Nguyễn Hy Quang, một danh nhân Thăng Long tiêu biểu

11:40 21/10/2013
Cụ Nguyễn Hy Quang (1634-1692) là người đã phụ đạo cho Thái phó Lương Mục Công Trịnh Vịnh, đích tôn của Chúa Trịnh Tạc, dạy con Thái phó là Trịnh Bính (Tấn Quang Vương). Trong 18 năm làm việc ở cung đình, ông đã đóng góp nhiều mưu lược lớn cho triều đình. Sau khi mất, ông được phong tước quận công, gia phong Trung đẳng phúc thần, Trực ôn Văn Nhã đại vương.

Vừa qua, Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam và TP Hà Nội đã tổ chức cuộc hội thảo khoa học về cụ Nguyễn Hy Quang, một người thầy tài đức có công lao góp phần xây dựng nền thịnh trị của đất nước cuối thế kỷ XVII.

Cụ Nguyễn Hy Quang quê ở làng Trung Tự, phường Đông Tác, huyện Thọ Xương, kinh thành Thăng Long, nay là phường Phương Liên, quận Đống Đa, TP Hà Nội. Đó là một làng tươi đẹp ở hai bên đê La Thành, từ sát chùa và đình Kim Liên, một trong Thăng Long tứ trấn, đến giáp 2 phường Thổ Quan và Nam Đồng có di tích Đàn Xã Tắc nổi tiếng gần Ô Chợ Dừa.

Năm 1688, Chúa Định Vương Trịnh Căn (1682-1709) phong đích tôn Trịnh Bính làm Tấn Quốc Công (sau phong là Tân Quang Vương) cho mở phủ Tiết Chế kiêm Tổng Chính Quyền và ủy cho Tả Thị Lang Nguyễn Viết Thứ và ông phụ tá. Nhiệm vụ thật nặng nề nhưng ông đem hết sức làm tròn, tín nhiệm ngày càng tăng. Tuy vậy, với tinh thần tri túc (biết đủ), khi 58 tuổi ông xin nghỉ.

Đình làng Trung Tự.

Năm 1692, ông lâm bệnh qua đời. Chúa lệnh nghỉ chầu 3 ngày, sai quan lo việc tang tế và tặng phong ông là Thượng Thư, tước Quận Công. Tiết Chế kiêm Tổng Chính Quyền Trịnh Bính không những đã tận tình chăm sóc thầy khi ốm, nay lại thân soạn văn tế thầy rất chân thành, thiết tha: "Học tất phải có thầy, lễ trước tiên là trọng đạo… Thầy có tài Kinh luận, truyền bảo cho trò. Trò nhờ dạy dỗ mà có kiến thức, vận dụng thực thi, làm lợi nước nhà. Tất cả hoàn toàn là nhờ ơn thầy!... Nhớ thuở học xưa, nghe lời giảng sáng, được đọc sách hay, thương xót khôn cùng!"…

Có thể nghĩ rằng tài trí đức độ và công lao của người thầy phải như thế nào mới để lại trong người học trò cũ nay giữ quyền cao chức trọng bậc nhất trong nước, tình cảm thắm thiết và sự biết ơn sâu sắc như thế, quy các việc làm lợi cho nước đều do công thầy!

Năm mươi năm sau, ông được gia phong làm Phúc Thần Đại Vương với lời đánh giá khá cao: "Sắc... Nguyễn Hy Quang... tài cao bậc lương đống (rường cột triều đình), vật báu như ngọc quý Phan Dư. Trong màn trướng đã bồi giảng nền học thánh hiền. Kịp thời đúng lúc và hết lòng phụ tá, góp nhiều ý hay vào mưu lược quốc gia. Ngày ngày lo nghĩ giúp (triều đình) hoàn thành nền thịnh trị...".

Như vậy, Nguyễn Hy Quang thông qua việc dạy học và phụ chính trong gần hai chục năm ấy ở cung đình đã góp một phần đáng trân trọng trong xây dựng nền thịnh trị của đất nước thời đó.

Về sự nghiệp Giáo dục và văn chương, cụ Nguyễn Hy Quang đã để lại cho hậu thế nhiều tác phẩm xuất sắc. Chúa Trịnh qua nhiều lần đàm đạo tỏ ý hài lòng về ông và tặng thơ, ông nhân đó soạn dâng Chúa bản "Quân thần luận" mong góp phần chấn chỉnh kỷ cương đất nước và yên dân. Bản "Quân thần luận" đã nêu rõ các đạo lý về quan hệ vua tôi, vấn đề hiểu biết và dùng người, vấn đề yên dân, và đặc biệt là hai vấn đề nóng hổi đương thời: Việc binh và việc hình cần phải thiết thực. Chúa Trịnh Tạc tán thưởng và ban khen, thăng làm Lang trung bộ Lại kiêm tri bộ Hộ. Chúa khen: "Bản Thập Tiệm của Ngụy Trưng cũng không hơn được".

