhà nước cũng đã có văn bản số 4593/NHNN-TD ngày 5/7/2022 giải đáp về vấn đề này khá cụ thể để các ngân hàng thương mại dễ thực hiện.

PV: Quy trình chặt chẽ, có kiểm toán thì sẽ bớt sai phạm, bớt trục lợi chính sách. Vậy NHNN “gỡ” thế nào để không gây áp lực cho các ngân hàng, không để tâm lý thà làm ít sai ít, không làm không sai, còn hơn làm nhiều sai nhiều?

Ông Đào Minh Tú: Ngay từ khi ban hành hướng dẫn, NHNN đã yêu cầu các ngân hàng thương mại đăng ký triển khai gói hỗ trợ trên cơ sở cân đối chỉ tiêu tín dụng, tăng trưởng tín dụng, số lượng khách hàng, phân khúc khách hàng vay vốn. Thông qua cho vay vốn để hỗ trợ lãi suất là trách nhiệm của các ngân hàng thương mại, nhưng là quyền lợi của các doanh nghiệp, mà doanh nghiệp thì là bạn hàng của ngân hàng. Vì vậy, tạo điều kiện cho bạn hàng có chi phí vay vốn giá rẻ sẽ tạo điều kiện tích cực hơn cho sự gắn bó khách hàng với ngân hàng. Đây là chính sách hỗ trợ lãi suất đầu tiên sử dụng ngân sách nhà nước có quy mô lớn được triển khai qua hệ thống ngân hàng thương mại. Do đó, ngay từ trong quá trình dự thảo, NHNN đã tích cực, chủ động phối hợp, bàn bạc rất kỹ lưỡng với các bộ, ngành, các ngân hàng thương mại thông qua rất nhiều cuộc họp cũng như lấy ý kiến để xây dựng, hoàn thiện Nghị định và Thông tư hướng dẫn nhằm sớm đưa chính sách hỗ trợ vào thực tiễn, với mục tiêu giúp các DN, hợp tác xã, hộ kinh doanh thuộc đối tượng ưu đãi được dễ dàng tiếp cận nguồn vốn ngân hàng với lãi suất thấp. Quá trình triển khai khi có sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan quản lý với ngân hàng thương mại và các doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ gia đình, tất cả cùng vì trách nhiệm chung, cùng làm công khai, minh bạch thì cũng không lo lắng gì về những sai phạm.

PV: Có một vấn đề đặt ra là năm nay tăng trưởng tín dụng rất nhanh nên hiện nhiều ngân hàng thương mại đã sắp chạm trần tín dụng. NHNN giải toán giữa áp lực chỉ tiêu tín dụng và việc bứt tốc của gói hỗ trợ như thế nào?

Ông Đào Minh Tú: Tín dụng từ đầu năm đến nay tăng 9,35%, cao gấp đôi so với huy động vốn. Như vậy, lượng tín dụng bơm ra nền kinh tế rất lớn, đồng nghĩa với khoản lãi mà các DN phải trả cũng rất lớn. Nghị định 31 cho phép hỗ trợ lãi suất cho các khoản vay được ký kết thỏa thuận cho vay và giải ngân ngay từ ngày 1/1/2022. Tính từ đầu năm đến nay, doanh số giải ngân cho vay các doanh nghiệp thuộc đối tượng thụ hưởng chính sách hỗ trợ lãi suất 2% này cũng đã khoảng 2 triệu tỷ. Vì vậy, việc các ngân hàng cần làm ngay là nhanh chóng triển khai gói hỗ trợ lãi suất chứ không sợ thiếu đối tượng hỗ trợ hoặc hết room tín dụng.

PV: Được coi là phao cứu sinh, song cũng có ý kiến lo ngại khoản tiền rẻ này sẽ chảy vào chứng khoán hoặc bất động sản giống như gói hỗ trợ 17 nghìn tỷ năm 2009. Ông đánh giá như thế nào?

Ông Đào Minh Tú: Tôi không nghĩ là như vậy. 2% hỗ trợ từ nguồn ngân sách để giảm lãi vay vốn nhưng tiền cho vay là tiền huy động từ nền kinh tế của các tổ chức tín dụng. Vì vậy, NHNN sẽ điều tiết làm sao để tạo thuận lợi cho các tổ chức tín dụng, có nguồn cung tín dụng, đáp ứng được nhu cầu của gói này. Ngoài ra, NHNN cũng sẽ phối hợp với bộ, ngành liên quan để tập trung vào các đối tượng, trọng tâm, trọng điểm, khắc phục hạn chế của các gói hỗ trợ trước.

Còn nếu so sánh với gói hỗ trợ năm 2009 thì lần này gói hỗ trợ lãi suất có đặc thù riêng. Thứ nhất, quy mô dư nợ hỗ trợ lãi suất bình quân tương ứng khoảng 9%/năm so với tổng dư nợ tín dụng toàn hệ thống, thấp hơn mức 24% của năm 2009. Thứ hai, mức lãi suất hỗ trợ 2%, thấp hơn mức 4% năm 2009. Thứ ba, gói hỗ trợ chỉ áp dụng đối với 9 nhóm đối tượng cụ thể, có tính rủi ro thấp, chỉ hỗ trợ các đối tượng có khả năng trả nợ, có khả năng phục hồi. Thứ tư, hệ thống ngân hàng hiện ổn định và khỏe mạnh hơn giai đoạn trước, được kiểm chứng trong thời kỳ dịch bệnh. Bên cạnh đó, các công cụ điều hành hiện được đánh giá khá hiệu quả nhằm ổn định nền kinh tế, cơ chế thanh tra, giám sát cũng sát sao hiệu quả. Với các đặc thù trên, cùng với sự theo dõi chặt chẽ, sự vào cuộc đồng bộ của các bộ, ngành, địa phương thì tôi tin gói hỗ trợ lãi suất sẽ đi vào thực chất, mang lại hiệu quả thiết thực cho người dân, doanh nghiệp, nền kinh tế.

PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!