Chuyện những người đi tìm đồng đội

• Truy điệu, an táng hài cốt liệt sĩ Quân tình nguyện Việt Nam
• Cần huy động sức mạnh cộng đồng trong tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ

Những công việc của cán bộ, chiến sĩ trong thời gian qua thể hiện trách nhiệm và sự tri ân đối với công lao, sự hy sinh của các Anh hùng Liệt sĩ; theo truyền thống, đạo lý uống nước nhớ nguồn của dân tộc ta...

Thực hiện nhiệm vụ là mệnh lệnh từ trái tim

Ngày 5-1-2001, Đội K52 được thành lập với nhiệm vụ chính là tìm kiếm, cất bốc và hồi hương hài cốt liệt sĩ quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam hy sinh trong chiến tranh ở 3 tỉnh Đông Bắc Vương quốc Campuchia gồm Ratanakiri, StungTreng và Preah Vihear. Ngoài ra, Đội còn có nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ trong nước khi được yêu cầu.

Đến nay, qua gần 20 năm thành lập, dấu chân của các cán bộ, chiến sĩ Đội K52 đã in đọng ở hơn 400 phum, sóc; 140 xã, 22 huyện thuộc 3 tỉnh Đông Bắc Vương quốc Campuchia. Nơi những trận đánh ác liệt ở những địa hình phức tạp, rừng sâu, vực thẳm. 

Do vậy, để thực hiện nhiệm vụ, những nơi Đội K52 đến hầu hết những cánh rừng bạt ngàn, những ngọn núi cao, nhiều nơi vực thẳm không thấy bóng dáng của con người lai vãng.

Trao đổi với chúng tôi, Thượng tá Nguyễn Xuân Toản, Đội trưởng Đội K52 cho biết: Thời gian thực hiện nhiệm vụ của Đội tại nước bạn kéo dài từ tháng 11 năm trước đến tháng 6 năm sau. Đây là thời gian mùa khô nên việc tìm kiếm sẽ thuận lợi hơn khi mùa mưa đến.

Tuy vậy, mùa khô ở nước bạn nắng cháy da với nhiệt độ trung bình 38-40 độ C, địa bàn tìm kiếm nhiều nơi còn bom mìn, chất độc hóa học tồn dư sau chiến tranh nên rất nguy hiểm. Mọi sinh hoạt của Đội ở rừng đều tạm bợ với chiếc võng dù luôn theo khắp nẻo hành quân. 

Dù vậy, để hoàn thành nhiệm vụ mà Đảng và Nhà nước giao phó, Đội đã kiên trì lật từng tấc đất, góc suối, đào hàng chục nghìn khối đất đá bằng những công cụ thô sơ; đồng thời, vừa đi vừa mở đường, cơ động hàng nghìn kilomet… để tìm kiếm, đưa những người con về với đất mẹ Việt Nam.

Cũng theo Thượng tá Toản, quá trình thực hiện nhiệm vụ của đội còn thách thức khác là rừng ở nước bạn còn khá nguyên sinh nên thú dữ, đặc biệt là rắn độc còn rất nhiều. Đã có trường hợp cán bộ của Đội trong thời gian làm nhiệm vụ tại Campuchia, buổi tối ngủ giữa rừng bị rắn độc bò vào cắn, dẫn đến tử vong.

Những khó khăn, vất vả đó không làm nao núng các anh bởi thực hiện nhiệm vụ cũng chính là mệnh lệnh thôi thúc từ trái tim mỗi cán bộ, chiến sĩ Đội K52. Để từ đó, mỗi khi có thông tin về các phần mộ hay vị trí hài cốt liệt sĩ, các anh lại sẵn sàng xách balô lên đường thực hiện nhiệm vụ thiêng liêng, cao cả.

“Thời gian chúng tôi ở nhà rất ít ỏi, anh em trong đội hầu như không có năm nào được đón Tết cùng gia đình. Chúng tôi từ Campuchia về nhà cũng đã là Mùng 4 Tết, tranh thủ với gia đình vài ngày, anh em lại lên đường làm nhiệm vụ. Thiệt thòi là thế nhưng cán bộ, chiến sĩ luôn có ý thức, trách nhiệm rất cao trong công việc. Bởi hơn ai hết, chúng tôi thấu hiểu được những đau thương, mất mát của gia đình, thân nhân các liệt sĩ vẫn từng ngày trông mong các liệt sĩ được đưa về đất mẹ”, Thượng tá Toản nói thêm.

Với những cố gắng của tập thể cán bộ, chiến sĩ Đội K52, đến nay đã tìm có 1.428 hài cốt liệt sĩ hy sinh ở Campuchia, cất bốc, hồi hương về nước. Trong đó, tại tỉnh Ratanakiri là 523 hài cốt liệt sĩ, StungTreng là 402 hài cốt liệt sĩ, Preah Vihear là 503 hài cốt liệt sĩ. 

Trong tổng số 1.428 hài cốt liệt sĩ đã được tìm thấy thì có 1 liệt sĩ có tên và địa chỉ; 42 liệt sĩ có tên, quê quán; 1.385 liệt sĩ chưa xác định được tên, hiện đang được an táng tại Nghĩa trang liệt sĩ huyện Đức Cơ, Gia Lai. Tại Việt Nam, giai đoạn 2001 đến tháng 4-2019, đã có 955 hài cốt liệt sĩ được Đội K52 tìm thấy, cất bốc và an táng.

