Những ngày xuân trong “Ngục lửa”

10:19 03/02/2019
Có lẽ, không đâu trên thế giới này, có một giai đoạn lịch sử ghi lại sự hy sinh máu xương đến hào hùng như vậy! Từ thuở vua Hùng dựng nước, trải qua hàng ngàn năm để giành và giữ độc lập, để có được hai tiếng tự do cho dân tộc, các thế hệ người yêu nước Việt Nam đã dùng máu của chính mình để viết nên những trang sử bi hùng và được lưu truyền như một chứng tích cho khát vọng hòa bình mãnh liệt ấy. Một trong số những minh chứng về tinh thần bất diệt đó chính là Nhà tù Hỏa Lò (Hà Nội).


Ai đã từng một lần đặt chân tới nơi “Ngục lửa Hỏa Lò” chắc hẳn đều cảm nhận sự hà khắc, đọa đày nơi đây. Nhưng, ít ai hiểu được, phía sau lớp xù xì của cánh cổng sắt , nơi tưởng chừng chỉ có “khổ đau và hy sinh đó”, những tù nhân chính trị lại vui vẻ, tràn đầy lạc quan! Tết đến, xa nhà, xa gia đình vì trái tim đã gửi trọn cho cách mạng, họ vẫn tràn đầy hào sảng, làm thơ, bình văn, diễn kịch, tổ chức nhiều hoạt động sinh hoạt văn hóa tinh thần đầy sáng tạo với nhiều hình thức phong phú, sinh động. 

Lá cờ - Tù chính trị Nhà tù Hỏa Lò tự tạo dùng trong đêm giao thừa, Tết Nhâm Thìn, năm 1952.

Khi Tết đến, tù nhân thường tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ để đón Xuân và nhà tù lại trở thành nơi sáng tạo, để những tâm hồn nghệ sỹ của tù nhân bay bổng. Thật khó để nghĩ rằng, giữa “hầm tối”, bất chấp sinh hoạt đọa đầy, thiếu thốn, chế độ giam giữ hà khắc, những tù nhân chính trị lại động viên nhau học tập, làm thơ, tổ chức ngâm thơ, thi thơ. 

Năm 1933, đồng chí Trần Cung đã đạt giải Nhất với bài thơ “Tết nhà pha” trong cuộc thi thơ của Nhà tù Hỏa Lò. Bài thơ mang chất trào phúng và thể hiện thái độ khảng khái của người cộng sản:

Năm mới sang rồi, năm cũ qua,

Đời tù mới, cũ khéo phôi pha.

Nghinh tân lễ mễ khiêng ty nét,

Bái tuế lom khom bế lập là.

Mặt trái đời kia toàn mặt quỷ,

Trò chơi xuân đó thiếu trò ma.

Mùi đời nếm trải ai sành sỏi?

Có biết mùi này... mặn nhạt a?

Cụ Phạm Khắc Hòe (nhà văn, người từng giữ chức Đổng lý Ngự tiền văn phòng triều vua Bảo Đại) trong thời gian bị giam tại Hỏa Lò, đã mỉa mai chế độ nhà tù bằng những vần thơ trong bài “Ăn Tết Hỏa Lò” năm 1946:

Phú quý phong lưu nếm đủ rồi

Năm nay ăn Tết Hỏa Lò chơi

...Bạn mới bốn anh nằm bốn góc

Lính hầu hai cửa đứng hai người...

Không chỉ trở thành những “thi nhân”, tù nhân Hỏa Lò còn trở thành những “diễn viên” với nhiều hoạt động sinh hoạt văn hóa tinh thần phong phú. Ban Văn nghệ của nhà tù thường tổ chức hát chèo, diễn kịch, thi thơ, bình thơ, dạy hát cho anh chị em tù nhân. Các vở kịch như: “Anh hà tiện”; “Tiếng bom Sa Diện của Phạm Hồng Thái”; “Táo quân lên thiên đình”... thường dựa theo các câu chuyện lịch sử hoặc do các anh, chị em tù nhân tự biên soạn với nội dung tiến bộ, châm biếm những thói hư, tật xấu trong xã hội. 

Tranh vẽ: Tù chính trị  diễn kịch “Táo quân lên thiên đình” trong phòng giam Nhà tù Hỏa Lò.

