Vụ 44.000 tấn quặng bauxite: Khởi tố hình sự tội buôn lậu
Đặc biệt, Cục Điều tra chống buôn lậu (Tổng cục Hải quan) vừa quyết định khởi tố vụ án với tội danh “buôn lậu”.
Xuất quặng thô nhưng khai báo quặng tinh
Tổng cục Hải quan cho biết, ngày 17/10/2019, Công ty Bảo Nguyên đăng ký tờ khai XK số 302816355501/B11 tại Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Cẩm Phả, Cục Hải quan tỉnh Quảng Ninh. Hàng hóa theo khai báo là 42.000 tấn “tinh quặng Bauxite” (hàm lượng AL2O3>=50%, khối lượng +/-10%), mã số HS: 2606000090, thuế suất thuế XK 20%, tổng trị giá lô hàng XK 10.204.740.000 đồng. Công ty đã nộp thuế: 2.040.948.000 đồng.
Hồ sơ làm thủ tục hải quan gồm có: InVoice, Hợp đồng, Phiếu kết quả thử nghiệm số 19V02KK4551 ngày 18-10-2019 của Vinacontrol, công văn số 8228/BCT-CNNg ngày 25-8-2014 của Bộ Công Thương và Quyết định số 270/QĐ-UBND ngày 31-1-2019 của UBND tỉnh Lạng Sơn. Lô hàng trên đã hoàn thành thủ tục hải quan theo quy định.
Tuy nhiên, căn cứ kết quả kiểm tra thực tế hàng hóa của cơ quan Hải quan và kết quả giám định của Viện Khoa học Địa chất và khoáng sản, Bộ Tài nguyên và Môi trường (phối hợp với Trung tâm Phân tích thí nghiệm địa chất, Tổng cục Địa chất và khoáng sản Việt Nam là đơn vị có VILAS032 để thực hiện giám định) thì thực tế hàng hóa là “quặng Bauxite dạng thô” không được phép xuất khẩu.
Theo kết quả khám xét và giám định thì tổng trọng lượng hàng thực tế là 44.123,020 tấn (nhiều hơn khối lượng khai hải quan 2.123,020 tấn), trị giá 10.814.052.800 đồng và số thuế phải nộp là 3.244.215.840 đồng (số thuế ẩn lậu 1.203.267.840 đồng).
Phiếu kết quả thử nghiệm số 19V02kk4551 do Công ty Bảo Nguyên tự lấy mẫu gửi cơ quan giám định, không có cơ quan Hải quan chứng kiến việc lấy mẫu, vi phạm quy định khoản 1 Điều 5 Thông tư số 41/2012/TT-BCT ngày 21-12-2012 của Bộ Công Thương (đã được sửa đổi, bổ sung tại khoản 3 Điều 1 Thông tư 12/2016/TT-BCT) nên không có giá trị làm thủ tục hải quan cho lô hàng XK trên.
| Hàng hóa là “quặng Bauxite dạng thô” không được phép xuất khẩu. |
Nhiều bất hợp lý từ những văn bản pháp lý
Lý giải về căn cứ pháp lý để Công ty Bảo Nguyên XK quặng có trong bộ hồ sơ hải quan, ông Nguyễn Văn Lịch, Cục phó Cục Chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan cho biết, ngày 12/3/2020, Cục Công nghiệp - Bộ Công Thương có văn bản số 85/CN-KSLK cung cấp thông tin xác định điều kiện XK tinh quặng Bauxite. Tại công văn số 8228/BCT-CNNg v/v XK tinh quặng Bauxite mỏ Léo Cao (Lạng Sơn) ngày 25-8-2014, Bộ Công Thương cho phép Công ty CP vận tải thương mại Bảo Nguyên XK tinh quặng Bauxite với hàm lượng Al2O3 >=49%.
