Chiêu câu view làm tổn thương nhân phẩm, văn hóa con người

Việc Thanh tra Bộ Thông tin và Truyền thông đưa ra các hình thức xử phạt vi phạm hành chính đối với một số thông tin sai sự thật, gây ảnh hưởng xấu tới dư luận xã hội trong thời gian qua là bài học cảnh tỉnh để mỗi người làm báo cẩn trọng hơn. Gần đây, trên các trang báo mạng đã cho đăng những bài viết "bài văn của trẻ khiến giáo viên và phụ huynh ngã ngửa", "thư gửi bố: chú công an phường ngày nào cũng đến ăn cơm", "xôn xao con gái gửi thư cho bố công tác xa"... Cũng như bài báo “gái miền Tây với ba chữ N”, những trang mạng đăng bài viết trên nhanh chóng tạo sóng với vô vàn bình luận...

Tôi xem lại nhiều lần bức ảnh được nói là chụp từ bài văn trên giấy ô ly của học sinh lớp 5 với nội dung cô con gái nhỏ, vì bố đi công tác lâu ngày nên đã... quên bố, không còn buồn nữa và rằng chú công an phường ngày nào cũng đến nhà ăn cơm, chở bé gái đi học, ru bé ngủ... Đáng nói, người viết mặc định bức thư đó là thật, chỉ cần bàn tán về nội dung “bé giống mẹ, đã chán bố, quên bố và nhớ người khác”...

Thực tình, trong cuộc sống, đó có thể là sự thật. Nhưng khi không có dẫn chứng nào mà biến điều đó thành tác phẩm báo chí với nhân vật là cô con gái lớp 5, sự việc là bài tập làm văn “thư gửi bố” ở Trường Sa thì đấy lại là vấn đề hoàn toàn khác. Một tác phẩm báo chí vẫn có độ hư cấu nhất định, nhất là dạng phóng sự, ghi chép, có chính kiến nhất định khi bình luận, phản ánh... Thế nhưng, tác phẩm báo chí viết về một sự việc, về con người, tổ chức cụ thể thì phải đảm bảo tính khách quan (chính xác). Trong tác phẩm trên, chỉ dựa vào bức ảnh chụp trang giấy ô li có bài làm văn học sinh để nói rằng đó là bài tập làm văn thật là không cơ sở. Bài viết có tên nhưng không có địa chỉ trường, lớp cụ thể. Lời trong bài viết có nét chữ học trò nhưng nội dung lại đầy tính người lớn, có tính “khiêu khích”. Quan sát cả nội dung và hình thức, không khó để nhận ra bức ảnh chụp bài viết đó không có tính xác thực, nhiều khả năng là giả mạo bài làm văn, tự dựng chuyện để câu view.

Quyết định xử phạt vi phạm hành chính của Bộ Thông tin và Truyền thông.

Thật ra, lâu nay một số trang mạng đã mở các chuyên mục, bài viết dạng cười ra nước mắt với văn vở trẻ con. Nội dung chủ yếu để gây cười, tạo góc hài hước, giải trí. Ví dụ như trích những câu văn của trẻ con tả bố, tả bà ngoại, tả cô giáo với góc nhìn ngô nghê, ngộ nghĩnh. Lại có cả những trích đoạn được nói là văn của thí sinh thi đại học, phê phán nhận thức lơ mơ của một số thí sinh, kiểu như: “Vua Quang Trung tiến quân ra Bắc, khi vào kinh thành Thăng Long thì thấy ... Triệu Đà bỏ đi rồi”; “Vua Hùng Vương thứ 18 có một người con gái đẹp như hoa tên là Mỵ (còn gọi Mỵ Châu) và một người con rể nết na, tên là A Phủ”; “Hai Bà Trưng cưỡi voi tiến lên, buộc tướng Nava phải lùi về lập tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ”... Những trích dẫn trên phần lớn có lẽ là tưởng tượng của người viết mà thôi, chứ bài thi đại học của thí sinh sao mà nhầm lẫn đến vậy, hơn nữa quy trình chấm thi rất nghiêm ngặt, chỉ người có phận sự mới được đọc bài, làm sao mà phóng viên báo chí không can dự gì lại được... chui vào phòng thi để đọc, trích chép và đăng báo vào lúc bài thi đang chấm như đúng rồi!

Nhưng việc đưa các thông tin gây bi hài như vậy cũng chỉ là câu chuyện đàm tiếu mà thôi, nó khác với những bài viết đụng đến vấn đề đạo đức, mỹ tục và gây kỳ thị vùng miền, như “con gái miền Tây với ba chữ N” hay dạng bài được nói bài văn của học sinh tiểu học kể trên. Trong bài văn ám chỉ đến gia đình của người lính công tác ở Trường Sa, nhận thức của con gái và vợ, thì dù không có tên, địa chỉ cụ thể nhưng rất phản cảm, gây ảnh hưởng lớn tới danh dự của những gia đình người lính đảo, một câu chuyện làm trò cười thiên hạ nhưng vô tình hay hữu ý đã xúc phạm vào tư tưởng, tình cảm thiêng liêng của họ. Đặc biệt, khi mà cả nước đang dành những tình cảm cao quý nhất cho những người bảo vệ chủ quyền đất nước nơi đầu sóng và chia sẻ khó khăn với hậu phương của họ. Ngay cả một tác phẩm văn thơ có tính hư cấu cao thì người viết với tư tưởng, tình cảm của mình cũng thường tránh hư cấu một câu chuyện có tính đả kích, châm biếm, miệt thị kiểu như vậy, cho dù có thể có tư liệu thực tiễn.

Những bức thư như thế này chân thật và xúc động, cần được tuyên truyền thay cho việc dựng chuyện câu view.

Cùng câu chuyện về người lính đảo, thư gửi bố, sự thật ấy sâu lắng lòng người đến thế và lay động biết bao người đọc. Một tác phẩm báo chí có tính nhân văn bao giờ cũng có sức mạnh, chinh phục lòng người với những giá trị không gì thay thế. Điều đó cũng tạo sự ảnh hưởng cho một tác phẩm báo chí, hay sự câu view nếu nhìn về tính thương mại. Vậy mà lại “đẻ” ra cái chuyện tếu táo những tưởng gây cười như trường hợp “dị bản” thư gửi bố thì chẳng những nó làm thấp hèn giá trị tác phẩm, vi phạm luật pháp và đặc biệt không hề có tính nhân văn, cạnh khóe chà đạp vào ý thức, tình cảm của nhiều người, nhiều gia đình.

Hiện thực với những gì đang diễn ra trong đời sống báo chí và hành lang pháp luật, giá trị đạo đức, văn hóa, đó là điều để mỗi người làm báo hôm nay cẩn trọng hơn với tác phẩm báo chí của mình.