Cao Bá Quát: Cảm thức hoa mai

14:41 20/01/2023

Cao Bá Quát là một thi tài. Không phải ngẫu nhiên mà người đời tôn vinh ông là bậc THÁNH THƠ. Thơ Chu Thần Cao Bá Quát chủ yếu được sáng tác bằng chữ Hán, hiện đã sưu tầm được khoảng hơn 1.500 bài. Riêng sáng tác bằng chữ Nôm, chỉ cần bài phú TÀI TỬ ĐA CÙNG cũng đủ để xếp tác phẩm này vào hàng kiệt xuất.

Thi pháp Cao Bá Quát có phong vị khác người, vừa có cái lãng mạn bay bổng mang tầm vóc vũ trụ của hồn thơ Lý Bạch, lại vừa hiện thực hồn nhiên, gần gũi đời thường như thơ Đỗ Phủ đời Đường bên Tàu. Nhân dịp Tết Quý Mão, trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc một trong nhiều bài thơ hay của Thánh Thơ Cao Bá Quát.

Thi nhân Cao Bá Quát.

TÀI MAI

Thí tương mai tử trịch sơn gian
Nhất ác thanh tư ký bích loan
Ký thủ lai thời xuân sắc hảo
Dữ nhân cộng tác họa đồ khan

Dịch nghĩa:

TRỒNG MAI

Thử đem hạt mai ném lên trên núi
Một nắm giống thanh tao gửi lên ngọn đá xanh
Hãy nhớ lấy: Sau này, khi vẻ xuân tươi tốt
Sẽ thành một bức tranh cho đời soi chung!

Dịch thơ:

Vung hạt mai lên núi cao
Thanh tao nắm giống gửi vào đá xanh
Mai sau xanh lá tươi cành
Vẻ xuân thắm một bức tranh dâng đời.

(VŨ BÌNH LỤC- dịch)

Đây là bài thơ có lẽ Chu Thần họ Cao viết khi còn trẻ, còn đang tràn đầy sinh lực tuổi thanh xuân và khát vọng cống hiến. Hình như Cao Chu Thần đang trên đường vào Huế thi Tiến sĩ.

Có thể là một cảnh trồng mai có thật trong đời thường. Nhưng cũng có thể chỉ là một lần, một kiểu trồng mai trong giả tưởng, để từ đó mà bộc bạch, mà gửi gắm tâm tư thầm kín đang trào dâng tươi thắm trong lòng thi nhân.

Ở câu thơ đầu, thi nhân viết: “Thử đem một nắm hạt mai ném lên trên núi”. Đấy mới chỉ kể về một thao tác trồng mai có chủ định. Cũng có vẻ ngẫu hứng, tiện tay, chợt gặp thì làm. Một nắm hạt mai ném lên trên núi, có thể nó cũng chẳng thấm tháp vào đâu, nhưng cũng là một việc vui, hữu ích, rất nên làm.

Câu thứ hai, thể hiện rõ hơn ý tưởng và ý nghĩa của việc trồng mai trên núi: “Một nắm giống thanh tao gửi lên ngọn đá xanh” (Nhất ác thanh tư ký bích loan). “Một nắm hạt mai” là rất cụ thể, hữu hình. Nhưng “một nắm giống thanh tao” thì sự vật đã chuyển hóa từ lượng sang chất, từ hữu thể sang vô hình, khẳng định giá trị của vật chất, nâng cao tầm ý nghĩa của vật chất, của thao tác trồng mai.

Ý thơ còn được nâng cấp lên hơn nữa, ở ý tưởng một nắm giống thanh tao gửi lên ngọn đá xanh (ký bích loan) kia. “Một nắm giống thanh tao”, chính là phạm trù của cái đẹp, được “ký” (gửi gắm) lên ngọn đá xanh (bích loan), cũng lại là phạm trù của cái đẹp, tương ứng, cao vời tinh khiết. Quả là một ý tưởng tràn đầy tinh thần tôn giáo, thánh thiện và nhân văn, cũng chính là biểu hiện rất tinh tế của tâm hồn thi sĩ.

Ký thủ lai thời xuân sắc hảo
Dữ nhân cộng tác họa đồ khan

(Mai sau xanh lá tươi cành,
Vẻ xuân thắm một bức tranh dâng đời).

