Xuất khẩu thủy sản giảm tại các thị trường chính
Theo Hiệp hội chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), trong tháng 2/2023, xuất khẩu (XK) thủy sản Việt Nam tiếp tục bị sụt giảm. Do đó, tính lũy kế 2 tháng đầu năm, XK thủy sản Việt Nam đạt gần 1,1 tỷ USD (giảm 29% so cùng kỳ năm 2022).
Trong đó, XK tôm đạt 335 triệu USD (giảm 40%), cá tra đạt 240 triệu USD (giảm 38%), cá ngừ 109 triệu USD (giảm 30%)… Đặc biệt, các thị trường XK chính của thủy sản Việt Nam đều giảm, nhất là thị trường Mỹ 55%, Thái Lan giảm 15%, Hàn Quốc giảm 14%, Nhật Bản, Trung Quốc và HongKong đều giảm 11%.
Do giá nguyên liệu đầu vào sản xuất thức ăn chăn nuôi thủy sản tăng mạnh và không ổn định, dẫn đến giá thành sản phẩm tăng theo. Khô đậu tương là mặt hàng nguyên liệu chính, chiếm 80-90% giá thành thức ăn nuôi thủy sản và thức ăn chăn nuôi, nhưng hiện nay mặt hàng này đang có giá nhập khẩu (NK) cao và không được hưởng cơ chế giảm thuế NK như lúa mì và ngô. Còn với thị trường XK, Hàn Quốc là thị trường lớn của thủy sản Việt Nam, trong đó tôm là nguồn cung cấp số 1 cho thị trường Hàn Quốc, mỗi năm Việt Nam cung cấp hơn 50% trong số 100.000 tấn tôm NK của Hàn Quốc.
Hiệp định FTA giữa Việt Nam với Hàn Quốc thực thi từ năm 2015 đến nay, tưởng như tạo thuận lợi về thương mại và thuế quan NK cho sản phẩm tôm Việt Nam. Tuy nhiên, theo thông tin từ các doanh nghiệp (DN) hội viên VASEP, NK tôm Việt Nam của Hàn Quốc chịu mức thuế 14-20% là chưa đúng tinh thần của của FTA giữa Việt Nam & Hàn Quốc.
Với tình hình trên, theo bà Lê Hằng, Giám đốc Truyền thông VASEP, ngành sản xuất thức ăn thủy sản nói riêng, thức ăn chăn nuôi nói chung đang đứng trước nguy cơ giảm mạnh về sản lượng, giá bán tăng cao, giảm sức cạnh tranh.
Do vậy ngày 15/3, VASEP đã gửi Công văn số 24/CV-VASEP tới Bộ Tài chính và Bộ NN&PTNT kiến nghị điều chỉnh giảm thuế suất thuế NK khô đậu tương từ mức 2% về mức 0%, giúp các DN trong ngành mạnh dạn đầu tư sản xuất, tiếp tục củng cố vị thế của Việt Nam là một trong những nước sản xuất và XK thủy sản lớn trên thế giới, đồng thời góp phần kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô.
Cũng trong ngày 15/3, VASEP đã gửi Công văn số 25/CV - VASEP tới Bộ trưởng Bộ Công Thương kiến nghị Chính phủ, Bộ Công Thương, Bộ Ngoại giao rà soát và kiến nghị với phía Hàn Quốc xem xét việc bãi bỏ quota NK tôm từ Việt Nam.
Theo VASEP, ngoài những khó khăn trên, các DN còn gặp những vướng mắc, bất cập trong việc cấp giấy xác nhận nguyên liệu (S/C) và giấy chứng thư ATTP (H/C) phục vụ cho sản xuất, XK hải sản sang thị trường EU. Cụ thể, DN mua cá ngừ vây vàng nhưng không xin được giấy S/C.
Lý do, theo giải thích của BQL Cảng cá thì cá size nhỏ mới đúng là cá ngừ vây vàng, khi đó BQL Cảng cá mới cấp giấy S/C. Còn cá có size lớn không phải là cá ngừ vây vàngnên không cấp S/C. Tuy nhiên, Hiệp hội và DN cũng không tìm thấy có quy định cụ thể nào quy định việc phân biệt hay phân loại cá ngừ vây vàng theo size cỡ như này; DN thu mua cá theo số lượng thực tế tại cảng và xin S/C theo đúng số lượng đã mua nhưng BQL Cảng cá không cấp giấy S/C theo số lượng thực tế và chỉ cấp theo số lượng ít hơn vì cảng cá giải thích số lượng khai thác nhiều không hợp lý; DN thu mua cá cờ kiếm của tàu có giấy phép khai thác với nghề khai thác chính là nghề câu cá ngừ. Trong quá trình khai thác, ngoài cá ngừ là nguyên liệu khai thác chính thì tàu vẫn khai thác được các loại cá khác, trong đó có cá cờ kiếm. Tuy nhiên, BQL cảng cá không cấp giấy S/C cho lô cá cờ kiếm.
Bên cạnh đó, một số DN đang gặp vướng mắc khi không xin được giấy H/C đối với các lô hàng có nguyên liệu từ tàu khai thác dài ngày. Theo phản ánh của một số DN, thời gian trên giấy S/C được xác định là thời gian từ khi tàu bắt đầu rời cảng đến khi tàu về lại cảng. Còn thời gian trên nhật ký khai thác (NKKT) là thời gian tàu bắt đầu quăng chuyến lưới khai thác đầu tiên đến thu chuyến lưới cuối cùng. Như vậy, thời gian trên giấy S/C và NKKT sẽ thường không khớp nhau. Tuy nhiên, theo đặc thù của nghề khai thác thì thời gian đi biển khai thác đa phần trên 1 tháng (có khi từ 2-5 tháng).
Với những phát sinh, bất cập trên đang ảnh hưởng đến tình hình XK của DN và trong bối cảnh mục tiêu thực hiện tốt các quy định hiện hành về chống khai thác IUU, gỡ thẻ vàng của Chính phủ, Bộ NN&PTNT, vì vậy VASEP cũng đã có công văn gửi Tổng cục Thủy sản và Cục Quản lý Chất lượng Nông Lâm sản và Thủy sản về những vướng mắc, bất cập của DN để mong được tháo gỡ, cũng như thực hiện tốt quy định hiện hành, khơi thông cho chuỗi khai thác - chế biến và XK hải sản sang EU.