“Quặng tặc” náo động một vùng xứ Nghệ

Mỗi tháng thất thoát khoảng 150 tỷ đồng

10h sáng 31/7, có mặt tại Thung Hôn (xã Châu Cường, Quỳ Hợp), chúng tôi bắt gặp cảnh tan hoang thảm hại của một địa điểm khai thác khoáng sản trái phép vừa bị đình chỉ.

Những ngọn núi cao ngất ngưởng đã bị phạt ngọn, khoét sâu hơn một nửa bỏ lại ngổn ngang những hố sâu phơi mình đất đỏ như máu ứa. Có cảm tưởng chỉ  cần một trận mưa lớn thì quả núi này sẽ đổ ập xuống. Hàng chục chiếc hang nhỏ chỉ vừa đủ một người chui lọt há miệng như trêu ngươi. Ngay trước cửa hang, gần một chục bao tải chứa đầy đất pha quặng vừa moi ra, chưa kịp chuyển đi nằm ngổn ngang.

"Có những hang sâu tới 20 - 30 mét và phía trong bị khoét rộng đủ chỗ cho hàng chục người cùng có mặt", một chiến sỹ Cảnh sát cơ động làm nhiệm vụ chốt chặn tại đây cho chúng tôi biết.

Thấy bóng dáng của lực lượng Công an và phóng viên xuất hiện, hàng chục người nhặt khoáng sản rơi vãi ở đây bỏ chạy tán loạn. Khu vực này ít ngày trước đó do một công ty đứng ra khai thác, nay vừa bị đình chỉ. Tuy nhiên tranh thủ những phút vắng bóng lực lượng Công an, một số người dân địa phương đã lẻn vào đây tiếp tục nhặt quặng rơi vãi.

"Mỗi ngày chỉ cần nhặt được 2kg quặng thiếc là bán được hơn 300 ngàn đấy các chú ạ", một người dân vừa moi đất ngẩng lên cho chúng tôi biết. Đẩy đuổi những người khai thác quặng "lộ thiên" thì dễ, nhưng để truy tìm được những đối tượng đang chui sâu vào hàng chục chiếc hang ngoằn ngoèo như hang rắn, chẳng chịt từ bên này quả núi sang tận bên kia thì khó vô cùng.

Được biết Thung Hôn chỉ là một trong những điểm khai thác trái phép có quy mô nhỏ, còn rất nhiều điểm khai thác trái phép khác phải đi xa mất gần một ngày đường.  Để vào được những điểm đó chỉ có thể đi bộ hoặc đi ngựa.

Trên địa bàn huyện Quỳ Hợp, việc khai thác khoáng sản trái phép diễn ra tại 9 xã và thị trấn gồm: Liên Hợp, Châu Tiến, Châu Hồng, Châu Cường, Châu Quang, Châu Thành, Châu Lộc, Thọ Hợp và thị trấn Quỳ Hợp. Điểm nóng nhất là tại các xã Châu Tiến, Châu Thành, Châu Hồng và Châu Cường.

Riêng tại xã Châu Hồng có nhiều điểm khai thác, nhất là lúc cao điểm tập trung khoảng 1.000 người. Những điểm bị đào xới nhiều nhất vẫn là: Suối Bắc, Suối Mai, Thung Bốn, Thung Lùn, Thung Hôn, Hồ Châu Cường...

Việc khai thác khoáng sản trái phép tại đây diễn ra từ năm 2004 đến nay. Theo ước tính thì mỗi ngày số lượng khoáng sản bị khai thác trái phép  ước tính lên đến 5 tỷ đồng. Đấy là mới tính theo giá quặng thô bán tại chỗ cho các đầu nậu thu mua tại chỗ. Và như vậy mỗi tháng Nhà nước thất thu từ nạn "quặng tặc" khoảng 150 tỷ đồng.

