Trùng tu Điện Thái Hòa đảm bảo tính chân xác, không có sai lệch
Điện Thái Hòa nằm trong khu vực Đại nội của Kinh thành Huế, mang tính biểu tượng của vương triều nhà Nguyễn. Trong những ngày qua, đơn vị thi công đã tiến hành hạ giải ngôi điện để thực hiện công tác trùng tu khi nhiều hạng mục tại di tích này bị xuống cấp, hư hỏng nghiêm trọng sau hơn 200 năm tồn tại.
Điện Thái Hòa được vua Gia Long cho xây dựng vào năm 1805 tại khu vực Đại Cung môn. Đến năm 1833, vua Minh Mạng cho xây dựng lại công trình điện ở vị trí như hiện nay. Điện Thái Hòa là nơi đăng quang của 13 vua triều Nguyễn từ Gia Long đến Bảo Đại. Trong chế độ phong kiến, cung điện này được coi là trung tâm của đất nước. Ngoài giá trị mang tính biểu tượng của triều đình nhà Nguyễn, công trình kiến trúc điện Thái Hòa còn là nơi lưu giữ hệ thống văn thơ, theo hình thức trang trí nhất thi, nhất họa độc đáo đã được UNESCO công nhận Di sản tư liệu thuộc Chương trình Ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
Trải qua hơn 200 năm tồn tại, trước những tác động của thời gian và khí hậu khắc nghiệt, dù qua nhiều lần tu bổ, trùng tu dưới các triều vua Nguyễn, nhưng đến nay điện Thái Hòa bị xuống cấp nghiêm trọng, đặc biệt là sau đợt mưa bão cuối năm 2020. Trước thực trạng này, HĐND tỉnh Thừa Thiên-Huế đã thông qua Nghị quyết số 12/NQ-HĐND về phê duyệt chủ trương đầu tư dự án bảo tồn, tu bổ tổng thể di tích Điện Thái Hòa. Dự án thực hiện trong vòng 4 năm, với tổng kinh phí khoảng 150 tỷ đồng từ nguồn ngân sách Trung ương.
Ngày 8/4/2021, Bộ VH,TT&DL đã có văn bản thỏa thuận về dự án bảo tồn, tu bổ tổng thể di tích điện Thái Hòa, trong đó có việc đồng ý hạ giải toàn bộ để trùng tu. Theo văn bản thỏa thuận của Bộ VH,TT&DL, đối với bộ khung gỗ công trình điện Thái Hòa phải bảo tồn tối đa các cấu kiện gỗ; thực hiện biện pháp bảo quản đối với các cấu kiện gỗ còn tốt, gia cố tu bổ đối với các cấu kiện gỗ bị hư hỏng một phần, chỉ thay thế (hạn chế) đối với các cấu kiện gỗ đã hư hỏng hoàn toàn. Bộ VH,TT&DL lưu ý, phải "hết sức thận trọng" khi bảo quản, tu bổ các mảng trang trí chạm khắc có các hoa văn, chữ viết (giữ nguyên vẹn các chi tiết này cả về màu sắc và hình dáng).
Bộ VH,TT&DL cũng đề cập nội dung liên quan đến sơn son thếp vàng, ngói, về bờ mái và con giống khảm sành sứ, hệ thống trang trí pháp lam và tu bổ, phục hồi ngai vàng, bửu tán, đồ nội thất tại điện Thái Hòa. Đồng thời lưu ý, dự án tiếp tục sưu tầm tư liệu để bổ sung cơ sở khoa học cho việc phục hồi nền lát gạch hoa tại hai gian đầu hồi. Các chi tiết trang trí đắp vẽ trên mái được yêu cầu giữ gìn tối đa nguyên vẹn và có giải pháp phục chế nguyên màu sắc của các thành phần trang trí; bảo tồn tối đa các cột, mái phía sau điện.
Theo ghi nhận, đến ngày 16/4, phần mái của ngôi điện Thái Hòa đã hoàn thành việc tháo dỡ. Mái ngói và các con giống trên bờ nóc cũng được hạ khỏi công trình đưa xuống mặt đất. Trung tâm bảo tồn di tích (BTDT) Cố đô Huế cho biết, quá trình hạ giải, cán bộ kỹ thuật đều ghi chép, đánh số tất cả các cấu kiện để phân loại, thực hiện bảo quản và tái sử dụng nhằm đảm bảo tính chính xác, khoa học. Những cấu kiện gỗ, ngói hư hỏng, mục ruỗng sẽ được thay thế bằng những sản phẩm phục chế cùng loại. Bên cạnh việc tháo dỡ, Trung tâm BTDT Cố đô Huế cũng đồng thời tiến hành scan 3D toàn bộ dữ liệu thu thập được từ bề mặt của công trình; sử dụng thiết bị bay không người lái (drone) để bay quét các kiến trúc bên trên, số hóa toàn bộ hình ảnh 3D điện Thái Hòa bằng hình ảnh chân thực nhằm phục vụ công tác trùng tu, lưu trữ.
Ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở VH&TT tỉnh Thừa Thiên-Huế cho biết, trước khi thực hiện hạ giải di tích điện Thái Hòa, đơn vị thi công đã khảo sát kỹ càng để chọn giải pháp hạ giải các bộ phận của công trình, đảm bảo không hư hại. Đồng thời chuẩn bị kho chứa để bảo quản, bảo vệ các cấu kiện gồm hệ khung gỗ, họa tiết trang trí. Quá trình hạ giải phải gắn liền với công tác đánh giá và bảo quản các cấu kiện của di tích. Ông Hồ Hữu Hành, Giám đốc Công ty CP Tu bổ di tích Huế, đơn vị thực hiện hạ giải điện Thái Hòa thông tin thêm: "Để đảm bảo tính chân xác, công trình sẽ được giám sát chặt chẽ, trong quá trình trùng tu đơn vị mời các chuyên gia góp ý. Với những cấu kiện phải thay thế, chúng tôi sẽ phục hồi y như cũ nên độ chân xác tương đối cao, gần như không có sai lệch".
Theo lãnh đạo Trung tâm BTDT Cố đô Huế, trước khi thực hiện hạ giải di tích điện Thái Hòa, Trung tâm cũng đã tiến hành khai quật khảo cổ tại ngôi điện có giá trị văn hóa, lịch sử này. Công tác khảo cổ đã làm xuất lộ nền móng bậc cấp, hệ thống đá ong bó vỉa sát nền móng ở chái Đông và chái Tây của di tích; xuất lộ lớp gạch bát tràng trên lớp đá ong bó vỉa sát nền móng dọc theo bậc cấp chái Tây và hệ thống đá ong bó vỉa sát chân móng chái Đông, bậc cấp lên xuống của điện Thái Hòa; xuất lộ chân móng chái Tây, góc phía Tây Bắc của ngôi điện. Kết quả khảo cổ góp phần củng cố hồ sơ khoa học để thực hiện phương án bảo tồn, trùng tu tổng thể di tích điện Thái Hòa.