Nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn: Có một “Tổ quốc gọi tên mình” trong mùa dịch
Năm 2011 khi tình hình ở biển Đông có những căng thẳng, nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn đã sáng tác ca khúc "Tổ quốc gọi tên mình" phổ từ thơ của nữ sĩ Nguyễn Phan Quế Mai như lời thúc giục mỗi người hãy biết sống có trách nhiệm hơn khi Tổ quốc gặp khó khăn, trắc trở. Và chu kỳ 10 năm trở lại, năm 2021 khi đất nước bước vào "cuộc chiến" chống lại "kẻ thù vô hình" mang tên COVID-19 hết sức khốc liệt, ca khúc này lại vang lên như lời hiệu triệu toàn dân chung sức, đồng lòng đẩy lùi dịch bệnh để sớm đưa cuộc sống trở về trạng thái bình thường mới.
Những câu chuyện chưa kể
Lẽ dĩ nhiên người có nhiều cảm xúc nhất là nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn. Bản thân ông và gia đình đang sinh sống ở TP Hồ Chí Minh - tâm dịch lớn nhất cả nước, nơi mà hàng triệu đồng bào đã và đang hướng về với biết bao sự sẻ chia, ấm áp, yêu thương. Ngậm ngùi, bồi hồi, xót xa… đó là những cảm xúc mà tôi cảm nhận được từ "cha đẻ" của ca khúc "Tổ quốc gọi tên mình".
Nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn tâm sự, để có ngày hòa bình độc lập như hôm nay đã có biết bao triệu người ngã xuống, trong đó có gia đình, dòng họ của ông. Ba mẹ của ông đã đi qua 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ ác liệt. Mẹ của ông từng nhiều lần bị địch bắt, tra tấn dã man. Ba của ông bị giam cầm gần 7 năm ở "chuồng cọp" Côn Đảo. Người cậu, người chú của ông đã hy sinh cho Tổ quốc mà đến giờ vẫn chưa tìm được hài cốt.
"Những ngày này, khi nghe các ca khúc ca ngợi Tổ quốc, trong đó có "Tổ quốc gọi tên mình", lòng tôi thấy lâng lâng tự hào về quê hương, đất nước. Đặc biệt khi mà đại dịch COVID-19 đã cướp đi sinh mạng hàng triệu người vô tội trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Tâm dịch TP Hồ Chí Minh và các tỉnh phía Nam hằng ngày diễn ra vô cùng phức tạp, cuộc sống người dân vô cùng khó khăn, nhiều gia đình đã có người thân mất vì COVID-19. Thực hiện lời kêu gọi của Đảng, Nhà nước, lớp lớp người từ bác sĩ, điều dưỡng, y tá, sinh viên, bộ đội, Công an… đã xung phong đăng ký lên đường vào Nam chống dịch. "Tổ quốc gọi tên mình" cùng các ca khúc ca ngợi Tổ quốc một lần nữa vang lên như lời hiệu triệu cả dân tộc cùng chung tay chống dịch để đem lại sự bình yên, hạnh phúc cho nhân dân", nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn giãi bày.
Chính trong tâm trạng và nỗi niềm như vậy, nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn lại da diết nhớ về sự ra đời cùng những kỷ niệm đẹp của ca khúc "Tổ quốc gọi tên mình". Từ khi ca khúc ra đời với sự lan tỏa như hiệu ứng domino mà ông không bao giờ nghĩ tới, từ ca sĩ chuyên nghiệp đến không chuyên, từ biên giới đến hải đảo, từ đồng bằng đến vùng núi, đặc biệt bà con Việt kiều và các đại sứ quán Việt Nam ở nước ngoài… đều vang lên "Tổ quốc gọi tên mình" như một thông điệp, mệnh lệnh trái tim của con dân nước Việt trước tình hình biển Đông.
Hai câu chuyện kể dưới đây có lẽ là minh chứng rõ ràng hơn cho giá trị của "Tổ quốc gọi tên mình". Nhân chuyến công tác ra Đà Nẵng, anh em lữ đoàn Phòng không - Không quân đóng tại gần sân bay Đà Nẵng có làm tiệc mời nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn giao lưu thì có một sĩ quan cùng với vợ con đến gặp ông xin chụp chung một tấm hình làm kỷ niệm. Sau đó anh ôm lấy nhạc sĩ và nói: "Cứ mỗi chuyến bay (Su 21) khi anh cất cánh lên trời bay ra hải đảo và quay về đất liền đều mở bài "Tổ quốc gọi tên mình" để nghe và sẵn sàng hy sinh cho Tổ quốc trong bất cứ tình huống nào. 2 người sau đó đã ôm xiết nhau và nước mắt nhạc sĩ đã chảy… Rồi có hôm ông đang họp giao ban tại TP Hồ Chí Minh thì có một số điện thoại lạ gọi mời dùng bữa cơm trưa tại nhà hàng vì rất ái mộ ông. Khi ông đang ăn thì vị khách đó đặt vấn đề muốn "mua đứt" bài "Tổ quốc gọi tên mình" với giá 50.000 USD. Lúc này ông đứng người vì lần đầu tiên nghe có người đưa ra số tiền lớn như vậy đối với ca khúc của mình. Nhưng rồi suy nghĩ trong giây lát, ông thẳng thắn trả lời: "Xin lỗi rất tiếc vì bài này bây giờ không còn của tôi nữa mà nó đã thuộc về đất nước rồi…".