Khắc phục khó khăn, vững tin lên đường

Để đảm bảo yêu cầu công việc, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, cán bộ, chiến sĩ Đội K52 đã vận dụng nghiên cứu, tìm hiểu để rút ra nhiều phương pháp dò tìm hài cốt liệt sĩ như: “Quy luật chôn cất, mai táng”, quy luật “Tìm mộ thứ hai trở lên khi xác định được mộ thứ nhất”; hoặc sáng kiến “đào hào theo hình chữ chi”; “dùng thuổng thăm dò”... với quyết tâm không bỏ sót mộ liệt sĩ.

Ngoài thực hiện nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, Đội K52 còn thực hiện có hiệu quả công tác dân vận tại các địa bàn đóng quân. Cũng từ đó, đã có những thông tin chính xác được cung cấp, giúp ích rất nhiều trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của Đội.

Tại Campuchia, cảm mến trước tình cảm và sự chân thành của cán bộ, chiến sĩ, 1 người nguyên là Trung đoàn trưởng Pol Pot trước đây tự nguyện dẫn đường cho Đội tìm được 45 hài cốt liệt sĩ trên đất bạn Campuchia.

Về trong nước, Đội cũng dân vận hiệu quả và nhận được nhiều thông tin có giá trị do người dân cung cấp, trong đó có những người từng ở bên kia chiến tuyến. Tiêu biểu như ông Nguyễn Thiệt (trú thị xã An Khê, Gia Lai) đã cung cấp thông tin, giúp Đội tìm thấy 2 hài cốt liệt sĩ trong đầu tháng 7 vừa qua.

Kể với chúng tôi về kỷ niệm nhớ nhất trong thời gian thực hiện nhiệm vụ, Thượng tá Toản nói ngay đó là năm 2014. Khi đó, Đội nhận được thông tin từ 1 người nguyên là chính trị viên từng chiến đấu tại Campuchia về vị trí mộ liệt sĩ mà ông đã chôn cất. Sau đó, người này đã trực tiếp sang Campuchia dẫn đường cho Đội K52 tìm kiếm. Tuy nhiên, sau 10 ngày đào bới hàng trăm mét khối đất đá, Đội vẫn không tìm thấy vị trí chính xác mộ liệt sĩ nên phải rút quân.

Sau 1 đêm trằn trọc và linh cảm còn điều vương vấn, ngay sáng hôm sau, Thượng tá Toản dẫn đầu Đội K52 một lần nữa quay lại vị trí trước đó. Tại 1 gốc cây bên bờ suối, các anh đào sâu thêm khoảng 0,5m vào giữa gốc cây thì phát hiện được phần mộ liệt sĩ, sau đó tiến hành cất bốc và hồi hương hài cốt liệt sĩ về nước.

Ngày đưa hài cốt liệt sĩ về quê nhà tại xã Duy Tân, huyện Duy Xuyên, Quảng Nam, địa phương đã tổ chức buổi lễ long trọng, trang nghiêm để đón người con trở về. Hình ảnh cha mẹ già hơn 80 tuổi giàn giụa nước mắt, hạnh phúc đón con về sau bao nhiêu năm khắc khoải, chờ ngóng tin con đã trở thành niềm tin, ý chí và sức mạnh nâng bước cán bộ, chiến sĩ Đội K52 vững tin lên đường, thực hiện nhiệm vụ.

Đầu năm 2020, dịch COVID-19 bùng phát và có diễn biến phúc tạp đã ảnh hưởng đến quá trình thực hiện nhiệm vụ của Đội. Tháng 4/2020, Đội được lệnh rút quân về nước. Cùng trở về với các anh đợt này là 16 hài cốt liệt sĩ vừa quy tập được.

Sau khi thực hiện thủ tục cách ly phòng chống dịch theo quy định, các anh nhận được thông tin về các vị trí chôn cất liệt sĩ tại huyện Kông Chro và thị xã An Khê (Gia Lai). Ngay lập tức, các anh lại lên đường.

Đến nay, Đội đã tìm thấy, cất bốc 2 hài cốt liệt sĩ tại huyện Kông Chro và 19 hài cốt liệt sĩ tại thị xã An Khê. Trong đó, có 1 trường hợp có thông tin địa chỉ ở TP Nha Trang, Khánh Hòa được gia đình liệt sĩ làm thủ tục đưa về an táng tại quê nhà; những hài cốt liệt sĩ còn lại đang được bảo quản cẩn thận và sẽ được an táng vào ngày 27-7.

 Đại tá Trần Ngọc Sỹ, Chính trị viên Đội K52 cho hay: Công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ trên đất Campuchia ngày càng khó khăn do nguồn thông tin ít dần, tiếng nói và chữ viết khác nhau, địa hình thay đổi nhiều, khó xác định được vị trí chôn cất liệt sĩ trước đây.

Ở Việt Nam, những người cấp tin, hiểu biết về giai đoạn lịch sử đều đã lớn tuổi nên việc xác minh các thông tin gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, chúng tôi phải chạy đua với thời gian để tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Khó khăn là vậy nhưng cán bộ, chiến sĩ toàn đơn vị luôn vững tâm, quyết tâm khắc phục khó khăn để thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ thiêng liêng mà Đảng và Nhà nước giao phó, trọng trách cao cả mà nhân dân tin cậy.