Chuyện nữ sĩ quan trẻ tuổi nhất trong quân đội Xôviết

Sau đó cô liền ghi danh tình nguyện ra mặt trận theo tiếng gọi của Tổ quốc. Zavalia phải đóng giả làm con trai, bởi nữ giới thường được phân bổ về các đơn vị y tế hậu cần nên hiếm khi được trực tiếp xung trận. Và cô đã "qua mặt" được ban tuyển quân bất chấp quy định lứa tuổi 18 cần có, trở thành tân binh trong khóa đào tạo cấp tốc nhằm bổ sung quân số cho tiền tuyến.

Binh nhì Zavalia được học cách sử dụng vũ khí thông dụng như súng lục, súng trường và súng máy. Với những nỗ lực vượt bậc, cô luôn dẫn đầu lớp trong khóa huấn luyện quân sự nên được cấp chỉ huy đánh giá cao.

Huy chương đầu tiên Zavalia được trao nhờ thành tích cứu một sĩ quan quân báo, do đã can đảm cõng người bị thương từ chiến hào mặt trận về bệnh xá dã chiến cách xa hàng chục cây số đường rừng ngập tuyết.

Rồi hạ sĩ  Zavalia được đề bạt chỉ huy trung đội súng máy, bao gồm các xạ thủ tiền duyên thuộc Phương diện quân Ukraina số 2. Trong một lần bị quân phát xít bao vây dài ngày giữa năm 1942, cả trung đội lâm vào cảnh thiếu thốn đủ thứ, nhất là thực phẩm và nước uống, còn lực lượng hỗ trợ từ tiểu đoàn chưa thể đến ngay do đường sá đầy lính Đức phục kích.

Thay vì án binh bất động nằm chờ cứu trợ, trung đội trưởng Zavalia đã chủ động vạch kế hoạch cùng đồng đội bí mật tấn công doanh trại quân Quốc xã, với mục đích chính nhằm bổ sung cơ số đạn dồi dào chứ không phải nhu yếu phẩm cần thiết. Sau chiến công này, hạ sĩ  Zavalia được thăng vượt cấp lên thượng sĩ, cùng Huân chương Chiến công hạng Nhì.

Nhưng cái chết luôn rình rập không phải là điều đáng lo nhất đối với người trung đội trưởng quả cảm, bởi thật khó che giấu giới tính bản thân trong sinh hoạt hàng ngày. Theo quân lệnh thời chiến thì các quân nhân buộc phải trải qua các đợt kiểm tra y tế định kỳ, cốt phát hiện và ngăn ngừa bệnh truyền nhiễm ngoài da vốn phổ biến trong những vùng có giao tranh căng thẳng, khiến binh sĩ ít chú ý đến vấn đề vệ sinh cá nhân. Thượng sĩ Zavalia luôn tìm được lý do thỏa đáng để tránh bị phát hiện là gái giả trai. Ngoài ra, cô luôn cắt tóc thật cao, cũng như đổi âm giọng cố hữu cho giống nam giới hơn.

Trung úy Zavalia (giữa) cùng đồng đội chụp ảnh lưu niệm sau ngày giải phóng Kiev.

Trong một lần giao chiến ở ngoại vi Lvov, Zavalia đã mưu trí bắt sống được viên sĩ quan cấp tá của quân đội Đức, giúp Ban chỉ huy trung đoàn khai thác được tin tức quân sự cần thiết qua hỏi cung tù binh. Kỳ tích này được cấp trên trao tặng Huân chương Chiến công hạng Nhất, thăng cấp hàm từ thượng sĩ lên thiếu úy cho trung đội trưởng E. Zavalia.

Nhưng trong trận phản công quân phát xít trước cửa ngõ Kiev, khi dẫn toàn trung đội xông lên tiêu diệt các ổ đề kháng của đối phương, thiếu úy Zavalia đã bị thương nặng. Toàn thể kíp bác sĩ quân y phẫu thuật cho viên thiếu úy dũng cảm đều kinh ngạc phát hiện thương binh ấy là thiếu nữ vị thành niên. Những xạ thủ dày dạn kinh nghiệm không ngờ lãnh đạo của họ chỉ là một cô gái mới 17 tuổi.

Thượng tá Hải quân Xôviết E. Zavalia (ảnh chụp nhân Ngày Chiến thắng 9/5/2009).

Từ đấy trở đi, Evodkiya không chỉ là nữ sĩ quan trẻ tuổi nhất trong toàn bộ lực lượng vũ trang Xôviết, mà thành tích chiến trận của cô đã khiến quân thù kinh hồn bạt vía, khiến lính Đức trên toàn mặt trận đặt cho E. Zavalia biệt danh là "Nữ thần chết chóc", hay "Bà đầm thép của Hồng quân".

Điều kỳ lạ nữa là gia đình Zavalia đã nhiều lần nhận được giấy báo tử của con gái. Tên tuổi nữ trung úy anh hùng được khắc trên bia mộ ở nhiều nghĩa trang khác nhau trải khắp phần lãnh thổ phía tây thuộc Liên bang Xôviết. Âu cũng là điều nhầm lẫn thường xảy ra trong các cuộc chiến tranh. Thậm chí tại nghĩa trang quân đội dành cho binh sĩ Hồng quân đã ngã xuống trong sứ mạng giải phóng đất nước Bulgaria ở thủ đô Sofia, cũng có tên… nữ xạ thủ E. Zavalia.

Sau cuộc chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, sĩ quan Zavalia phục vụ trong Hạm đội biển Đen, đảm nhiệm chức vụ Phó tư lệnh Phòng không bảo vệ căn cứ Sevastopol trọng yếu.

Sau 21 năm phục vụ, E.Zavalia giải ngũ với quân hàm thượng tá cùng 47 huân, huy chương và danh hiệu khác nhau, rồi cùng chồng trở về Kiev mở một cửa hàng bán rau quả. Vợ chồng bà có 2 con, 4 cháu và 4 chắt. “Bà đầm thép của Hồng quân” đã từ trần vào ngày 2/5/2010, thọ 84 tuổi