Nhận diện những đối tượng "quặng tặc"

Có mặt tại "điểm nóng" này, chúng tôi được biết: Quỳ Hợp là vùng đất giàu khoáng sản, nhất là quặng thiếc và đá trắng. Đặc biệt thời điểm từ năm 2004 đến nay khi quặng thiếc bắt đầu có giá trị cao thì việc khai thác quặng trái phép đã bùng phát.

Thống kê đến 30/6/2008, trên địa bàn Quỳ Hợp có 52 doanh nghiệp, tổ hợp được cấp phép khai thác, chế biến khoáng sản (trong đó có 9 đơn vị khai thác quặng thiếc, 43 doanh nghiệp khai thác đá gồm đá trắng và đá xây dựng).

Tuy nhiên trên thực tế đã có 192 doanh nghiệp, tổ hợp khai thác khoáng sản từ khắp nơi kéo đến hoạt động. Như vậy số lượng doanh nghiệp, tổ hợp khai thác trái phép đã lên đến 140 đơn vị.

Điều đáng chú ý là không chỉ những đơn vị khai thác không phép mà kể cả nhiều đơn vị được cấp phép khai thác cũng có những vi phạm. Theo giá bán ở thời điểm hiện tại 1 tấn thiếc có giá 180 triệu. Như vậy chỉ cần moi được 1 cân thiếc cũng có giá gần tới 200 ngàn.

Mờ mắt trước lợi nhuận, doanh nghiệp, tổ hợp khai thác quặng mọc lên như nấm. Thậm chí có những tổ hợp chỉ dăm ba người góp vốn hùn hạp vài ba trăm triệu với nhau, thế là nhảy vào khai thác. Các đối tượng này đã huy động đủ các loại máy móc, thiết bị và phương tiện chuyên dụng để tìm khoáng sản cùng với hàng ngàn người lao động làm thuê để ngày đêm đào bới.

Săn tìm quặng, nhưng các doanh nghiệp, tổ hợp này cũng không tha cho đá trắng - một loại đá hiện có giá trị cao trên thị trường. Và câu chuyện về nạn khai thác đá trắng bừa bãi với hàng chục xưởng, bãi ngổn ngang hai bên đường, chúng tôi sẽ đề cập trong một dịp khác.

Tội của "quặng tặc" thì nhiều không kể xiết. Nào là tình trạng tranh chấp đất mỏ, diện tích khai thác, mâu thuẫn với người địa phương, tình trạng ép giá thị trường mua bán khoáng sản… rồi đến việc sử dụng các loại hoá chất trong quá trình khác thác bừa bãi đã gây ô nhiễm trầm trọng cho nguồn nước sinh hoạt của hàng ngàn người dân trong khu vực. Chỉ trong một thời gian ngắn sau khi xuất hiện nạn khai thác khoáng sản trái phép, tất cả các con suối trong khu vực đều bị nhuốm màu đỏ quạch.

Người dân địa phương cho chúng tôi biết: họ không thể dùng nước suối để phục vụ sinh hoạt thường ngày. Bên cạnh đó với hàng trăm lượt xe ngày đêm được huy động để vận chuyển một khối lượng lớn khoáng sản khai thác trái phép, trong đó có những xe lên đến hơn 100 tấn đã làm hệ thống giao thông bị tàn phá nặng nề.

Tình trạng sử dụng chất nổ bừa bãi của các doanh nghiệp, tổ hợp khai thác trái phép đã làm ảnh hưởng lớn đến môi trường. Điều hết sức đáng chú ý là từ trước tới nay đã có tới 17 đoàn kiểm tra, trong đó có cả những đoàn kiểm tra liên ngành có mặt tại đây vẫn không giải quyết triệt để được thực trạng này.

Tình trạng khai thác khoáng sản trái phép ở Quỳ Hợp không những đang ngày đêm làm chảy máu nguồn tài nguyên mà còn gây bức xúc làm ảnh hưởng đến lòng tin của quần chúng nhân dân đối với các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương. Bên cạnh đó còn làm tình hình ANTT, môi trường của huyện miền núi này phải gánh chịu nhiều bất ổn.

(Còn nữa)