Vua tư liệu Trần Thanh Phương:

“Mỗi số phận chứa một phần lịch sử"

08:31 08/03/2020

Nhà thơ Nga Evtusenko từng viết “Mỗi số phận chứa một phần lịch sử”. Không phải là cây bút sáng tạo tài hoa, số phận dành cho Trần Thanh Phương làm “vua” tư liệu để giúp ích cho đời và ông đã tồn tại cùng lịch sử theo cách riêng của mình. Cuộc đời ông cũng là bài học về sự dấn thân.

Đất phương Nam luôn xuất hiện những nhân vật kỳ lạ. Nếu như Vương Hồng Sển nổi tiếng nhờ chơi đồ cổ ngoạn trước khi thành học giả thì Trần Thanh Phương được biết đến nhiều với tư cách người sưu tầm tư liệu trước khi trở thành tác giả của gần 30 đầu sách.

Sinh thời, lúc trà dư tửu hậu với nhau, nhà văn Nguyễn Quang Sáng ngạc nhiên về người bạn của mình: Một “thằng cha” dân Bạc Liêu nổi tiếng ăn chơi mà suốt ngày ngồi sưu tầm cắt dán tài liệu như Trần Thanh Phương thì thật lạ, thật hiếm. Còn nhà văn Lê Văn Thảo hay đùa rằng, Trần Thanh Phương mê tài liệu hơn mê nhậu và mê phụ nữ, dù cái nào cũng… mê!

Cố nhà báo Trần Thanh Phương với công việc sưu tầm tư liệu mà ông đam mê.

Tôi thì thầm phục sự chăm chỉ, kiên nhẫn của bậc đàn anh làng báo làng văn này. Rõ ràng, không có một niềm đam mê lớn lao và một ý thức cao đối với cuộc sống và lịch sử thì Trần Thanh Phương không thể có một “gia tài” đồ sộ vô giá: hơn 1 tấn tư liệu báo chí, văn học sau bao năm mày mò đọc-cắt-dán. Thực ra, việc sưu tầm xưa nay không phải là ít người làm, nhưng ở nước ta những người chuyên sưu tầm tư liệu báo chí, văn học một cách có hệ thống như ông rất hiếm hoi.

Trần Thanh Phương sinh năm 1940 ở huyện Cái Nước (nay thuộc tỉnh Cà Mau). Cuối năm 1954, ông tập kết ra Bắc, học ở trường học sinh miền Nam. Đến năm 1967, ông tốt nghiệp Khoa Ngữ văn Đại học Sư phạm Hà Nội về làm phóng viên Ban miền Nam, Báo Nhân dân.

Do thường xuyên được cử tiếp xúc với các đoàn đại biểu từ chiến trường miền Nam ra thăm miền Bắc, mà Trần Thanh Phương lại xa Nam Bộ tập kết ra Bắc từ khi mới 15 tuổi, ít am hiểu về quê hương, nên ông bắt buộc phải tìm hiểu qua tư liệu sách báo. Từ đó công việc sưu tầm tư liệu trở thành niềm đam mê của chàng trai gốc Bạc Liêu này.

Trò chuyện với tôi, nhà văn Trần Thanh Phương nói: “Tư liệu đối với nghề cầm bút cực kỳ quan trọng. Nó giống như “gia tài” ngổn ngang trong thùng đồ nghề của anh thợ sửa xe, khi cần ốc vít gì có nấy. Bên Pháp, đến lá thư hay vật dụng của Bác Hồ từ xưa vẫn còn lưu giữ rất kỹ. Cái gì thuộc về quá khứ họ luôn tìm mọi cách giữ gìn trân trọng. Ở Việt Nam chưa có truyền thống làm tư liệu. Hơn nữa, chiến tranh liên miên nên muốn lưu giữ cái gì cũng khó”.

Gia tài đồ sộ của Trần Thanh Phương có ảnh chân dung, bút tích và tư liệu của hơn 700 nhà văn Việt Nam. Trong đó có thể kể đến: Nguyễn Tuân (2 tập, 300 trang A 4/ 1 tập), Chế Lan Viên (2 tập), Xuân Diệu (2 tập), Huy Cận (2 tập), Nguyễn Công Hoan (2 tập), Nam Cao (2 tập), Vũ Trọng Phụng (2 tập), Nguyễn Đình Thi (2 tập), Lưu Quang Vũ- Xuân Quỳnh (2 tập), Nguyễn Khải (2 tập) Nguyễn Quang Sáng (2 tập), Nguyễn Minh Châu (2 tập), Lý Văn Sâm (1 tập), Phan Tứ (1 tập), Lê Anh Xuân (1 tập),… Mỗi nhà văn có một thế giới riêng, với những nét độc đáo riêng.