Nhiều vở kịch được tù nhân dàn dựng và trình diễn ngay trong các phòng giam của nhà tù với nội dung ca ngợi cách mạng, tình yêu đất nước và ý chí chiến đấu. Những hoạt động văn hóa, văn nghệ sôi nổi của tù nhân đã giáng một đòn mạnh về tinh thần đối với chính quyền thực dân. 

Tết năm 1944, chị em phụ nữ trong Nhà tù Hỏa Lò đã tổ chức diễn vở kịch thơ: “Táo quân lên thiên đình”. Để chuẩn bị cho buổi diễn, các chị đã nhờ người nhà gửi vào những vật dụng cần thiết: giấy màu các loại, giấy trang kim, hồ dán, ống giang... những thứ đó, chị em phải giấu như giấu tài liệu. Ban ngày, các chị phải lấy chăn, quần áo đè lên tránh bị lính canh phát hiện. Buổi tối, các chị em phân công nhau làm thành áo dài, mũ Táo quân và tập các đoạn thoại, đoạn thơ đọc trong vở diễn. 

Khẩu hiệu - Tù chính trị Nhà tù Hỏa Lò tự tạo dùng trong đêm giao thừa, Tết Nhâm Thìn, năm 1952.

Vào tối Giao thừa, các chị em tập trung ở phòng giam lớn, số lượng đông nên nhiều chị em phải ngồi cả dưới gầm sàn, một số chị em khác phải đứng tập trung che kín ra cửa ra vào để tránh bị đầm gác phát hiện. Vở kịch với nội dung đả kích chế độ nhà tù khắc nghiệt, mượn các đoạn thơ, đoạn hội thoại để châm biếm toàn quyền Đờ-cu, vua Bảo Đại... Buổi diễn kịch đã tạo không khí vui vẻ, tiếp thêm sức mạnh chiến đấu cho các nữ chiến sỹ cách mạng.   

Không gian của Di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò các mùa trong năm luôn đặc biệt bởi màu sắc của những chiếc lá bàng, quả bàng hay hàng nghìn cánh hoa nhỏ li ti, trắng tinh và thanh khiết. Chẳng biết từ bao giờ, Bàng đã trở thành loài cây biểu tượng của nơi đây, mang trong mình những câu chuyện thấm đẫm máu và nước mắt của những người tù chính trị năm xưa.

Qua thời gian, Bàng vẫn tỏa bóng để chứng kiến những bước chuyển mình của Di tích Hỏa Lò trong quá khứ, hiện tại và tương lai. Hơn một thế kỷ đã trôi qua Bàng vẫn xanh tươi, đều đặn trổ hoa, thay lá, đậu trái. Mùa hè xanh mướt, mùa thu vàng rực, mùa đông đỏ ối, mùa xuân mơn mởn. Hằng ngày, gió vẫn xào xạc trên từng vòm lá như minh chứng cho câu chuyện về tình bạn tri kỷ giữa cây bàng và những tù chính trị Hỏa Lò.

Mỗi lần Tết đến, trong ký ức của người cựu tù Hỏa Lò Tạ Quốc Bảo lại ùa về nhiều xúc cảm. Với ông, cây Bàng đã trở thành người bạn tri kỷ, chứng kiến bao kỷ niệm của ông và đồng đội. Dưới gốc Bàng, Tết năm 1944, ông và đồng đội cùng tập trung hát đồng dao, chào mừng Xuân mới và khéo léo cùng nhau cắt giấy đỏ, dán thành những bông hoa đào để gắn lên cây, để cảm thấy có không khí Tết.

Ký ức Xuân về còn ghi dấu trong những hoạt động sinh hoạt tập thể của tù nhân. Đêm Giao thừa năm Nhâm Thìn (1952), tù nhân tự làm lá cờ Tổ quốc từ chiếc chăn chiên được cấp phát khi vào tù và xé, dán một khẩu hiệu bằng vải đỏ với dòng chữ: “Mạnh khỏe, tin tưởng, chiến thắng” để tổ chức chào cờ, đón Tết. 

Ông Phan Thành Đông (cựu tù chính trị Nhà tù Hỏa Lò) đã thuật lại trong hồi ký của mình: “Vào giờ phút giao thừa trang trọng năm Nhâm Thìn đó, những người tù nhân trong nhà tù lại quây quần bên nhau bất chấp tuổi tác, trình độ, giai cấp... cùng nhau trò truyện, làm thơ, hát vang những bài ca cách mạng để vơi đi nỗi nhớ gia đình và những khó khăn, cực khổ của cuộc sống nơi chốn lao tù”.

