Đi tìm nụ cười nàng Mona Lisa dưới lòng đất
Người đầu tiên cho biết thông tin này là tiểu sử gia kiêm họa sĩ Italia Giorgio Vasari: "Leonardo vẽ bức chân dung Mona Lisa, vợ của Francesco del Giocondo, trong 4 năm liền, nhưng vẫn chưa kết thúc". Vasari cho rằng bức tranh này thuộc về giai đoạn sáng tác đầu của nhà danh họa.
Lisa Gherardini sinh năm 1479 ở Florence. Bố bà xuất thân từ một dòng họ quý tộc lâu đời. Gia đình mấy lần chuyển chỗ ở, và một thời gian Lisa Gherardini cùng bố mẹ và các anh chị em sống cạnh nhà Leonardo da Vinci. Năm 15 tuổi, bà lấy chồng là nhà buôn lụa giàu có Francesco del Giocondo, trở thành vợ ba của ông ta. Đó là một cuộc hôn nhân vì tình yêu, họ có 5 con. Năm 1503, Francesco đặt hàng cho Vinci vẽ chân dung vợ mình.
Địa điểm và hoàn cảnh an táng Lisa Gherardini được nhà sử học Giuseppe Pallanti phát hiện năm 2007. Pallanti đã nghiên cứu các tài liệu lưu trữ và cuối cùng tìm được một bản ghi chép trong cuốn sách của những người quá cố viết rằng Lisa Gherardini quả thật đã sống 4 năm cuối đời tại tu viện Thánh Ursula, và được an táng ở đây. Cho đến nay, dấu vết tu viện còn lại rất ít: Vào đầu thế kỷ XIX, tại đây người ta đã xây dựng nhà máy sản xuất thuốc lá, sau Thế chiến thứ hai, những tòa nhà còn lại biến thành nơi tạm trú của những người tị nạn, sau đó là giảng đường đại học và phòng làm việc của các quan chức. Mấy thập kỷ gần đây, những tòa nhà này bị bỏ hoang, các cửa sổ của chúng được bịt kín bằng gạch.
Ý tưởng tiến hành khai quật tại tu viện Thánh Ursula khiến nhà khoa học Silvano Vinceti hết sức thích thú. Những năm gần đây, ông đã khai quật mộ của nhiều danh nhân nước Ý để nhờ các công nghệ máy tính phục hồi ngoại hình của họ qua xương hộp sọ. Trở thành "nạn nhân" của ông có Dante và nhà thơ Petrarca; việc phát hiện ra hài cốt của hoạ sĩ Caravaggio là thắng lợi lớn và gần đây nhất của ông.
Trước mắt, Silvano Vinceti và các cộng sự nghiên cứu những bản ghi chép của các nữ tu sĩ để xác định cụ thể địa điểm mai táng. Công việc khai quật trên nền tu viện cũ sẽ được bắt đầu ngày 27 tháng 4 năm nay. Nhóm nghiên cứu sử dụng các phương pháp đã từng áp dụng đối với Caravaggio. Đầu tiên với sự trợ giúp của vô tuyến định vị địa chất, họ sẽ tìm tiểu đựng hài cốt. Sau đó sẽ chuyển xương đi giám định ADN; mẫu để so sánh là hài cốt của hai người con gái của Lisa Gherardini được an táng tại thánh đường Santissima Annunziata ở Florence.
Vậy các nhà khoa học ấy cần hài cốt của Lisa Gerardini để làm gì? Đương nhiên, là để dựng lại gương mặt của bà qua các phần xương hộp sọ nhằm so sánh với gương mặt nàng Mona Lisa. Điều đó sẽ giúp giải mã bí ẩn tồn tại hàng mấy thế kỷ qua về danh tính thực sự của nhân vật trong bức chân dung nổi tiếng, hiện đang được treo tại bảo tàng Lourve ở Paris. Vinceti và Pallanti hoàn toàn tin tưởng vào thành công của mình. Tuy nhiên, một số kẻ hoài nghi cho rằng bằng chứng của Vasari được phát hiện quá muộn và không rõ xuất xứ. Ngoài ra, họ cảm thấy tay nghề của Leonardo trên bức chân dung quá điêu luyện đối với giai đoạn đầu của ông. Cuối cùng, điều khó hiểu là tại sao hoạ sĩ lại nhận lời vẽ chân dung cho một phụ nữ không nổi tiếng lắm, trong khi ông có nhiều đơn đặt hàng cực kỳ quan trọng của những khách hàng giàu có hơn.
Những tin đồn và giả thuyết về nguyên mẫu của "La Gioconda" nhiều đến mức, ngay cả kết quả cuộc khai quật (nếu thành công) cũng khó có thể thuyết phục được những người có ý định khăng khăng bảo vệ quan điểm của mình