Ông Nghiêm Vũ Khải – nguyên Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ:

Cần tận dụng tài năng của các nhà khoa học

09:14 08/11/2015
Nghiên cứu dự thảo văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XII về lĩnh vực khoa học công nghệ (KHCN), ông Nghiêm Vũ Khải - nguyên Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ nhìn nhận thực tế, hiện nay, nhà khoa học còn chưa được tôn trọng dẫn đến phai nhạt dần lòng đam mê nghiên cứu, mất dần sự tự tin và hoài bão cống hiến.


PV:
Đảng và Nhà nước luôn xác định KHCN là động lực cho sự phát triển kinh tế xã hội. Tuy nhiên, cho đến nay, vai trò “động lực” vẫn chưa thực hiện được. Theo ông, điều gì đang là rào cản khiến KHCN Việt Nam chưa thể cất cánh?

Ông Nghiêm Vũ Khải: Có 3 yếu tố cơ bản: chủ trương, chính sách; nguồn lực và tổ chức thực hiện. Các chủ trương, chính sách đề ra đều đúng đắn. Tuy nhiên, việc thực hiện lại gặp nhiều rào cản. Nghị quyết 20 cũng khẳng định: “Nhiều cấp ủy đảng, chính quyền chưa coi đây (phát triển KHCN) là một nhiệm vụ trọng tâm; chưa bố trí cán bộ lãnh đạo có đủ thẩm quyền trực tiếp chỉ đạo công tác KHCN”. Với nền hành chính kém hiệu lực như hiện nay thì những chủ trương, chính sách đúng đắn cũng khó mà đi vào cuộc sống.

PV: Văn kiện Đại hội XII của Đảng đặt mục tiêu tới năm 2020, KHCN Việt Nam đạt trình độ của nhóm các nước dẫn đầu ASEAN; đến năm 2030 có một số lĩnh vực đạt trình độ tiên tiến thế giới. Theo ông, mục tiêu này có thể đạt được không? Hiện trình độ KHCN của Việt Nam đang nằm ở đâu?

Ông Nghiêm Vũ Khải: So sánh luôn phải dựa vào tiêu chí. Ở một số tiêu chí hay lĩnh vực, Việt Nam đứng trong số 3 nước dẫn đầu. Ví dụ, hiện nay nước ta có đội ngũ trí thức đông đảo, rất nhiều người được đào tạo bài bản ở các nước tiên tiến cũng như trong nước. Số kỹ sư, cử nhân, tiến sĩ của Việt Nam cũng vào loại dẫn đầu ASEAN. Một số thành tựu trong các lĩnh vực như khoa học cơ bản, CNTT, y dược, nông nghiệp… cũng được đánh giá cao trong khu vực và thế giới. Mục tiêu đề ra như trên hoàn toàn có thể đạt được nếu chúng ta quyết tâm khắc phục những tồn tại và thực hiện đầy đủ, đồng bộ các giải pháp đề ra.

Ông Nghiêm Vũ Khải.

PV: Hiện nay, đầu tư cho KHCN của Việt Nam còn thấp, đặc biệt chưa thu hút được nguồn lực xã hội hoá từ phía các doanh nghiệp. Điều gì khiến các doanh nghiệp chưa mặn mà với việc đầu tư cho KHCN, thưa ông?

Ông Nghiêm Vũ Khải: Doanh nghiệp chưa mặn mà vì họ chưa nhìn thấy lợi ích mà chỉ thấy rủi ro, tốn kém. Với mô hình tăng trưởng dựa vào lao động rẻ, tài nguyên thô, xem nhẹ bảo vệ môi trường thì doanh nghiệp muốn tìm kiếm lợi ích từ những dự án đầu tư công, dự án đất đai, tài nguyên; từ việc hưởng ưu đãi thuế, trốn thuế, trốn tránh nghĩa vụ với người lao động…Ơ Ã nước ta, tỷ lệ đầu tư công trên đầu tư xã hội hóa từ 3/1 đến 4/1; trong khi đó ở các nước tiên tiến là ngược lại.

PV: Theo ông, chiến lược phát triển KHCN Việt Nam cần tập trung vào những nhiệm vụ trọng tâm nào?

Ông Nghiêm Vũ Khải: Tôi cho rằng, cần tập trung đổi mới cơ chế, tổ chức và hoạt động KHCN; phát triển và sử dụng hiệu quả nguồn lực (trọng tâm là nhân lực KHCN trình độ cao); tăng cường xã hội hóa đầu tư và coi doanh nghiệp là trung tâm của hoạt động đổi mới sáng tạo; tập trung phát triển KHCN trong những lĩnh vực thiết yếu của đất nước. Hoạt động hội nhập quốc tế về KHCN cũng phải được đẩy mạnh hơn nữa thông qua chương trình tìm kiếm và chuyển giao công nghệ. 

PV: Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu của Việt Nam liên tục tăng (năm nay tăng 19 bậc) nhưng năng suất lao động của Việt Nam vẫn thấp nhất khu vực, thậm chí thấp hơn cả Lào. Vì sao vậy?