Giải thưởng không phải là đích đến
Dịp này, nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn là một trong những nhạc sĩ được Hội đồng chuyên ngành cấp Nhà nước đề nghị xét tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật cho cụm 5 ca khúc: "Tổ quốc gọi tên mình", "Mẹ và Tổ quốc", "Tôi khát khao kéo sông Hàn dài mãi", "Bà Rịa! đất níu chân người", "Biển nghiêng". Với bất cứ nhạc sĩ nào thì đây là niềm vinh dự, tự hào suốt cuộc đời sáng tạo và cống hiến nghệ thuật. Lao động nghệ thuật chân chính luôn đòi hỏi có kiến thức, vốn sống đã được tích lũy, thiên phú, nhãn quan sáng tạo và tư duy về nghệ thuật… từ đó mới thai nghén cho ra đời những tác phẩm có giá trị với cuộc sống.
"Bản thân tôi cũng như các đồng nghiệp và các bậc tiền bối đi trước trong lĩnh vực nghệ thuật khi sáng tác không bao giờ nghĩ đến việc các tác phẩm của mình ra đời sẽ được ghi nhận giải thưởng này, giải thưởng kia… chỉ mong sao nó được công chúng đón nhận, đó là niềm vui của giới văn nghệ sĩ. Chính thời gian là thứ sàng lọc khắc nghiệt nhất và khán giả là những vị giám khảo công tâm nhất đối với các tác phẩm nghệ thuật. Tác phẩm nào tuổi thọ càng cao, càng ở lại trong lòng công chúng thì chắc chắn sẽ được nhiều người yêu thích, mến mộ. Đặc biệt các tác phẩm ra đời trong hoàn cảnh đất nước có những biến cố sẽ như "liều thuốc tinh thần" động viên cả dân tộc vượt lên để bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc và độc lập, tự do của dân tộc", nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn bộc bạch.
Ngoài "Tổ quốc gọi tên mình" như nhiều người đã biết thì "Mẹ và Tổ quốc" như nén nhang thành kính mà ông dành riêng cho mẹ của mình cũng như cho những Bà mẹ Việt Nam anh hùng, đặc biệt là Mẹ Thứ ở Quảng Nam: "… Tổ quốc trong con là dáng hình của Mẹ/ Mẹ muôn đời là Tổ quốc ở trong con…". Vì vậy, sau khi viết xong ca khúc này, ông đã đến Tượng đài Mẹ Thứ lúc đó 12h trưa và đốt 3 nén nhang xin dâng tặng ca khúc này cho Mẹ. Sau đó lãnh đạo tỉnh Quảng Nam đề nghị phát ca khúc này hằng ngày ở nơi linh thiêng này.
Ca khúc "Tôi khát khao kéo sông Hàn dài mãi" là "thành quả" trong dịp ông được mời làm Tổng đạo diễn chương trình nghệ thuật "Nhịp cầu xuyên Á" bao gồm 5 quốc gia tham dự, do tỉnh Quảng Trị đăng cai. Kết thúc chương trình, ông trở về Đà Nẵng chuẩn bị bay về TP Hồ Chí Minh thì đêm hôm đó ra bên bờ sông Hàn, ông thấy ánh trăng in bóng xuống mặt nước và trôi đi trên dòng sông Hàn rất đẹp, nên thơ nên nảy ra ý tưởng để viết: "Đà Nẵng yêu thương một ngày tôi đến/ Tổ quốc thăng hoa Đà Nẵng bay lên/ Sông Hàn, sông Hàn ơi/ Sông Hàn, sông Hàn ơi…". Ca khúc "Bà Rịa! đất níu chân người" là "món quà" ông dành tặng thành phố Bà Rịa xinh đẹp hay "Biển nghiêng" là bản tình ca đầy lãng mạn ông viết tại bãi biển Nha Trang thơ mộng.
Rõ ràng vấn đề biển đảo và Tổ quốc luôn thường trực trong các sáng tác của nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn như cách để ông thể hiện trách nhiệm của người cầm bút trước những vấn đề lớn lao của dân tộc. Và như ông nhận định thì trong đợt dịch này, các nhạc sĩ ở mọi miền, trong đó có Hội Âm nhạc TP Hồ Chí Minh - nơi ông đang giữ cương vị Phó Chủ tịch đã thể hiện được trách nhiệm công dân khi sáng tác nhiều bài hát cổ vũ, động viên tinh thần của những người chiến sĩ áo trắng, áo xanh không quản ngại vất vả, hiểm nguy giành giật sự sống cho nhân dân. Rõ ràng âm nhạc là "binh chủng" quan trọng trong "cuộc chiến" này.