Theo quy định tại Điều 4, Điều 6 Thông tư số 41/2012/TT-BCT: DN được phép XK quặng Bauxite phải qua chế biến và phải đạt tiêu chuẩn, chất lượng đối với Hydroxit nhôm - Al(OH)3 thì AL2O3>=64%; Alumin thì AL2O3>=98%, Bộ Công Thương chỉ xem xét XK khoáng sản trong trường hợp cá biệt khi khoáng sản có tên trong danh mục được XK, đã qua chế biến nhưng không thể đạt tiêu chuẩn chất lượng quy định do nguyên nhân khách quan.
Căn cứ hồ sơ chứng nhận đầu tư do Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Lạng Sơn cung cấp, chất lượng quặng Bauxite tại mỏ Léo Cao của Công ty Bảo Nguyên khi chưa chế biến đã có hàm lượng AL2O3 là 48,61-53,22% và thuộc loại sa khoáng trầm tích.
Tuy nhiên, tại công văn số 8228/BCT-CNNg ngày 25/8/2014, Bộ Công Thương cho phép cho Công ty Bảo Nguyên XK tinh quặng Bauxite thuộc trường hợp cá biệt với hàm lượng AL2O3>=49% (bằng, thậm chí là thấp hơn hàm lượng AL203 của quặng thô khi chưa biến của mỏ Léo Cao: 53,22%). “Việc cho phép XK với hàm lượng chưa cần phải qua chế biến đã đạt hàm lượng, thậm chí cao hơn hàm lượng cho phép dẫn đến việc DN lợi dụng việc cho phép này để XK khoáng sản thô nhưng khai là tinh với hàm lượng của khoáng sản thô”, ông Lịch nói.
Trong khi đó, đối với Quyết định số 270/QĐ-UBND của UBND tỉnh Lạng Sơn: cho phép Công ty Bảo Nguyên XK 118.000 tấn tinh quặng Bauxit tồn kho của năm 2018. Tuy nhiên, căn cứ tài liệu thu thập tại Cục thuế tỉnh Lạng Sơn, Sở Công Thương tỉnh Lạng Sơn thì toàn bộ lượng quặng khai thác, chế biến năm 2018 Công ty Bảo Nguyên đã XK hết, không còn tồn. Bản thân DN cũng thừa nhận thực tế không có số lượng tồn kho này.
Như vậy, Quyết định số 270/QĐ-UBND có dấu hiệu cấp trái pháp luật. Căn cứ vào Quyết định 270 QĐ-UBND cấp khống lượng tồn, ngoài lô hàng bị bắt giữ trên trong năm 2019 Công ty đã đăng ký 2 tờ khai, XK tổng khối lượng 99.195 tấn tinh quặng Bauxite, trị giá trên 24 tỷ đồng.
Theo quy định tại Điều 5 Thông tư số 41/2012/TT-BCT (đã được sửa đổi, bổ sung tại Thông tư 12/2016/TT-BCT) thì hồ sơ hải quan xuất khẩu lô hàng trên phải có văn bản chấp thuận xuất khẩu khoáng sản của Bộ Công Thương (công văn số 8228/BCT-CNNg) và theo kế hoạch của UBND tỉnh Lạng Sơn phê duyệt (Quyết định 270 QĐ-UBND).
“Như vậy, 2 tài liệu là chứng từ bắt buộc trong bộ hồ sơ hải quan, là căn cứ pháp lý để cơ quan Hải quan xem xét cho phép Công ty Bảo Nguyên XK quặng Bauxite nêu trên chưa phù hợp quy định của pháp luật. Theo đó, Tổng cục Hải quan sẽ có văn bản kiến nghị Bộ Công Thương, UBND tỉnh Lạng Sơn xem xét về việc cấp phép này”, ông Nguyễn Văn Lịch nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, về dây chuyền, máy móc phục vụ khai thác, chế biến quặng Bauxite, chính ông Đỗ Quang Tuấn – Giám đốc, người đại diện theo pháp luật của Công ty Bảo Nguyên xác nhận: Trước năm 2015, Công ty chưa có hệ thống dây chuyền, máy móc thiết bị như đăng ký tại giấy chứng nhận đầu tư mà đi thuê. Từ năm 2016, Công ty mới đầu tư mua sắm, đăng ký và kê khai các phương tiện khai thác, sản xuất vào tài sản của Công ty.