Đồng thời, trong bộ sưu tập còn có nhiều nghệ sĩ quen thuộc như: Nguyễn Sáng, Diệp Minh Châu, Bùi Xuân Phái, Văn Cao, Trịnh Công Sơn, Lê Thương, Nguyễn Văn Thương, Đoàn Chuẩn, Phan Huỳnh Điểu, Ba Vân, Năm Châu, Phùng Há, Bảy Nam, Kim Cương, Diệp Lang, Thanh Tòng, Lệ Thủy, Bạch Tuyết,… cùng nhiều nhà hoạt động chính trị- xã hội và các tướng lĩnh. Sau này những vụ án kinh tế và hình sự đã chiếm nhiều thời gian của ông và trong bộ sưu tập tôi tìm thấy nhiều hồ sơ vụ án: nước hoa Thanh Hương, Tamexco, Epco- Minh Phụng, PMU 18,… và mấy năm nay khi đã lâm bệnh nan y nhưng ông vẫn cùng vợ là nhà giáo Phan Thu Hương không ngừng sưu tầm, cắt dán báo chí để làm tư liệu.

Sự khích lệ của nhà thơ Chế Lan Viên và các tên tuổi làng văn được ông giữ lại bút tích trong một hồ sơ ngăn nắp của Trần Thanh Phương. Tôi từng đọc được bút tích lá thư đề ngày 22.4.1988 của nhà thơ Chế Lan Viên gởi cho ông, có đoạn viết: “Các tài liệu không cần với người này, thì lại rất cần cho một nhà sử, nhà báo, nhà nghiên cứu, chứ đâu phải chuyện tò mò. Lẽ ra Chính phủ phải bỏ tiền lập một cái phòng, hay trả lương cho một số người làm công việc âm thầm, mà lại tốn tiền như anh (nội mua bìa đã chết rồi, nói chi mỗi kỳ báo đều lại có số). Anh tự làm, mọi người phải hùn vô, tôi sẽ nộp cho anh bút tích của Tô Hoài, Chu Văn, Nguyễn Minh Châu, Phan Huỳnh Điểu…”.

Ngoài lá thư trên, tôi còn tìm thấy ở trong bộ sưu tập nhiều tư liệu, ảnh và cả các văn bản do chính nhà thơ Chế Lan Viên soạn. Ông Trần Thanh Phương thổ lộ: “Anh Chế Lan Viên là một trong những người giúp đỡ động viên tôi hết mực. Bên cạnh tài liệu của anh, anh còn tặng tôi một số danh thiếp quý hiếm của những cán bộ lãnh đạo cao cấp nước ta hoặc các nhà văn thế giới mà anh có dịp gặp gỡ tại các hội nghị quốc tế. Anh hay nói với tôi một cách “chơi chữ” rất Chế: “Trên đời mình thích nhất hai loại người: người có tài và người có tài liệu. Phương có tài hay không mình chưa biết, nhưng Phương có tài liệu”!

Các tác phẩm của “Vua” tư liệu Trần Thanh Phương.

Sự động viên bao giờ cũng hết sức quý báu, nhất là đối với một công việc vốn còn mới mẻ như vậy ở nước ta. Ngoài nhà thơ Chế Lan Viên, nhà sưu tập Trần Thanh Phương còn nhận được sự ủng hộ của nhà báo, nhiều văn khác. Nhà báo Thép Mới, lúc hai người còn làm chung Báo Nhân Dân, mỗi lần đi chiến trường miền Nam ra bao giờ Thép Mới cũng tìm đến động viên Trần Thanh Phương. Các nhà văn nhà thơ Huy Cận, Nguyễn Tuân, Nguyễn Khải, Nguyễn Quang Sáng, Nguyễn Minh Châu, Lý Văn Sâm, Lê Văn Thảo,… cũng luôn hỏi thăm, khuyến khích ông và khi cần tư liệu để viết cũng đã nhờ đến “đại gia” người Bạc Liêu.

Hành trình sưu tầm của Trần Thanh Phương cũng có những nỗi éo le. Ông từng thổ lộ với tôi rằng: “Có nhà văn khi tôi gởi thơ tới xin ảnh và bút tích, họ từ chối, lại còn lên tiếng chê bai. Tôi không nản lòng. Về sau thấu hiểu công việc của tôi, họ đã nhiệt tình giúp đỡ, cung cấp nhiều tư liệu về họ lẫn những bạn văn mà họ thân thiết”.

