Người “truyền lửa” văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu
Năm nay đã 75 tuổi nhưng già làng Bhling Hạnh (ở thôn Công Dồn, xã Zuôih, huyện Nam Giang, Quảng Nam) vẫn tỏ ra mẫn tiệp, thân thiện và gần gũi. Không chỉ cất công sưu tầm, ghi chép những giá trị, bản sắc văn hóa phi vật thể của người Cơ Tu để dạy lại cho thế hệ trẻ, ông còn tích cực truyền dạy nghệ thuật đánh cồng chiêng, múa tâng tung da dá và nghệ thuật đục tượng gỗ cho các thanh niên trong làng, trong xã.
Trò chuyện với chúng tôi, già Bhling Hạnh chia sẻ, ông sinh ra và lớn lên trên mảnh đất anh hùng xã Zuôih xa xôi của huyện Nam Giang. Khi vừa tròn 17 tuổi, vào năm 1967, ông đã tình nguyện tham gia hoạt động cách mạng với nhiệm vụ chủ yếu là làm thanh niên xung phong, đi gùi tải đạn, tham gia mở đường tại các chiến trường dọc ngang của tỉnh Quảng - Đà.
Trong quá trình làm thanh niên xung phong, vào các năm 1972-1973, ông còn thu xếp tham gia học lớp y tế để vừa chiến đấu vừa có kiến thức ngành Y nhằm chăm sóc chiến sĩ bị thương trên chiến trường. Sau ngày quê hương giải phóng, ông về lại quê nhà và tham gia công tác tại Trạm Y tế xã Zuôih; sau đó chuyển qua làm Bí thư Đoàn xã rồi cán bộ Tư pháp xã. Đến năm 2000, ông được tín nhiệm bầu làm Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam xã Zuôih, mãi đến năm 2010 thì ông nghỉ hưu.
Sau khi tham gia cách mạng trở về quê nhà đến nay, già làng Bhling Hạnh luôn nỗ lực truyền dạy những nghệ thuật truyền thống của đồng bào Cơ Tu cho thế hệ trẻ trong làng, trong xã như nghệ thuật đục tượng gỗ, đánh cồng chiêng, múa tâng tung da dá… Theo già Hạnh, để trở thành người tạc tượng gỗ giỏi, ngoài năng khiếu nghệ thuật, óc thẩm mỹ, bàn tay khéo léo còn cần có đức tính cẩn thận, kiên trì và nhẫn nại. Mỗi nhát chặt bằng rìu, nhát chặt bằng rựa hay đục bằng dao lên gỗ đều có sự tính toán và cần độ chính xác cao, nếu không dễ phá hỏng hình dáng tổng thể của cả tượng gỗ. Và điều quan trọng không kém là phải biết chọn khúc gỗ ưng ý, phù hợp với ý tưởng đục tượng. Nhờ sự tận tình giúp đỡ của già Hạnh mà đến nay, trong xã Zuôih nói chung, thôn Công Dồn nói riêng đã có nhiều người trẻ thành thục nghệ thuật đục tượng gỗ. Không chỉ truyền dạy cho thế hệ trẻ nghệ thuật đục tượng gỗ truyền thống của đồng bào Cơ Tu, nhiều năm qua, già Hạnh còn tích cực truyền dạy nghệ thuật cồng chiêng cho những thanh niên trai tráng trong làng, trong xã. Già Hạnh kể, năm 1998, huyện Nam Giang chỉ đạo thành lập mỗi xã một đội trống chiêng, cồng chiêng nên ông đã đến từng nhà trong thôn, trong xã vận động người dân tìm kiếm, cất giữ lại các nhạc cụ truyền thống như cồng, trống, chiêng, đàn Abel... rồi thành lập Đội cồng chiêng mang tên Công Dồn. Chính ông đã cải biên các điệu múa trống chiêng rồi truyền dạy lại cho các thế hệ trẻ trong thôn, trong xã. Sau thời gian tích cực tập luyện và đạt nhiều thành tựu, đến nay, Đội cồng chiêng Công Dồn đã được tham gia đoàn văn hóa nghệ thuật của huyện Nam Giang đi biểu diễn nhiều nơi như Hà Nội, Đà Nẵng, Cần Thơ, Tây Ninh..., qua đó góp phần quảng bá văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào Cơ Tu đến với mọi miền Tổ quốc. “Cồng chiêng trong đời sống của người Cơ Tu là một loại hình âm nhạc, văn hóa truyền thống mang đậm bản sắc dân tộc. Với người Cơ Tu, cồng chiêng không chỉ là niềm kiêu hãnh mà còn là thứ ngôn ngữ nối con người với thế giới siêu nhiên. Hằng năm, vào mùa lễ hội truyền thống của làng như lễ ăn mừng lúa mới, lễ ăn thề kết nghĩa anh em giữa 2 làng người Cơ Tu, lễ ăn mừng được mùa..., nhìn những thanh niên nam nữ Cơ Tu nối tay nhau múa theo điệu tâng tung da dá truyền thống, theo nhịp điệu của trống và cồng chiêng, già rất vui vì thấy rằng đây là thành quả mà mình đã dày công truyền dạy bản sắc văn hóa của đồng bào Cơ Tu cho thế hệ trẻ”, già Hạnh tâm sự.
Lãnh đạo Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Nam Giang đánh giá, già làng Bhling Hạnh đã có những đóng góp to lớn trong việc lưu truyền văn hóa của đồng bào Cơ Tu trên địa bàn huyện. Không chỉ am hiểu những phong tục truyền thống của đồng bào địa phương, già làng Hạnh còn sưu tầm, sáng tác, cải biên những làn điệu, điệu múa phù hợp và giữ được bản sắc văn hóa của đồng bào mình. Với những đóng góp cho văn hóa Cơ Tu, năm 2018, già Bhling Hạnh vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú” vì đã có cống hiến xuất sắc trong giữ gìn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc.