Ngã ba sông có một ngôi làng nhiều “không”...

Làng Đầu Gò thuộc xã Đại Sơn, huyện Đại Lộc, Quảng Nam, tựa lưng vào núi, nhìn ra ngã ba sông Bung và sông Thành Mỹ. Nơi đây là căn cứ địa cách mạng “Đồi Sim” nổi danh một thời đánh Mỹ, có đội du kích đã từng bắn rơi máy bay giặc; chặn đứng hàng chục trận càn khốc liệt khi giặc đổ quân nống lên đánh phá con đường huyền thoại Trường Sơn... Ngày cuối năm, chúng tôi về làng Đầu Gò. Sau khi đã khản tiếng gọi đò để được sang sông. Nhưng tới nơi, làng vắng ngắt, chỉ có một vài người già trong những mái nhà tranh cũ nát và mấy trẻ nhỏ nghịch nước dưới bến sông… Hỏi ra mới biết, những người khỏe mạnh của làng đều lên rẫy; đi rừng. Tìm mãi mới gặp ông Lê Văn Lộc, Bí thư Chi bộ thôn và được biết, làng có 66 hộ dân, 247 nhân khẩu, chủ yếu sống bằng nương rẫy. Do đó, có tới 45 hộ nghèo, còn lại là hộ “cận nghèo”.

Ông Lộc buồn buồn nói: “Phân loại thì vậy, chứ thực ra ở đây ai cũng nghèo cả. Tuy nhiên, có hộ là gia đình chính sách, hàng tháng được nhận tiền trợ cấp chế độ, nên được... xóa nghèo”. Đặc biệt, làng Đầu Gò có nhiều cái “không”, như: Không đường giao thông, không điện, không hệ thống nước sạch... “Cả làng bà con góp tiền mua được một chiếc máy nổ, mỗi ngày phát điện 2 tiếng (từ 18h đến 20h), để có ánh sáng ăn cơm sau một ngày đi rẫy. Còn giếng, chỉ có duy nhất một cái.

“Ngày xưa, có hệ thống nước tự chảy bà con dẫn ống từ con suối trên núi sau làng, nhưng bây giờ suối bị nhiễm thuốc trừ sâu từ các rẫy trồng dứa, trồng màu nên không dùng được nữa. Các gia đình cũng không dám dùng nước sông, vì nạn đào vàng, làm thủy điện khiến nước đục ngầu...”, ông Lộc giải thích.  Cái “không” thứ tư là không trạm xá. Làng chỉ có một trạm sơ cứu, do chị Lê Thị Bich Ngọc phụ trách, nhưng trang thiết bị duy nhất cũng chỉ là hộp xi-lanh tiêm và hai chiếc giường gỗ mục gãy, chỉ dành cho mấy người say rượu vào ngủ trưa. Chị Ngọc lắc đầu, nói: “Giao thông cách trở, điện nước sạch không có, mỗi khi  làng có người bệnh, biện pháp duy nhất là bằng mọi cách phải nhanh chóng vượt sông đưa ngay xuống bệnh viện huyện, năm nào cũng có mấy trường hợp thai phụ đẻ rơi...”.

Những đứa trẻ làng Đầu Gò thơ thẩn bên bến sông.

Nỗi lo lớn nhất là đời sống của bà con trong thôn vô cùng bấp bênh. Từ bao đời nay, người dân Đầu Gò chỉ trông vào những vạt rẫy trồng dứa, trồng keo, mà đất rẫy cũ thì đã  cằn cỗi bạc màu, nên sản lượng cây trồng  rất thấp. Cả làng có mấy con trâu cũng chỉ dùng để lên rẫy thu hoạch dứa và kéo gỗ. Kinh tế khó khăn, giao thông cách trở nên làng có 21 em nhỏ học mẫu giáo đến lớp 5, với một điểm trường 2 phòng học, 2 cô giáo phụ trách. Hôm chúng tôi tới là chiều thứ 5, nhưng cô giáo đã đóng cửa trường để về nghỉ cuối tuần, lũ trẻ chỉ còn biết tha thẩn bên những triền sông nghịch nước.  Có 6 em học cấp hai, 6 em học cấp 3, đều phải cõng gạo xuống trọ ở trung tâm xã, thị trấn huyện để theo học bán trú… Chúng tôi hỏi, đã có một dự án làm đường giao thông, hay khắc phục cảnh đò ngang cách trở chưa? Ông Lộc nói: “Chưa, chưa bao giờ... và có lẽ không bao giờ, vì không có kinh phí”. Lại hỏi, vậy có dự án di dời dân đến ở nơi khác thuận lợi hơn không ? Ông Lộc cũng lắc đầu: “Cũng không có, vì nghe nói không còn quỹ đất”... Ông Lộc lại than phiền, mỗi năm đến mùa mưa lũ là người làng chịu bao thiệt hại.

Tháng 11/2013 vừa qua, thủy điện xả lũ, nước từ sông Bung đổ về, nước từ sông Thành Mỹ cắt ngang thốc thẳng vào làng, nhà cửa trôi,  trâu bò, lợn gà trôi, mấy trăm con người chỉ vơ vội vài bộ quần áo, mấy cái xoong nồi, bao gạo hối hả chạy dạt lên rừng… cứ như chạy giặc hồi Mỹ đi càn. Cũng do không điện, không thông tin liên lạc, nên không biết lũ về. Mùa mưa, hễ nhìn nước sông lên cao là chạy, lúc nào cũng bất ngờ như chạy giặc..

“Năm hết, Tết đến, cái nghèo, cái khó vẫn quẩn quanh ở làng Đầu Gò. Người nghèo trông chờ 15kg gạo cứu trợ duy nhất của Nhà nước theo quy định hằng năm. Thủy điện xả lũ, làm trôi, sạt lở mất 4ha đất trồng màu duy nhất của làng, chính quyền địa phương kiến nghị lên HĐND xã, để xã kiến nghị lên huyện, lên tỉnh, đề nghị thủy điện hỗ trợ, bồi thường, nhưng đến bây giờ vẫn chẳng thấy hồi âm...”, dứt lời ông Lộc quay mặt nhìn đăm đắm ra ngã ba sông. Nơi ấy vọng về tiếng gọi đò của ai đó sang sông...