Nguyễn Hy Quang hay làm thơ Chữ Nôm và có soạn sách. Ông để lại cuốn sách “Quốc âm sự dẫn”, được coi là của gia bảo của dòng họ Nguyễn làng Trung Tự. Đặc biệt, bài thơ "Cảm tác" bằng chữ Nôm được sáng tác khi xây xong nhà ngay trước hồ Ba Mẫu ngày nay là một trong những áng thơ Nôm thể lục bát cổ xưa nhất còn lưu giữ lại được cho đến ngày nay, có niên đại rõ ràng (1674), đã rất hoàn chỉnh, văn từ mượt mà. Có câu:

Bốn bề cây cối lơ thơ
Thung thăng con cá vật vờ đàn ong
Quả là hiếm câu lục bát xưa bảng lảng như thế.

Để tưởng nhớ công lao và sự đóng góp đối với đất nước của cụ Nguyễn Hy Quang, chính quyền và nhân dân phường Phương Liên và quận Đống Đa đã kiến nghị TP Hà Nội đặt tên "Nguyễn Hy Quang" cho một tuyến đường phố tại Thủ đô Hà Nội

Nguyễn Đức Tuấn

Sáng mai (31/12), TAND TP Hà Nội sẽ mở phiên tòa sơ thẩm xét xử bị cáo Nguyễn Văn Đài (SN 1969, quê Hưng Yên, hiện sống ở Đức) về tội “Làm, tàng trữ, phát tán, tuyên truyền thông tin, tài liệu nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam” theo Điều 117 Bộ luật Hình sự.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố các lực lượng của nước này đã tấn công nhằm vào một cầu cảng tại Venezuela, nơi mà ông cho là được sử dụng để “chất đầy ma túy lên các con thuyền”. Đây được xem là cuộc tấn công trên bộ đầu tiên của Mỹ tại Venezuela kể từ khi Washington phát động chiến dịch gây sức ép đối với Caracas cách đây khoảng bốn tháng.

Ngày 30/12, Thượng tá Nguyễn Xuân Toán - Phó trưởng phòng An ninh mạng và phòng chống tội phạm công nghệ cao, Công an tỉnh Thanh Hoá cho hay, đơn vị vừa phối hợp với Phòng Cảnh sát hình sự triệt phá thành công một đường dây tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng với quy mô đặc biệt lớn, hoạt động khép kín theo mô hình doanh nghiệp. 

Sau hơn 7 năm triển khai dự án xử lý triệt để ô nhiễm môi trường do rác thải sinh hoạt (gọi tắt dự án xử lý ô nhiễm môi trường) tại các khu vực trọng điểm trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là TP Huế), nhiều hạng mục tại dự án này đã được thi công hoàn thiện.

Phát biểu tại Mar-a-Lago (Florida) trong cuộc họp báo chung với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu hôm 29/12, Tổng thống Mỹ Donald Trump nhấn mạnh rằng Washington có thể ủng hộ một cuộc tấn công quân sự lớn khác nhằm vào Iran nếu nước này nối lại việc xây dựng lại chương trình tên lửa đạn đạo hoặc vũ khí hạt nhân.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, dự báo Tết Nguyên đán năm 2026 sẽ cần khoảng 500.000 tấn thịt lợn. Trong khi đó, bão Ragasa và bão số 10 Bualoi đã gây thiệt hại hơn 8.000 tỷ đồng, cuốn trôi hơn 400.000 con gia cầm và hơn 1.600 con gia súc. Tính từ đầu năm đến tháng 10, tổng vật nuôi thiệt hại đã vượt khoảng 1,1 triệu con. Chưa kể 11 tháng đầu năm 2025, nước ta đã phải tiêu hủy hơn 1,23 triệu con lợn do dịch tả lợn châu Phi. Những thiệt hại trên đã dấy lên lo ngại thiếu thịt lợn cho Tết Nguyên đán.

Hôm nay, khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ tiếp tục duy trì trạng thái nhiều mây, trời rét, có mưa vài nơi; vùng núi có nơi rét đậm, rét hại. Các tỉnh thành ở Nam Bộ ban ngày trời nắng, đêm se lạnh.

Tối 29/12, tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, Hội đồng Lý luận Trung ương tổ chức Lễ trao tặng thưởng các tác phẩm lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật (VHNT) xuất bản năm 2024; khen thưởng các cơ quan báo chí, xuất bản có thành tích nổi bật trong tuyên truyền, quảng bá các hoạt động lý luận, phê bình VHNT năm 2025.

Trong bối cảnh thời gian tới sẽ diễn ra Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, yêu cầu bảo đảm ANTT được đặt ra ở cấp độ cao nhất, với trọng tâm là chủ động nắm chắc tình hình từ sớm, từ xa, xử lý kịp thời mọi yếu tố tiềm ẩn phức tạp, tuyệt đối không để bị động, bất ngờ.

©2004. Bản quyền thuộc về Báo Công An Nhân Dân.
®Không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của Báo Công An Nhân Dân.
English | 中文