Đấy là hai câu thơ kết bài, đồng thời cũng gói trọn tứ thơ. Hãy nhớ lấy (ký thủ), sau này (lai thời) khi vẻ xuân tươi tốt (xuân sắc hảo). Câu thơ đã thấy có cái ý khẳng định, tin tưởng, chắc chắn, rằng rồi đây những hạt giống thanh tao mà ta đã tung lên ngọn đá xanh trên kia, nhất định sẽ nở ram bung ra một rừng mai rực rỡ, chẳng phải cho riêng ai, mà để cho tất cả mọi người được ngắm chung! …

Bài thơ bốn câu, cấu tứ chặt chẽ theo khuôn thước “Khai, thừa, chuyển, hợp” của luật thi, mà tình ý mênh mang, trong trẻo và sâu xa, thể hiện tầm vóc một hồn thơ lớn, cao khiết, tràn đầy tinh thần nhân văn đẹp đẽ.

Phải chăng, ở đây Cao Chu Thần cũng kín đáo gửi gắm niềm tin tưởng sáng tươi của mình vào tương lai rực rỡ, đồng thời tự tin khẳng định giá trị của tài năng mình, như rừng mai tràn đầy xuân sắc kia, sẽ dành để dâng hiến cho đời!

Cùng với Đại thi hào Nguyễn Trãi, Thánh thơ Cao Bá Quát đã thật tài tình khi sử dụng văn tự chữ Hán đương thời để chuyên chở tâm hồn, tình cảm và trí tuệ Việt! Tôi xin phép được khẳng định điều này thêm một lần nữa!

Vũ Bình Lục

Trong vụ án “Đưa hối lộ” và “Nhận hối lộ” xảy ra tại Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) và các tổ chức, cá nhân liên quan, Nguyễn Năng Mạnh (Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần MediaUSA)  nhiều lần đưa tiền hối lộ cho lãnh đạo Cục An toàn thực phẩm cùng những cá nhân liên quan với số tiền hàng tỷ đồng để được tạo điều kiện và hướng dẫn khắc phục những tồn tại khi đoàn kiểm tra xuất hiện. Tuy nhiên, trong vụ án này, Nguyễn Năng Mạnh không bị xử lý. 

Ngày 22/12, đoàn công tác Báo CAND do Đại tá Trần Duy Hiển, Phó Tổng Biên tập dẫn đầu, đã đến thăm và chúc mừng Báo QĐND nhân kỷ niệm 81 năm Ngày thành lập QĐND Việt Nam (22/12/1944 - 22/12/2025), 36 năm Ngày hội Quốc phòng toàn dân (22/12/1989 - 22/12/2025).

Cục Xây dựng phong trào bảo vệ an ninh Tổ quốc (ANTQ) chủ động tham mưu giúp Bộ hướng dẫn các địa phương củng cố, nâng cao chất lượng, hiệu quả phong trào toàn dân bảo vệ ANTQ; tiếp tục làm tốt công tác dân vận, tạo sự đồng thuận để CBCS và nhân dân thống nhất thực hiện tốt các chủ trương đường lối chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước và của ngành Công an. 

TAND TP Hà Nội vừa ra quyết định, ngày 5/1/2026 sẽ mở phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án “Đưa hối lộ” và “Nhận hối lộ” xảy ra tại Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) và các tổ chức, cá nhân liên quan. Thẩm phán Lưu Ngọc Cảnh làm chủ toạ phiên toà. Đại diện Viện KSND TP Hà Nội thực hành quyền công tố tại phiên tòa. Phiên tòa dự kiến diễn ra 10 ngày.

Ngày 22/12, tại TP Hồ Chí Minh, Bệnh viện 30-4 (Bộ Công an) đã tổ chức Hội nghị tổng kết công tác năm 2025 và triển khai chương trình công tác, phát động phong trào thi đua “Vì an ninh Tổ quốc” năm 2026. Trung tướng Đặng Hồng Đức, Thứ trưởng Bộ Công an đến dự và phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị.

Một công trình trường học khang trang, quy mô 3 tầng với 12 phòng học, tổng mức đầu tư xấp xỉ 8 tỷ đồng đã hoàn thiện cơ bản từ năm 2022 nhưng đến nay vẫn chưa được bàn giao đưa vào sử dụng. Trớ trêu hơn, trong khi trường mới “cửa đóng then cài” thì học sinh Trường THCS Hợp Tiến, tỉnh Thanh Hoá lại phải học nhờ ngay chính trong công trình chưa nghiệm thu, bàn giao.

Trong suy nghĩ của nhiều phụ huynh, phim hoạt hình đồng nghĩa với sự trong sáng, an toàn và phù hợp cho trẻ nhỏ. Thế nhưng, thời gian gần đây, không ít bộ phim hoạt hình gắn mác “dành cho trẻ em” lại lồng ghép các yếu tố bạo lực, chém giết, máu me, thậm chí là nội dung nhạy cảm, lệch chuẩn đạo đức, âm thầm tác động tiêu cực đến nhận thức và tâm lý trẻ.

©2004. Bản quyền thuộc về Báo Công An Nhân Dân.
®Không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của Báo Công An Nhân Dân.
English | 中文