Năm 2017, Công ty Bảo Nguyên đăng ký điều chỉnh và được Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Lạng Sơn phê duyệt là công suất khoảng 800 nghìn tấn quặng/năm và rút gọn hệ thống máy móc, thiết bị chính chỉ còn: Máy xúc thủy lực gầu ngược 2,3m3: 2 chiếc; ô tô tự đổ tải trọng 25 tấn: 3 chiếc; máy gạt 3 cái, trạm biến áp 250KVA 1 bộ, trạm biến áp 400 KVA: 1 bộ, hệ thống sàng tuyền 2 bộ. Như vậy, mặc dù công suất khai thác, chế biến tăng gần gấp 3 lần so với giấy chứng nhận đầu tư ban đầu nhưng thiết bị chính để chế biến tinh quặng như: Lò nung, máy đập nghiền, hệ thống máy sàng... đã bị loại bỏ (chỉ còn máy móc, thiết bị khai thác).
Bà Tống Thị Hoa Quỳnh, Trưởng phòng Xử lý vi phạm, Cục Điều tra chống buôn lậu (Tổng cục Hải quan) cho biết, trên thực tế Công ty Bảo Nguyên không lắp đặt trạm cân tại mỏ, không lắp đặt hệ thống camera để phục vụ việc xác định sản lượng khoáng sản khai thác thực tế (quặng nguyên khai) và lượng khoáng sản sau khi đã chế biến (tinh quặng) và không lập các sổ sách theo quy định. “Đối với lô hàng quặng vi phạm thuộc tờ khai số 302816355501/B11 nêu trên, khi vận chuyển ra khỏi mỏ Léo Cao không được cân để xác định được khối lượng, không lập phiếu xuất kho kiêm lệnh vận chuyển theo quy định của pháp luật”, bà Tống Thị Hoa Quỳnh cho hay.
Đặc biệt, theo bà Hoa Quỳnh, tại kết quả làm việc với ông Nguyễn Quang Tuấn, đại diện theo pháp luật của Công ty cho biết quặng sau khi được khai thác sẽ được đưa vào dây chuyền chế biến được lắp đặt tại mỏ để tách quặng và đất, đá, sau đó được đưa qua bộ phần nghiền, rửa làm giàu quặng theo kích thước 8cm. Tuy nhiên, về tỷ lệ hao hụt sau khi chế biến quặng thô thành tinh quặng, ông Tuấn xác nhận hàm lượng của quặng nguyên khai thu được không có tỷ lệ hao hụt so với quặng thực XK nên Công ty kê khai thuế, phí tài nguyên khối lượng quặng nguyên khai (quặng thô) và tinh quặng (đã qua chế biến) bằng nhau. Như vậy, mặc dù đại diện Công ty cho rằng có hoạt động chế biến sau khi khai thác quặng Bauxite để XK nhưng không có tỷ lệ hao hụt là bất hợp lý.
Từ những kết quả xác minh có cơ sở, Tổng cục Hải quan xác định, Công ty Bảo Nguyên khai sai tên hàng, mã số, thuế suất hàng hóa từ quặng Bauxite thô, không được phép XK thành tinh quặng Bauxite để XK; khai khống số lượng tinh quặng tồn năm 2018 để xin phép UBND tỉnh Lạng Sơn phê duyệt kế hoạch XK 2019 tại Quyết định số 270/QĐ-UBND, trị giá hàng hóa vi phạm lớn (trên 10 tỷ đồng), có dấu hiệu của Tội buôn lậu theo Điều 188 Bộ Luật hình sự năm 2015 (đã được sửa đổi bổ sung 2017).
Ngày 20/11/2020, Cục Điều tra chống buôn lậu đã khởi tố vụ án hình sự về tội buôn lậu xảy ra tại cảng Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh đối với vụ việc vi phạm của Công ty Bảo Nguyên (Quyết định khởi tố vụ án đã được chuyển cho Viện Kiểm sát nhân dân tối cao để kiểm soát việc tuân thủ quy định của pháp luật).