Thi sĩ Nguyễn Khuyến và một tình huống khó xử

15:00 21/01/2010
Năm 1902, vua Thành Thái từ kinh đô Huế ra Hà Nội dự lễ cắt băng khánh thành cầu Đume (sau đổi tên thành Long Biên). Các quan đại thần trong triều, các quan lớn hàng tỉnh, các bậc đại khoa, nhân sĩ danh tiếng đều được triệu ra dự lễ.

Thời điểm đó, cụ Tam nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến đã cáo quan về quê nội, nơi có trang viên của gia đình, gọi là Vườn Bùi, nằm ẩn khuất sau những lũy tre vùng đồng chiêm trũng xã Yên Đổ; rồi do sự phức tạp của thời thế, cụ bị ép lên Hà Nội làm gia sư cho gia đình quan Kinh lược Bắc Kỳ Hoàng Cao Khải. Dù đôi mắt đã bị lòa, nhận được chỉ dụ, cụ Tam nguyên vẫn phải chống gậy bước ra nơi có lễ cắt băng khánh thành long trọng.

Trên lễ đài, nơi hàng ghế danh dự, ngồi cùng vua Thành Thái có quan toàn quyền Đông Dương Pôn Đume và bà vợ thứ xinh đẹp của vua. Điều oái oăm là bà thứ phi này trước đó từng có tình ý với tiến sĩ Nguyễn Hoan, con trai trưởng của cụ Nguyễn Khuyến. Nguyễn Hoan từng thề non hẹn biển với nàng, nhưng sau chẳng hiểu vì sao, Nguyễn Hoan lại chê, rồi hai người chia xa. Sau đấy, do thần thế của gia đình, nàng diện kiến được với đức vua, được vua đem lòng yêu, rồi cưới làm thứ.

Cái ngày nàng cùng vua ra Hà Nội dự lễ trọng, trông nàng thật đài các quý phái. Vào giờ khắc diễn ra lễ chào, tất cả các quan đều phải quỳ xuống vái lạy đức vua, thứ phi và quan toàn quyền Đông Dương Pôn Đume. Cụ Nguyễn Khuyến rất khó xử.

Cụ có thể lạy vua chứ không thể lạy bà thứ phi, người đã từng suýt nữa thì thành con dâu cụ. Thế là lúc mà người ta quỳ rạp cả xuống thì cụ cứ lúng ta lúng túng như dẫm phải tổ kiến lửa, như gà mắc tóc. Vua Thành Thái nhìn thấy thế, tỏ ra không hài lòng, toan xử tội. Nhưng khi nhận ra đó là cụ Tam nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến, một nhà thơ rất nổi tiếng, vua đành nén giận.

Buổi lễ khánh thành vừa kết thúc, vua vời Nguyễn Khuyến đến gần, bắt cụ phải làm một bài thơ thật hay để hầu vua, tạ tội. Vua ngắm Nguyễn Khuyến một thoáng, rồi nói:

- Nhà ngươi từng là một viên quan rường cột của triều đình, thế mà mới rời triều chính có mấy năm mà sao trông đã tàn tạ như con trâu già thế kia? Bây giờ nhà ngươi hãy làm một bài thơ vịnh con trâu già ta nghe!

Nguyễn Khuyến suy nghĩ một thoáng tìm tứ, tìm câu từ, rồi cụ xin phép vua được đọc:

Một nắm xương khô, một nắm da.
Bao nhiêu cái ách đã từng qua.
Đuôi khom biếng vẫy Điền Đan hỏa.
Tai nặng buồn nghe Ninh Tử ca.

Sớm thả vườn đào chơi đủng đỉnh.
Tối về thôn hạnh thở nghi nga.
Có người toan giết tô chuồng mới.
Ơn đức vua Tề lại được tha.

Cụ Tam nguyên mượn một cái tích cổ của Trung Hoa để viết nên bài thơ thể hiện đúng hiện trạng, tâm thế của mình: Ta ốm o tàn tạ như con trâu già chẳng qua cũng bởi đời quan chức của ta nhiều nỗi truân chuyên, tai ách; ta đã chán ngấy những việc như đốt lửa đuôi trâu của Điền Đan và những lời tấu hót xu nịnh như của Ninh Tử. Vì thế mà triều chính không ưa gì cái sự ngay thẳng của ta. Có kẻ muốn giết ta như giết một con trâu già đấy, vua có tha ta thì tha.

Thành Thái vốn là một ông vua có chút lòng hiếu nghĩa, vả lại ngài rất thích cái câu trong bài thơ "ơn đức vua Tề" mà ngài cho là cụ Tam nguyên có ý ví von với mình, cho nên ngài không những tha tội mà còn ra chỉ dụ ban thưởng cho Nguyễn Khuyến những món quà quý ngay trong ngày hôm ấy

Lê Hoài Nam

Đêm giao thừa là thời khắc thiêng liêng để mọi người sum vầy, cùng đón năm mới bên gia đình, nhưng với các CBCS Công an Thủ đô, đây lại là thời gian họ làm nhiệm vụ, thầm lặng hy sinh hạnh phúc riêng, để đảm bảo an ninh, trật tự an toàn giao thông, góp phần mang cái Tết bình yên đến với mọi người, mọi nhà.

