Hiểu đúng bản chất của thời đại ngày nay

• Xây dựng pháp luật góp phần hiệu quả để xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
• Tăng cường quốc phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới
• Lập nhiều chiến công mới, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa*

Họ không ngớt rêu rao rằng, chủ nghĩa Mác - Lê-nin là “không tưởng”; “mô hình CNXH sụp đổ thì học thuyết cũng sụp đổ theo”... Họ còn gán cho “học thuyết hình thái kinh tế - xã hội của C. Mác là phiến diện, áp đặt!”, là một nguyên nhân cản trở nhân loại tiến lên xây dựng xã hội TBCN - xã hội được họ coi là một “mô hình thời đại” mà loài người cần vươn tới.

Vậy, nếu cứ theo những quan điểm khác về thời đại đang được các học giả tư sản rao giảng và các phần tử phản động, cơ hội chính trị tung hô, cổ súy, thì phải chăng phương pháp tiếp cận thời đại theo học thuyết hình thái kinh tế - xã hội của C. Mác đến nay không còn phù hợp?

Trước hết, chúng ta cần thấy rõ, cách đây hơn một thế kỷ rưỡi, kể từ khi chủ nghĩa Mác mới chỉ là “bóng ma” ở châu Âu, các nhà lý luận của giai cấp tư sản cùng các phần tử cơ hội chính trị đã dấy lên biết bao chiến dịch vu cáo, xuyên tạc, phản bác toàn bộ quan điểm, luận điểm lý luận do C.Mác và Ph. Ăng-ghen nêu ra, như lý luận về vai trò và sứ mệnh lịch sử của giai cấp vô sản thế giới, học thuyết giá trị thặng dư, học thuyết đấu tranh giai cấp...

Ngày nay, các thế lực thù địch vẫn không ngừng công kích, tìm mọi cách phản bác chủ nghĩa Mác - Lê-nin, trong đó học thuyết hình thái kinh tế - xã hội của C. Mác là một trọng điểm mà họ chống phá với tính chất hết sức nham hiểm, quyết liệt.

Đúng là bối cảnh thế giới hiện nay có nhiều biến đổi lớn so với thời kỳ C. Mác và Ph. Ăng-ghen sống. Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại trên thế giới phát triển như vũ bão với những mũi nhọn tin học, sinh học, vật liệu mới, năng lượng mới và hiện nay đang diễn ra cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (công nghiệp 4.0) tác động mạnh mẽ, sâu sắc đến quá trình lao động, sản xuất của nhiều quốc gia, dân tộc; đến tâm lý, lối sống con người và đến cả quá trình đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân tộc, đấu tranh giữa các lực lượng không đồng quan điểm.

Trong tình hình như vậy, cũng dễ hiểu có những lực lượng đưa ra quan điểm tiếp cận thời đại theo nền văn minh, nhằm muốn thay thế cách tiếp cận thời đại theo học thuyết hình thái kinh tế - xã hội của C. Mác. Quan điểm của các lực lượng này cho rằng, xuất phát điểm của cách tiếp cận thời đại theo nền văn minh là dựa trên văn minh hậu công nghiệp, cao hơn cách tiếp cận theo hình thái kinh tế - xã hội của C. Mác, là cách tiếp cận chỉ dựa trên nền văn minh công nghiệp.

Họ lập luận: Thời đại văn minh tin học vừa thu nhỏ trái đất lại, vừa gắn bó các dân tộc, các quốc gia, các giai cấp, các nền văn minh của nhân loại, vừa thay đổi bản chất các quan niệm cũ về không gian và thời gian, về hiện tại và tương lai, về giống nòi và đồng loại.

Lợi dụng sự khủng hoảng nghiêm trọng của CNXH hiện nay, các thế lực thù địch ra sức cổ súy cho phương pháp tiếp cận thời đại theo nền văn minh. Họ tập trung bài xích, công kích vào những luận điểm riêng lẻ của học thuyết Mác về hình thái kinh tế - xã hội, cho đây là một học thuyết “duy kinh tế”. Thậm chí, họ còn võ đoán và gán cho học thuyết hình thái kinh tế - xã hội chỉ xem xét thế giới một cách phiến diện, theo cách nhìn “lưỡng phân”, chỗ nào cũng thấy mâu thuẫn, xung đột, đối kháng.