Từ nguồn tư liệu dồi dào, kết hợp với những chuyến đi thực tế, Trần Thanh Phương đã biên khảo, sáng tác cho xuất bản gần 30 tác phẩm gồm biên khảo và truyện ký, đáng chú ý như: Xứ sở phù sa, Cửu Long địa chí, Minh Hải địa chí, Những trang về An Giang, Đây, các nhà tù Mỹ ngụy, Sài Gòn tầng thấp - Sài Gòn tầng cao, Bán đảo Cà Mau, Ngòi bút và cây kéo, Chân dung và bút tích nhà văn… gần đây là Lời cuối với Nhà văn đã đi xa (2016); Rượu với văn chương (2017).

Không chỉ phục vụ cho công việc nghiên cứu viết lách của chính mình, mà kho tư liệu của Trần Thanh Phương đã thường xuyên giúp ích cho các nhà văn, nhà nghiên cứu, thầy cô giáo, học sinh, sinh viên và gia đình những nhân vật liên quan. Ông còn thành kỷ lục gia được ghi nhận bởi Trung tâm sách Kỷ lục Việt Nam, với 3 kỷ lục được xác lập: “Người có bộ sưu tập bài báo nhiều nhất Việt Nam”; “Người có quyển sách sưu tập các bài báo có kích thước lớn nhất Việt Nam” và “Người có bộ sưu tập chân dung và bút tích nhà văn Việt Nam nhiều nhất Việt Nam”.

Nhà báo, nhà văn, kỷ lục gia tư liệu Trần Thanh Phương đã rời xa trần thế vào trưa ngày 7.2.2020, sau mấy năm lâm bệnh nặng. Ở thế giới bên kia chắc ông cũng mãn nguyện và tiếp tục hành trình đam mê sưu tập của mình!

Phan Hoàng

Những người giữ bình yên ở địa bàn cơ sở

Thực hiện Đề án của Bộ Công an, Công an tỉnh Tiền Giang đã bố trí 989 cán bộ Công an chính quy đảm nhận các chức danh tại 150 Công an xã, thị trấn. Lực lượng Công an chính quy về xã đã bám cơ sở, bám dân, chủ động nắm địa bàn, đảm bảo giữ vững bình yên ở địa bàn cơ sở.

Không thể đánh tráo bản chất, bôi đen Chiến thắng 30/4/1975

Gần nửa thế kỷ đã trôi qua nhưng cứ mỗi dịp 30/4, khi nhân dân cả nước kỷ niệm, ôn lại những trang sử hào hùng của dân tộc thì trên mạng xã hội, các thế lực thù địch, đối tượng phản động, cơ hội chính trị tái diễn điệp khúc xuyên tạc về tầm vóc, ý nghĩa lịch sử của đại thắng mùa xuân năm 1975 cũng như bản chất cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của dân tộc ta.

Chuyến công du tìm cách "dập lửa"

Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken hôm nay, ngày 29/4, sẽ tới Saudi Arabia nhằm tiếp tục nỗ lực đạt được một thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza. Chuyến công du diễn ra trong bối cảnh cộng đồng quốc tế đang tăng tốc nỗ lực nhằm đạt được một thỏa thuận chấm dứt xung đột và ngăn chặn cuộc tấn công trên bộ theo kế hoạch của Israel vào thành phố miền Nam Rafah của Gaza. Bên cạnh đó, giao tranh giữa Hezbollah - lực lượng dân quân thân Iran ở Lebanon - với Tel Aviv đang leo thang nhanh chóng và có thể gây ra thảm họa cho cả hai bên.

Vì sao hành khách không mặn mà với bến xe?

Theo thống kê từ Công ty Quản lý bến xe Hà Nội, trong dịp nghỉ lễ 30/4 và 1/5 dự kiến lượng khách qua bến xe gia tăng. Công ty cổ phần Bến xe Hà Nội đã lên kế hoạch tổng lượng xe tăng cường 715 xe, trong đó Bến xe Giáp Bát tăng cường 224 xe; Bến xe Gia Lâm tăng cường 82 xe và Bến xe Mỹ Đình là 409 xe.

Cảnh báo hàng loạt chiêu lừa đảo du lịch

Theo Cục An toàn thông tin, Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT), kỳ nghỉ lễ 30/4 và 1/5 năm nay kéo dài hơn mọi năm nên người dân sẽ có nhiều kế hoạch, dự định đi du lịch, nghỉ dưỡng. Lợi dụng thời điểm này, các đối tượng thực hiện hàng loạt chiêu trò lừa đảo du lịch khác nhau nhằm chiếm đoạt tài sản người dùng.

Lúa phát thải thấp có thể mang về 500 triệu USD mỗi năm

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trần Thanh Nam cho biết, nếu không có gì thay đổi, đến tháng 8/2024 chúng ta sẽ có sản phẩm “lúa giảm phát thải”. Đến năm 2025 sẽ triển khai mở rộng và đạt từ 300.000-500.000ha. Ở giai đoạn 2026-2030, mỗi năm tăng thêm 100 ngàn ha để đạt 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp ở đồng bằng sông Cửu Long.