Tối 31/12, Phòng Cảnh sát hình sự Công an TP Hồ Chí Minh cho biết vừa ra quyết định khởi tố vụ án hình sự “Tổ chức đánh bạc” và “Đánh bạc” xảy ra trên địa bàn thành phố, liên quan đến hoạt động cá cược bóng đá trái phép thông qua trang mạng bong88.com, với sự tham gia của 24 đối tượng.

Hội đồng xét xử kết luận, hành vi của bị cáo Lê Trung Khoa trong vụ án là đặc biệt nguy hiểm cho xã hội, gây hoang mang trong xã hội, ảnh hưởng đến uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.

Các cửa ngõ ở TP Hồ Chí Minh lượng phương tiện tăng đột biến khi dòng người là công nhân, học sinh, người dân về quê nghỉ Tết dương lịch. Người dân ở các tỉnh gần chọn phương tiện xe 2 bánh để về quê lỉnh kỉnh đồ đạc mang theo. Dòng phương tiện mỗi lúc mỗi đông dần. Có một vài tuyến đường các phương tiện đi chuyển rất chậm...

Hành vi phạm tội của Nguyễn Văn Đài đã xâm phạm đến an ninh quốc gia, ảnh hưởng đến uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế nhằm chống Nhà nước CHXHCN Việt Nam, cần phải xử lý nghiêm trước pháp luật.

Hưởng ứng “Chiến dịch Quang Trung” do Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính phát động và các phong trào thi đua “Vì an ninh Tổ quốc”, “Ba nhất” của Bộ Công an, CBCS Trung tâm Huấn luyện, Bồi dưỡng nghiệp vụ và Giáo dục nghề nghiệp số 3 (TTHL3), Bộ Tư lệnh Cảnh sát cơ động đã phát huy tinh thần trách nhiệm, xung kích, trực tiếp tham gia hỗ trợ nhân dân khắc phục hậu quả thiên tai, xây dựng, sửa chữa nhà ở tại xã Thượng Đức, TP Đà Nẵng.

Chiều 31/12, tại Đình làng Xuân Mỹ (khối phố Nam Diêu, phường Hội An Tây, TP Đà Nẵng), UBND phường Hội An Tây long trọng tổ chức lễ đón nhận giải thưởng “Điểm du lịch cộng đồng tốt nhất năm 2025” đối với Làng gốm Thanh Hà do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trao tặng.

Mỗi lượng vàng tiếp tục giảm thêm gần 2 triệu đồng trong phiên chiều 31/12. Tổng cộng giá vàng đã giảm 7 triệu đồng kể từ khi lập đỉnh cao ở mức 159,8 triệu đồng/lượng.

Thời gian gần đây, hàng loạt động thái tố tụng liên tiếp của Bộ Công an cho thấy một thông điệp nhất quán và ngày càng rõ ràng: mọi hành vi lợi dụng không gian mạng, truyền thông và các chiêu bài “độc lập”, “nhân quyền”, “xã hội dân sự” để chống phá Nhà nước đều đang bị đưa ra ánh sáng, xử lý theo pháp luật, không có ngoại lệ.

Khách hàng chuyển tiền khoảng 100 tỷ đồng mua các nền đất trong dự án Khu dân cư Kiên Cường Phát (Khu đô thị Ruby City) ở phường Đồng Xoài, tỉnh Đồng Nai, nhưng giám đốc và phó giám đốc Công ty TNHH Bất động sản Kiên Cường Phát vẫn không thể bàn giao quyền sử dụng đất cho khách hàng như đã thỏa thuận.

Nhằm phục vụ Lễ xuất quân và diễn tập phương án bảo vệ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, ngày 31/12, Công an TP Hà Nội thông báo kế hoạch phân luồng, hạn chế phương tiện để nhân dân, người tham gia giao thông biết, chấp hành, lựa chọn lộ trình di chuyển phù hợp và hỗ trợ lực lượng Công an hoàn thành nhiệm vụ.

Ánh đèn trường quay, trong nhiều năm, đã làm được một việc mà không ít hệ thống kiểm định phải ghen tị: biến danh xưng “shark” thành một chiếc áo choàng quyền lực. Ở đó, uy tín được sản xuất nhanh hơn báo cáo tài chính, hình ảnh lan tỏa mạnh hơn kiểm toán độc lập, và cảm xúc được ưu tiên hơn chuẩn mực pháp lý. Khi hào quang được mặc định như một dạng bảo chứng đạo đức, niềm tin xã hội bắt đầu trôi theo ánh đèn nhiều hơn là theo con số.

©2004. Bản quyền thuộc về Báo Công An Nhân Dân.
®Không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của Báo Công An Nhân Dân.
English | 中文