Như vậy, họ đã bộc lộ rất rõ dụng ý xuyên tạc, cố tình đánh tráo khái niệm một cách trắng trợn, phản khoa học nhằm phủ nhận học thuyết hình thái kinh tế - xã hội của C. Mác. Trong khi đó, họ ra sức khuếch trương quan điểm và phương pháp tiếp cận thời đại theo nền văn minh, coi đây là một “phát kiến khoa học của nhân loại”; rằng, nội dung và phương pháp tiếp cận này toàn diện hơn, lấy sự thống nhất, hòa hợp làm cơ sở cho đường hướng phát triển của nhân loại.

Trong xã hội cũng xuất hiện cả quan niệm mang tính dung hòa, được lập luận rằng, thời đại ngày nay là thời đại mà các quốc gia, dân tộc dù có chế độ chính trị, xã hội khác nhau, nhưng cùng hợp tác và cạnh tranh, thi đua với nhau để tồn tại và phát triển. Tính chất nổi trội của thời đại ngày nay là hòa hoãn và đối thoại, đấu tranh và bảo vệ môi trường hòa bình, bảo vệ “trái đất - ngôi nhà chung”, cùng hợp lực tìm ra các phương sách tối ưu để giải quyết những vấn đề toàn cầu cấp bách đang đặt ra cho toàn nhân loại…

Hiện nay, tồn tại khá phổ biến quan điểm nhấn mạnh nội dung và tính chất của thời đại ngày nay - là thời đại các quốc gia, dân tộc cùng hợp tác và thi đua để tồn tại, phát triển, không phân biệt chế độ chính trị - xã hội, là thời đại hòa hoãn và đối thoại, đấu tranh và bảo vệ môi trường hòa bình trên thế giới, môi trường và hệ sinh thái của trái đất, ngăn chặn sự gia tăng biến đổi khí hậu toàn cầu...

Chúng ta không phản đối, bác bỏ quan điểm đó, mà coi đây là một phương pháp tiếp cận thời đại có yếu tố hợp lý cần được tiếp thu, tham khảo. Tuy nhiên, cần thấy rõ bản chất cố hữu của giai cấp tư sản mà C. Mác đã chỉ ra trong học thuyết của mình.

Bản chất đó sẽ không bao giờ thay đổi, cũng như sẽ không thể và không bao giờ có sự nhân đạo TBCN. Nói cách khác, giai cấp tư sản vì quyền lợi ích kỷ nên không thể xóa nhòa được được mâu thuẫn giữa giai cấp công nhân, nhân dân lao động với nó, giữa bóc lột và bị bóc lột, giữa xâm lược và bị xâm lược, giữa độc lập dân tộc và phụ thuộc...

Trong một thế giới hội nhập nhưng đầy biến cố chính trị như hiện nay, việc xuất hiện các phương pháp tiếp cận về thời đại cũng là điều dễ hiểu. Nếu gạt bỏ mục đích chính trị của một số phương pháp tiếp cận thì cũng thấy hàm chứa yếu tố hợp lý và có giá trị nhất định.

Những người cộng sản chân chính muốn bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác - Lê-nin, đòi hỏi phải đẩy mạnh nghiên cứu, tổng kết lý luận và thực tiễn trên quan điểm duy vật biện chứng về lịch sử; vạch rõ nguyên nhân khách quan và chủ quan hàm chứa trong các quan điểm khác nhau về thời đại ngày nay, để từ đó vừa làm phong phú thêm nhận thức của mình, vừa có những kiến giải thuyết phục về con đường phát triển hợp quy luật của nhân loại đã được các nhà kinh điển mác-xít nêu ra trong học thuyết hình thái kinh tế - xã hội.

Thế giới đang phát triển theo xu hướng toàn cầu hóa, một thế giới đa cực. Lực cản xu hướng đó chủ yếu do thế giới còn đang bị sự chi phối rất lớn của chủ nghĩa tư bản (CNTB) độc quyền, các công ty tư bản xuyên quốc gia, các tổ hợp công nghiệp quân sự ngày càng phình to.