Mỗi ngày qua đi, tích góp thành miền ký ức, và dường như mỗi lần nhắc tới, mỗi lần khẽ chạm lại là cả một miền ký ức lại ùa về. Tết đến, Xuân về, ai cũng muốn có những phút giây sum họp, đầm ấm nhưng cũng là khoảnh khắc để khi lật giở trang báo, đọc câu chuyện đón Tết của những người tù chính trị Hỏa Lò năm xưa để nhắc nhớ mỗi người: Hãy một lần nhìn lại quá khứ, nhất là quá khứ hào hùng dựng nước và giữ nước của bao thế hệ đi trước để hiểu, trân trọng và ý thức hơn về giá trị của hai tiếng “Tự do”.

Phạm Hoàng My

Đợt mưa lũ lịch sử xảy ra ở miền tây Nghệ An trong những ngày qua gây ra thiệt hại vô cùng nặng nề. Cùng với lực lượng Công an ở cơ sở, Công an tỉnh Nghệ An đã huy động gần 500 cán bộ, chiến sĩ đang tích cực hỗ trợ chính quyền địa phương và nhân dân các xã khắc phục hậu quả thiên tai, sớm ổn định cuộc sống. 

Nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un tuyên bố đất nước sẽ giành chiến thắng trong các trận chiến “chống đế quốc”, nhân dịp kỷ niệm ngày ký kết hiệp định đình chiến Chiến tranh Triều Tiên, truyền thông nhà nước đưa tin ngày 27/7.

Đội tuyển quốc gia Việt Nam tham dự Olympic Sinh học Quốc tế (IBO) 2025 tại Philippines đã xuất sắc giành 1 huy chương Vàng, 2 huy chương Bạc và 1 huy chương Đồng. Thành tích ấn tượng này giúp Việt Nam xếp trong nhóm 10 quốc gia có tổng điểm cao nhất toàn đoàn.

Tối ngày 26/7, Công an xã Thiện Tín (Quảng Ngãi) nhận được đơn trình báo của bà Đinh Thi Boi (SN 1979, ở thôn Trũng Kè 2, xã Thiện Tín), về việc con gái là Phạm T. K. T. (SN 2011) bỏ nhà lên xe ô tô màu đen, rời khỏi địa phương vào khoảng 15h chiều cùng ngày, gia đình không liên lạc được.

Israel thông báo nối lại các hoạt động thả hàng viện trợ bằng đường không xuống Gaza trong ngày 26/7, nhằm giảm bớt cuộc khủng hoảng nhân đạo đang diễn ra tại vùng lãnh thổ này, quyết định được đưa ra khi áp lực quốc tế đối với Israel ngày càng gia tăng, trong khi các cơ quan cứu trợ cảnh báo về tình trạng nạn đói đang lan rộng trong khu vực.

Từ một cơ sở massage nằm trong tầng hầm khách sạn sang trọng giữa trung tâm Hà Nội, một đường dây tổ chức mua bán dâm tinh vi đã được dựng lên, hoạt động có tổ chức và thu lợi bất chính hàng trăm triệu đồng mỗi tháng. Với sự vào cuộc quyết liệt, Phòng Cảnh sát hình sự, Công an TP Hà Nội đã bóc gỡ toàn bộ đường dây tội phạm này.

Có đến từng gia đình nằm trong diện được hỗ trợ xóa nhà tạm, nhà dột nát mới thấy hết ý nghĩa và giá trị nhân văn của phong trào này. Họ đều là những người yếu thế trong xã hội và chúng ta sẽ không để họ lại phía sau trên con đường tiến tới no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, văn minh.

Để tăng cường công tác bảo đảm TTATGT, Cục CSGT thông báo số điện thoại tiếp nhận thông tin của các Trưởng phòng CSGT toàn quốc để tiếp nhận, xử lý các thông tin liên quan đến tình hình TTATGT, hoạt động của lực lượng CSGT. Các số điện thoại này đều được thiết lập Zalo, Viber…

Từng là vùng đất heo hút, bị ảnh hưởng bởi tổ chức bất hợp pháp, xóm Sĩ Điêng (xã Lũng Nặm, tỉnh Cao Bằng) từng bước chuyển mình mạnh mẽ, trở thành điểm sáng bình yên giữa đại ngàn Lục Khu.

©2004. Bản quyền thuộc về Báo Công An Nhân Dân.
®Không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của Báo Công An Nhân Dân.