Làng mộc Văn Hà với nỗi lo… thất truyền
Đến làng Vân Hà, hỏi bất kỳ người nào không ai không biết một nghệ nhân nổi tiếng, đó là cụ Thẩm. Ở cái tuổi xưa nay hiếm, khi được hỏi về gốc gác làng nghề, cụ liền kể: "Người thợ Văn Hà ngày xưa dựng làng trên một gò đồi miền quê xen kẽ bàu nước, đất ruộng nhỏ hẹp lại xa xôi, hẻo lánh. Hơn nữa, hồi đó ở miền quê dân dã nghề làm nhà rường rất "kén" bởi ít nhà giàu có (mới đủ kinh phí cất dựng). Hằng năm, khoảng vào ngày Rằm tháng Giêng âm lịch, trai tráng lại rời làng đi đến khắp nơi trong tỉnh để làm ăn. Công cụ lao động của họ là những chiếc cưa, rìu, đục, chàng, khoan... các loại, từ 20 - 30 chiếc, tất cả được xếp gọn gàng trong một chiếc thùng gỗ nhỏ xách trên tay, có khi vài người góp lại để gánh. Cứ thế, họ len lỏi vào tận hang cùng ngõ nhỏ theo yêu cầu của gia chủ hoặc những tộc họ, làng bản, họ dựng lên những ngôi nhà gỗ, đóng bàn ghế… Đây là dịp để các "nghệ nhân" phô diễn tài nghệ khắc chạm trên những chiếc tránh (trính), xà gỗ trên những ngôi đình, nhà thờ, hay những hoa văn trang trí, kiểu dáng cầu kỳ nhưng vẫn mang hơi hướng dân dã, đồng quê. Đến cuối tháng 12 âm lịch, họ rủ nhau về quê, sắm sửa, giỗ chạp tiền nhân… Công việc cứ thế kéo dài, năm này qua năm khác. Nhiều thế hệ nối tiếp nhau theo kiểu cha truyền con nối".
Nói về làng mộc Văn Hà, giai thoại xưa kể lại rằng đã có một cuộc đấu xảo làm trụ đèn tại kinh đô Huế thời vua Thành Thái giữa hai phường thợ Văn Hà và Kim Bồng vẫn còn lưu truyền. Thợ Văn Hà đã thắng với biển vàng vì không những chạm được hình rồng chung quanh thân đèn mà còn có công chạm lộng phần bên trong. Trong từ đường họ Đinh còn giấy sắc phong 27 nghệ nhân của làng Văn Hà.
 |
| Làng mộc Văn Hà chỉ còn lại những xưởng gỗ nhỏ… |
Nhưng cho đến bây giờ, chỉ có làng mộc Kim Bồng (Hội An) tồn tại và ngày càng phát triển. Còn Văn Hà, một làng mộc có truyền thống gần 300 năm giờ đây đang dần tàn lụi với thời gian, chỉ còn lại lưu lại những tác phẩm chạm khắc như một chứng tích của làng Văn Hà vàng son xưa kia. Cả làng Văn Hà hiện nay có khoảng 200 hộ dân, đều là dòng dõi của những thợ mộc danh tiếng một thuở, nhưng chẳng ai còn tha thiết với nghề.
Hiện ở Quảng
Vừa qua, UBND huyện Phú Ninh đã có quyết định khôi phục nghề mộc Văn Hà, UBND xã đã giao cho HTX Tam Thành 2 đứng ra lập đề án để tìm ra hướng đi cho làng nghề nơi đây. HTX Tam Thành 2 đã mở lớp tập huấn do Phòng Nông nghiệp huyện hỗ trợ kinh phí, đào tạo 30 học viên tham gia học làm mộc. Bước đầu mở lớp học nhưng thiếu kinh phí và sự hỗ trợ của các cấp, vì thế cũng không có gì thay đổi lớn so với trước.
Hiện nay, trong thôn Văn Hà còn chưa tới 10 hộ làm mộc. Như gia đình anh Trần Văn Công mở xưởng mộc nhưng chủ yếu là đóng quạt lúa. Vợ chồng anh tâm sự: "Không có đầu ra nên vợ chồng tui làm cầm chừng, ai đặt gì đóng nấy! Tôi tha thiết mong lãnh đạo cấp trên khôi phục nghề mộc để thương hiệu mộc Văn Hà nổi tiếng như hồi xưa, khi đó những người làm nghề như chúng tôi sẽ đỡ vất vả hơn".
|
Ông Võ Ngọc Đức, Chủ tịch xã Tam Thành bộc bạch: "Xã rất muốn khôi phục làng mộc Văn Hà nhưng không biết lấy kinh phí đâu ra, chính vì thế làng mộc Văn Hà ngày càng mai một dần. Để khôi phục làng nghề, chúng tôi cần có sự góp sức của ban, ngành, các cấp may ra mới có thể thực hiện được". Nếu như ngày trước chỉ đến đầu làng đã rộn ràng tiếng đục tiếng tiếng gõ thì nay dường như những âm thanh đó cũng dần trôi vào quên lãng. Trước nguy cơ làng mộc Văn Hà dần tàn lụi, nên chăng các cấp lãnh đạo tỉnh, huyện và các nhà doanh nghiệp hãy hỗ trợ, lập đề án khôi phục làng mộc Văn Hà - nơi đã một thời hưng thịnh. |