Trong khi lợi nhuận của giới chủ tư bản ngày càng tăng lên cấp số nhân thì ở lục địa châu Phi hiện nay có tới trên 3/4 dân số đang bị đói; mỗi ngày có hàng nghìn trẻ em trên thế giới bị chết yểu vì bệnh tật, nhưng ở các nước TBCN phát triển lại dư thừa lương thực, thực phẩm, vật dụng tiêu dùng. Vì thế, trong một “thế giới phẳng”, chúng ta càng phải nhấn mạnh đến mâu thuẫn giữa bóc lột và bị bóc lột, giữa giàu có và nghèo đói, giữa bất bình đẳng và khát vọng bình đẳng, giữa CNTB và CNXH. Không thể chấp nhận các quan điểm “hội tụ”, “hội nhập” giữa các chế độ chính trị, các giai cấp xã hội với nhau.

Đến nay, những mâu thuẫn cơ bản của thời đại vẫn tồn tại, phát triển và ngày càng thêm chồng chất, gay gắt. Đó chính là thực trạng phát triển khách quan của nhân loại hiện nay, không phải do ý muốn chủ quan của ai, mà trước hết là do sự phát triển của lực lượng sản xuất. Vì vậy, có thể khẳng định, thời đại ngày nay vẫn là tiến trình lịch sử của đấu tranh giai cấp, đấu tranh giữa hai con đường (CNXH và CNTB) bằng những phương pháp, hình thức phù hợp trong điều kiện lịch sử mới.

Đến nay, tất cả những nguyên lý lý luận đã được C. Mác chỉ ra trong học thuyết hình thái kinh tế - xã hội tuy chưa được chứng minh đầy đủ trong thực tiễn, song cũng chưa ai có thể bác bỏ được, chưa học thuyết xã hội nào có thể vượt qua. Một số lý luận gia và chính khách tư sản chủ yếu dựa vào những sự kiện diễn ra vào cuối thế kỷ XX ở Liên Xô và các nước Đông Âu để phủ nhận tư tưởng XHCN và lý luận mác-xít về hình thái kinh tế - xã hội.

Chúng ta không thể xem xét nội dung và tính chất cơ bản của thời đại ngày nay mà chỉ căn cứ vào những diễn biến trong một giai đoạn lịch sử ngắn như vậy. Mặc dù những diễn biến đó rất quan trọng, nhưng nếu cắt rời chúng với những thời kỳ có liên quan thì dễ rơi vào phiến diện, chủ quan, thiếu căn cứ khoa học. Vấn đề ở đây là, khi xem xét, phân tích nội dung và tính chất của thời đại ngày nay, phải gắn nó với một hình thái kinh tế - xã hội nhất định và đi đôi với nó là một giai cấp tiêu biểu cho hình thái kinh tế - xã hội đó.

Điều này đã được Ph. Ăng-ghen nhấn mạnh: “Trong mỗi thời đại lịch sử, phương thức chủ yếu của sản xuất kinh tế và trao đổi, cùng với cơ cấu xã hội do phương thức đó quyết định, đã cấu thành cơ sở cho lịch sử chính trị của thời đại và lịch sử của sự phát triển trí tuệ của thời đại, cái cơ sở mà chỉ có xuất phát từ đó mới cắt nghĩa được lịch sử đó”.

Như vậy, học thuyết Mác không chỉ xác định các yếu tố cấu thành nên hình thái kinh tế - xã hội, mà còn phân tích sự vận động của xã hội trong một quá trình phát triển liên tục theo quy luật khách quan. Đó là một học thuyết cho đến nay vẫn tràn đầy sức sống và sẽ mãi trường tồn mãnh liệt, là cơ sở phương pháp luận để nghiên cứu, xem xét, phân tích lịch sử xã hội và nhận thức đúng đắn về nội dung, tính chất của thời đại ngày nay.

Điều đó được thực tiễn chứng thực vào năm 2008 - 2009, khi cuộc khủng hoảng tài chính - kinh tế toàn cầu diễn ra ngày càng trầm trọng, một số nhà tư bản ở Italia, Anh, Đức... đổ xô đi mua bộ “Tư bản” của C. Mác để nghiên cứu với hy vọng tìm lối thoát cho cuộc khủng hoảng.

Rõ ràng, khi nhân loại bước vào thế kỷ XXI, học thuyết hình thái kinh tế - xã hội của C. Mác vẫn tỏ rõ là một học thuyết tràn đầy tính khoa học và cách mạng sâu sắc, chưa có học thuyết nào thay thế được. Từ đó có thể khẳng định, quan điểm về thời đại mà Hội nghị các đảng cộng sản và công nhân quốc tế nêu ra năm 1960 đến nay vẫn giữ nguyên giá trị…