Nhiều linh vật không hợp thuần phong, mỹ tục đã được di dời

• Gấu trúc - hình mẫu linh vật Pan Pan già nhất thế giới qua đời
• Linh vật
• Phải làm rõ nhận thức sai về linh vật ngoại lai để tạo đồng thuận
• Những chuyện ly kỳ xung quanh cặp "linh vật" ở Ứng Hòa

Theo báo cáo của Thanh tra Bộ VH-TT&DL, sau 3 năm thực hiện, dư luận xã hội và các phương tiện thông tin đại chúng đã tiếp nhận và đánh giá cao việc Bộ VH-TT&DL kịp thời ban hành Công văn 2662, chấn chỉnh việc các ban quản lý di tích ở địa phương tự ý tiếp nhận, đưa hiện vật lạ vào di tích; nghiêm túc thực hiện quy định của pháp luật về di sản văn hóa trong việc tiếp nhận hiện vật lạ; triển khai rà soát các hiện vật lạ là sư tử và đèn đá hiện có trong toàn bộ hệ thống di tích trên địa bàn để thực hiện việc di dời…

Trong đó, tại Ninh Bình, sau 3 năm triển khai đã đưa 10 sư tử đá ngoại lai ra khỏi di tích Cố đô Hoa Lư, chùa Nhất Trụ, huyện Hoa Lư và đền Đức thánh Nguyễn huyện Gia Viễn. Đây là những di tích nổi tiếng của tỉnh đang thu hút rất đông khách du lịch trong nước, quốc tế đến tham quan, chiêm bái và thực hiện các nghi lễ tâm linh.

Sau khi các linh vật ở các di tích trên được các cơ quan chức năng di dời, tại các di tích nhỏ và một số hộ gia đình cũng từng bước thực hiện di dời, đặc biệt, trào lưu sử dụng sư tử đá để trang trí nội, ngoại thất ở các gia đình, trụ sở công ty, nơi làm việc… gần như không còn. Ở làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân, dễ thấy hoạt động sản xuất, chế tác linh vật theo mẫu ngoại lai giảm rõ rệt, và lượng khách hàng đặt mua linh vật có yếu tố ngoại lai rất hiếm hoi, thay vào đó, một số mẫu linh vật truyền thống đang được các nghệ nhân nghiên cứu, chế tác và bắt đầu tìm được thị trường tiêu thụ.

Một đôi nghê Việt được trưng bày. ảnh minh họa

Sau 3 năm thực hiện qui định, TP Hà Nội đã chỉ đạo nhiều di tích có đặt các hiện vật không phù hợp truyền thống và thuần phong mỹ tục tự di dời, gỡ bỏ. Nhiều nhà nghiên cứu, giáo viên và các bạn trẻ yêu văn hóa truyền thống đã tìm hiểu, nghiên cứu, tuyên truyền quảng bá về các biểu tượng, linh vật thuần Việt như nhóm: Đình làng Việt, nhóm Linh vật cổ vật truyền thống Việt Nam, nhóm Chùa Việt…

Tại TP Hồ Chí Minh, hiện nay, việc sử dụng, trưng bày, sản xuất, cúng tiến các biểu tượng, linh vật đã được các nghệ nhân, các tổ chức và nhân dân nhìn nhận lại một cách cẩn trọng, nghiêm túc, khoa học. Tại các di tích được xếp hạng, đã di dời các vật phẩm, linh vật ra khỏi khuôn viên di tích. Đến nay, đa số các di tích trên địa bàn thành phố không còn trưng bày các sản phẩm, linh vật không phù hợp với thuần phong mỹ tục Việt Nam…

Tuy nhiên, bên cạnh những tín hiệu khả quan, Phó Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm Trần Thị Thu Đông cho biết, việc triển khai Công văn 2662 vẫn còn gặp phải nhiều khó khăn ngay đối với những người làm công tác quản lý. Phó Cục trưởng dẫn chứng, vẫn còn một bộ phận người dân, đặc biệt là cán bộ làm công tác quản lý nhà nước về văn hoá không biết, không phân biệt được biểu tượng, sản phẩm, linh vật có nguồn gốc, xuất xứ nước ngoài với các sản truyền thống của Việt Nam.

Bên cạnh đó, nhiều người không biết việc cung tiến hoặc tiếp nhận vào di tích các biểu tượng, sản phẩm, linh vật mà không được sự chấp thuận của các cơ quan quản lý nhà nước là vi phạm phạm luật. Các sản phẩm trưng bày trong di tích, nơi thờ tự, công sở theo quan niệm mang ý nghĩa tâm linh, vì vậy việc loại bỏ, di dời hết sức phức tạp. Ngoài vấn đề tâm linh, ở các địa phương, đối với các cán bộ thực hiện việc loại bỏ, di dời, các biểu tượng, linh vật… ra khỏi di tích còn vướng mắc bởi quan hệ thân nhân, dòng tộc, sự cả nể, né tránh…

Đồng quan điểm, ông Trương Minh Tiến, Phó Giám đốc Sở VH-TT Hà Nội cho biết, nhiều “linh vật lạ” đã được đưa vào di tích từ rất lâu (trên 20 năm), đã ít nhiều gắn với tâm linh nên việc vận động di dời là rất khó. Đối với nhiều doanh nghiệp cung tiến còn băn khoăn về yếu tố tâm linh ảnh hưởng đến việc kinh doanh của cơ sở. Việc tìm địa điểm di chuyển và xử lý đối với các hiện vật sau khi di chuyển là một vấn đề nan giải, không thể phá bỏ, cũng không thể đưa tập trung bảo quản ở một khu vực, nhất là trong điều kiện đô thị hóa như ở Hà Nội.

Phó Chánh thanh tra Bộ VH-TT&DL Phạm Xuân Phúc nhận định, thực tế việc di dời các hiện vật lạ ra khỏi di tích còn nhiều vướng mắc về kinh phí di chuyển, địa điểm di chuyển và trách nhiệm thực hiện. Bên cạnh đó, chưa có sự đồng thuận cao từ các làng nghề chế tác đá mỹ nghệ trong việc không sản xuất các sản phẩm, hiện vật không phù hợp với thuần phong mỹ tục của Việt Nam…

Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL Đặng Thị Bích Liên cho rằng: Ba năm triển khai Công văn 2662 mới chỉ là bước đi ban đầu. Mặc dù đã có những thành công, tuy nhiên, trong thời gian tới, việc triển khai cần sâu sát và đồng bộ hơn. Trước mắt, giao Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm, Cục Di sản Văn hoá, Thanh tra Bộ phối hợp với Sở VH-TT&DL các địa phương lập các tổ chuyên ngành tiến hành kiểm tra, tuyên truyền cho người dân. Việc thực hiện sẽ hoàn thành trước dịp Tết Nguyên đán 2018.