Tỷ phú Mỹ Elon Musk bất ngờ thăm Trung Quốc

Hôm 28/4, tỷ phú Elon Musk đã bất ngờ tới Bắc Kinh và gặp gỡ Thủ tướng Lý Cường. Đây là lần thứ ba ông Elon Musk đến Trung Quốc - thị trường xe điện lớn nhất thế giới, trong vòng chưa đầy một năm.

Vụ cô gái chết khô trên sofa: Điện thoại bị tháo sim, điện nước bị cắt do nợ tiền

Thông tin mới nhất liên quan đến vụ cô gái chết khô trên ghế sofa ở một căn hộ chung cư cao cấp thuộc địa bàn phường Tây Mỗ, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội, sim điện thoại di động của nạn nhân bị tháo, điện nước căn hộ bị cắt do nợ tiền điện nước từ tháng 9/2022.

Nắng nóng gay gắt ở Bắc và Trung Bộ, Hà Nội trời ngột ngạt, oi bức

Thủ đô Hà Nội và hầu hết các tỉnh thành tại Bắc Bộ, Trung Bộ đang chống chọi nắng nóng đặc biệt gay gắt. Nhiệt độ cao nhất trong ngày ở mức trên 39 độ C, trời ngột ngạt oi bức. Tây Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ vượt ngưỡng 42 độ C.

Báo động tình trạng học sinh, sinh viên tự tử

Thời gian gần đây, trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế nói riêng và cả nước nói chung, những cái chết đau đớn do tự hủy hoại bản thân của học sinh, sinh viên liên tiếp xảy ra, đang trở thành nỗi ám ảnh đối với gia đình, nhà trường và xã hội. Các chuyên gia tâm lý cảnh báo, nếu gia đình và nhà trường không có giải pháp hỗ trợ kịp thời thì ý nghĩ tự tử trong giới trẻ sẽ có dấu hiệu gia tăng.

Dẫn trước 3 bàn, Arsenal suýt để mất chiến thắng

Trong trận đấu với Tottenham tại vòng 35 giải Ngoại hạng Anh 2023/2024 diễn ra tối 28/4 (giờ Việt Nam), Arsenal đã dẫn trước tới 3-0 trước đối thủ nhưng suýt chút nữa đánh mất chiến thắng khi để đối thủ ghi liền 2 bàn trong hiệp 2.

Bắt 12 đối tượng điều hành web đen “Lầu xanh"

Công an tỉnh Nghệ An và Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) đồng chủ trì vừa đánh sập đường dây tội phạm xuyên quốc gia, bắt 12 đối tượng điều hành, quản lý website "Thiendia2.cc" (hơn 1,1 triệu thành viên trên toàn cầu) truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy trên mạng internet (đã tán phát trên 19 triệu nội dung đồi trụy với hàng trăm triệu lượt truy cập). ''

Phạt 15 triệu, tước bằng lái xe limousine đánh võng trên cao tốc

Với 2 lỗi điều khiển ô tô chuyển làn không có tín hiệu báo trước trên đường cao tốc, điều khiển xe lạng lách khi chạy trên đường, tài xế S bị xử phạt với số tiền 15 triệu đồng, tước giấy phép lái xe 3 tháng.

Cháy lớn tại cửa hàng FPT shop ở Gò Vấp

Đám cháy bùng phát mạnh và lan rộng khiến toàn bộ cửa hàng FPT trên đường Lê Đức Thọ, quận Gò Vấp, TP Hồ Chí Minh bị thiệt hại nặng…

CSGT kịp thời đưa cháu bé bị sốt cao, co giật đi cấp cứu

Khi phát hiện người phụ nữ bế trên một cháu bé đang khóc không ngớt và chân tay co giật đứng ở lề đường, tổ tuần tra của Phòng CSGT Công an tỉnh Phú Thọ đã khẩn trương đưa cháu bé trong tình trạng sốt cao, co giật đến bệnh viện cấp cứu. Do được cấp cứu kịp thời, hiện tại cháu bé đã giảm sốt, bệnh viện đang tiếp tục theo dõi điều trị cho cháu ổn định.

Tài xế không chấp hành hiệu lệnh, tông ngã CSGT

Trung tá Hoàng Anh Công Minh đang làm nhiệm vụ đã ra hiệu lệnh dừng xe để kiểm tra thì đối tượng Phạm Ngọc An (SN 2001, trú xã Vinh Hà, huyện Phú Vang, Thừa Thiên Huế) điều khiển phương tiện, phía sau chở Trương Ngọc Thảo Nhi (SN 2009) tông thẳng vào Trung tá Minh khiến anh ngã xuống đường, bị thương.