Ông Nghiêm Vũ Khải: Việc nâng chỉ số đổi mới sáng tạotoàn cầu của Việt Nam từ vị trí 71 (năm 2014) lên vị trí 52 (năm 2015) là bước tiến lớn, phản ánh kết quả của việc thực hiện những cải cách trong quản lý và hoạt động KHCN trong mấy năm gần đây. Chỉ số này dựa trên hàng chục tiêu chí: thể chế chính sách, nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng, kết quả khoa học được ứng dụng… Có thể hiểu, chúng ta có những tiêu chí được quốc tế đánh giá cao như hoàn thiện thể chế, chính sách; đầu tư công cho KHCN; số người có bằng cấp từ đại học trở lên… Trong khi đó, có những chỉ số còn rất thấp liên quan đến năng suất lao động trong doanh nghiệp. Mặc dù đổi mới sáng tạo về cơ bản là chỉ số quan trọng nhất quyết định năng suâtë lao động, nhưng cách tính chỉ số năng suất lao động còn dựa vào nhiều yếu tố khác như giá thành, chi phí đầu vào, quản trị doanh nghiệp, biện pháp kinh doanh, năng lực tiếp thị… Nếu chúng ta duy trì và nâng thứ hạng về chỉ số đổi mới sáng tạo, đồng thời gắn chặt hoạt động đổi mới sáng tạo với hoạt động sản suất kinh doanh thì năng suất lao động sẽ tăng nhanh trong thời gian tới. 

PV: Nguồn nhân lực KHCN hiện nay đã đáp ứng được yêu cầu phát triển hay chưa, thưa ông? 

Ông Nghiêm Vũ Khải: Trong thế giới ngày nay, cuộc giành giật nhân tài KHCN đang diễn ra gay gắt. Ở nước ta, các chính sách trọng dụng nhân tài vẫn là một trong những khâu yếu nhất. Người làm khoa học chủ yếu hưởng lương hành chính mà thường là quá thấp, chưa có thu nhập ổn định từ kết quả hoạt động KHCN. Điều kiện, môi trường và văn hóa làm khoa học chưa khuyến khích đổi mới sáng tạo. Do nhiều lý do, nhà khoa học, phai nhạt dần lòng đam mê nghiên cứu, mất dần sự tự tin và hoài bão cống hiến. Theo những nguồn thống kê đáng tin cậy, số học sinh Việt Nam đang học tại các nước, vùng lãnh thổ có trình độ tiên tiến khoảng 120.000 người. Nhiều người sau khi được đào tạo rất cơ bản, thì hoặc tìm cơ hội ở lại nước ngoài lâu dài hoặc chuyển sang nghề khác. Đây là sự lãng phí, tổn thất rất lớn.

PV: Xin cảm ơn ông. 

Khánh Vy (thực hiện)

Nhiều khu đất lớn đang trong giai đoạn chính quyền TP Đà Nẵng rao bán đấu giá bị doanh nghiệp ngang nhiên lấn chiếm làm công trình, bãi tập kết máy móc, vật liệu xây dựng. Thậm chí, có trường hợp chiếm đất công rồi tổ chức cho người khác đổ xà bần, rác thải để thu tiền theo đầu xe. Đã có trường hợp bị truy cứu trách nhiệm hình sự... 

Cơn bão Man-yi, hiện cách đảo Luzon (Philippines) khoảng 2.000 km được đánh giá là cơn bão mạnh cấp 15, giật trên cấp 17, có khả năng tiến vào Biển Đông trong ngày 18/11.

Không chỉ nhiều lần phớt lờ chỉ đạo của Ban Bí thư Trung ương Đoàn về vấn đề quản lý đất công như Báo CAND đã phản ánh vào ngày 9/11, tại Phân viện Thanh Thiếu niên miền Nam (TP Thủ Đức - TP Hồ Chí Minh) thuộc Học viện Thanh Thiếu niên Việt Nam còn để xảy ra tình trạng công trình trị giá 34 tỷ đồng được đầu tư bằng vốn ngân sách sau 15 chưa quyết toán xong và có nguy cơ phải đập bỏ do xây dựng không phép…

"Không thể để Thủ đô cứ mưa lớn lại ngập, trong nội đô ngập, ở ngoại đô, người dân phải chèo thuyền vào tầng 2 nhà mình",  TS Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã phát biểu như vậy tại Hội thảo khoa học “Triển khai Luật Thủ đô số 39/2024/QH15: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” được tổ chức sáng 14/11 tại Hà Nội.

Ngày 14/11, Cơ quan An ninh điều tra Công an tỉnh Bình Dương cho biết đã có kết luận điều tra về đường dây chế tạo, tàng trữ, sử dụng, mua bán trái phép vũ khí quân dụng số lượng lớn do bị can Lềnh Chi Và (SN 1984) và Nguyễn Trung Hiếu (SN 1991), cùng ngụ tại huyện Định Quán (Đồng Nai) thực hiện hành vi phạm tội.

Trưa 14/11, Giải đua ghe Ngo trong Lễ hội Oóc Om Bóc - Đua ghe Ngo Sóc Trăng khu vực ĐBSCL lần thứ 6 và Tuần VH-TT&DL Sóc Trăng lần thứ 1 năm 2024 chính thức khai mạc tại Khán đài đua ghe Ngo (sông Maspero, TP Sóc Trăng), với sự tranh tài của 60 đội ghe Ngo (53 đội nam, 7 đội nữ) đến từ các tỉnh Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau, Hậu Giang, Kiên Giang và TP Cần Thơ.

Sáng 14/11, Phòng Tham mưu Công an TP Hồ Chí Minh đã cung cấp thông tin xung quanh việc mở rộng đấu tranh Chuyên án VN10, xử lý triệt để các đối tượng đã từng mua ma túy từ các đối tượng bị bắt giữ trong chuyên án để tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy. Đáng chú ý, các đối tượng liên quan tới cả người mẫu, diễn viên, ca sĩ và những người có ảnh hưởng lớn trên mạng xã hội…

©2004. Bản quyền thuộc về Báo Công An Nhân Dân.
®Không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của Báo Công An Nhân Dân.
English | 中文